Bókasafnið - 01.01.2001, Page 46

Lagt er til að verkefnisstjórnin starfi í umboði
menntamálaráðherra og beri ábyrgð á verkefninu.
Lagt er til að verkefnisstjórnin undirbúi samninginn
við verktaka og einn fulltrúi verktaka starfi með verk-
efnisstjórninni. Lagt er til að árlega skili verkefnis-
stjórnin skýrslu til menntamálaráðuneytisins um
framgang verkefnisins á liðnu ári og helstu viðfangs-
efni og áhersluatriði nýs árs. Lagt er til að verkefnið
verði fjármagnað að mestu af menntamálaráðu-
neytinu, en þó er gert ráð fyrir að bókasöfnin greiði
hluta kostnaðar við aðgang að gagnasöfnum.
Starfssvið verktaka
Starfssvið verktaka er víðfeðmt og þarf að taka til
samninga við seljendur aðgangs að gagnasöfnum,
almenns kynningarstarfs og námskeiðahalds fyrir
notendur, umsjónar með notkunar- og tölfræðiyfir-
litum, umsjónar með greiðslum fýrir aðgang að
gagnasöfnum, reksturs á notendaviðmóti og þjón-
ustu við notendur bæði af tæknilegum og bókfræði-
legum toga. Einnig þarf verktaki að meta gæði vöru og
þjónustu sem keypt er og leggja fram tillögur um úr-
bætur fyrir stjórn verkefnisins.
Nefndin leggur til að aðgangur að gagnasöfnum
verði um Internetið þar sem slíkt er til staðar en að
öðrum kosti verði samið um kaup á geisladiskum.
Tenging við gagnasöfn verður bæði með IP tölum og
lykilorðum. Gert er ráð fyrir að nota viðmót hvers og
eins seljanda, að minnsta kosti til að byrja með. Á
Norðurlöndunum er verið að huga að gerð notenda-
viðmóts vegna landssamninga þar og upp hafa kom-
ið hugmyndir um norrænt samstarf hvað þetta snert-
ir. Telur nefndin sjálfsagt að fylgjast vel með því sem
þar gerist og taka þátt í norrænu verkefni ef til þess
kemur. Lagt er til að gerð verði heimasíða á íslensku
með tenglum í þau gagnasöfn sem í boði verða.
Gera þarf þá kröfu til verktaka að hann geti veitt
aðstoð við notendur bæði í gegnum síma og með því
að tengjast þeim yfir Interetið. Huga þarf vel að
tæknibúnaði bókasafna og skóla. Án þess að gerð hafi
verið sérstök athugun á því má gera ráð fyrir að
nokkuð skorti bæði á tölvubúnað bókasafna og skóla
og nægilega góða Internettengingu.
Leggja þarf mikla áherslu á að þjálfa starfsfólk
bókasafna og skóla svo að það geti leiðbeint um
notkun á gagnasöfnum. Þetta er afar mikilvægt því til
lítils er að fjárfesta í aðgangi ef síðan skortir tækni-
búnað og kunnáttu til að nota gögnin.
Samningagerð og kostnaður
Markaður fyrir rafrænar upplýsingar vex óðum. Sam-
fara þessum vexti hafa orðið þær breytingar að fram-
boðið hefur færst á færri hendur en áður. Minni fyrir-
tæki eru keypt upp eða ganga til samvinnu við stærri
fyrirtæki. Þessi þróun hefur bæði jákvæðar og nei-
kvæðar hliðar, sérstaklega fyrir fámennar þjóðir eins
og okkur íslendinga. Jákvætt er að stærri einingar eru
betur í stakk búnar fjárhagslega til að þróa vöruna og
halda henni við. Neikvæða hliðin er að með samein-
ingu og uppkaupum á smærri fyrirtækjum færist
markaðurinn á hendur færri aðila, samkeppni
minnkar og verður í sumum tilfellum engin. Samn-
ingsaðstaða kaupenda verður erfið, sérstaklega þegar
um litla kaupendur er að ræða. Jafnvel þótt allt ísland
sameinist um innkaup eru kaupin samt of lítil til að
bæta samningsaðstöðuna að einhverju ráði. Til að
vera betur í stakk búin til að meta stöðuna og ráð-
leggja um hana gerði nefndin verðkönnun meðal
seljenda gagnasafna. Verðið sem í boði er er yfirleitt
reiknað út frá tveimur forsendum: fjölda stofnana og
skóla eða landinu öllu. íslenskar stofnanir eru litlar
og skólar fámennir á heimsmælikvarða og lands-
menn afar fáir á sama kvarða. Seljendur eru yfirleitt
ekki tilbúnir að taka neitt tillit til stærðar stofnana,
skóla eða þjóðar. Einingaverð miðast við miklu stærri
einingar en hér er um að ræða.
Til að mæta þessu eru einkum tvær leiðir:
• Langdregnar samningaviðræður, oft á æðstu
stöðum, þar sem ekki er fyrst og fremst
skírskotað til viðskiptalegra sjónarmiða
heldur t.d. menningarlegs arðs, menningar-
sögulegs gildis o.s.frv. Slíkar viðræður geta
verið afar erfiðar og leiða ekki í öllum tilfell-
um til sigurs.
• Að slást í hóp með öðrum og gera sameigin-
lega samninga. Liggur þá beinast við að
slást í hópinn með öðrum Norðurlöndum.
Þau lönd hafa líka lent í erfiðleikum með
samninga við birgja gagnasafna, sbr. Við-
aufea 2: Staðan á Norðurlöndunum. (Um að-
gang bókasafna...l999, bls. 29) Á fundum,
sem nefndarmenn hafa sótt með fulltrúum
Norðurlandanna, hefur komið fram vilji til
samvinnu og það af sömu ástæðum og að
ofan er getið enda þótt Noregur skeri sig þar
nokkuð úr.
Það gerir samvinnu við Norðurlöndin einkar fýsilega
að þörfin í öllum þessum löndum er mjög svipuð, það
er verið að tala um sömu gagnasöfnin og við sömu
birgjana. Ástæðan er mjög öflugt norrænt samstarf á
mörgum sviðum sem endurspeglast í svipuðum þörf-
um og óskum um aðgang. Hér er því greinilega um
samnorrænt málefni að ræða. Norrænt samstarf á
sviði bókasafna hefur lengi verið við lýði. Nefna má
NORDINFO, stofnun á vegum Norrænu ráðherra-
nefndarinnar til stuðnings rannsókna- og sérfræði-
bókasöfnum og NORDBOK-verkefnið fyrir almenn-
ingsbókasöfn, en hvorutveggja er fjármagnað af
44
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001