Bókasafnið - 01.01.2001, Qupperneq 59

bókasafnsþjónustu. Miðbókasöfn í hverri byggð hafa
umsjón með samhæfingu í bókasafnsmálum og fram-
þróun á þessu sviði hvert í sínu byggðarlagi. Þar með
telsf upplýsinga- og fréttaþjónusta á sviði bókasafns- og
upplýsingafræði, stuðningur við menntun bókasafns- og
upplýsingafræðinga, ásamt ráðgjafarþjónustu á sviði
skipulagningar bókasafna, flokkunar og skráningar í
umboði Landsbókasafns Slóveníu - Háskólabókasafns.
Miðsöfnin eru jafnframt upplýsinga- ogbyggðasögumið-
stöðvar. Eftir því sem byggðimar em fólksfleiri er þetta
hlutverk safnanna umfangsmeira og em þau flokkuð
eftir því. Bókasöfn I og II em í byggðum með fleiri en
50.000 íbúum og þau hafa skyldum að gegna við minni
almenningsbókasöfnin og einnig skyldur við Lands-
bókasafn Slóveníu - Háskólabókasafn, sem hefur yfir-
umsjón með slóvenska safnakerfinu í heild.
Komið hefur verið á vel skipulagðri sérþjónustu
fyrir fullorðna alls staðar innan slóvenska bókasafna-
kerfisins og sérstök áhersla verið lögð á þjónustu við
börn og unglinga undir 15 ára aldri. Mörg almenn-
ingsbókasöfn hafa sérdeildir fyrir börn (listaverk,
leikföng, tónlist, átthagaefni) og sum þeirra eru að
leita nýrra aðferða til að ná betur til tiltekinna mark-
hópa, eins og t.d. ungs fólks, aldraðra, sjúklinga o.fl.
Ráðgjafi í Landsbókasafni Slóveníu - Háskóla-
bókasafni sér um að rétt sé staðið að faglegum mál-
um í þeim almenningabókasöfnum (I og II) sem veita
minni söfnum þjónustu og hafa eftirlit með þeim í
umboði Landsbókasafnsins. Safnkostur almennings-
bókasafna af þessari gráðu ver 6.504.000 bindi og sér-
fræðingar safnanna um 770. Þjónusta var veitt
5.780.000 safngestum (þar af 426.000 korthöfum, en
það jafngildir 21% af þjóðinni), en um 37% barna og
unglinga nota almenningsbókasöfnin. Öll miðsöfn,
að meðtöldum 37 útibúum, hafa aðgang að Samskrá
Slóveníu og Interneti.
Skólabókasöfn
Tölulegt yfirlit fyrir árið 1996 sýnir að skólabókasöfn
voru þá 646 en skólabörn um 312.000. Safnkostur er
mjög mismunandi eftir stærð og skólastigum, en
heildareintakafjöldi var rúmlega 6 milljón bindi. Oft
er um minna en heilt stöðugildi að ræða í skólabóka-
safni. Meiri hluti safnanna notar einkatölvur (PC)
fyrir safnstarfið en mörg taka þó einnig þátt í Sam-
skrá Slóveníu.
Sameiginlegt bókasafnskerfi,
skráningarsamvinna og
bókfræðiþjónusta (COBISS)
Skráningarsniðið UNIMARC var samþykkt af þjóð-
bókasafnaráði fyrrum Júgóslavíu árið 1987 til sam-
skráningar og samnýtingar færslna í bókasafnskerfi.
Upplýsingafræðistofnuninni í Maribor, Slóveníu, var
þá fengið það hlutverk að hýsa kerfið og bera ábyrgð
á þróun hugbúnaðar sem hentugur væri fyrir dreifða
gagnavinnslu í stóru netkerfi. Vísinda- og tækniráðu-
neyti sambandsríkja Júgóslavíu veitti fé fyrir vél-
búnaði, hugbúnaði og tengibúnaði sem nýttist þeim
söfnum sem tóku þátt í kerfisþróuninni. Gegnum
þessa skráningarsamvinnu hafa verið byggðir upp
staðbundnir gagnabankar í heimakerfum sam-
vinnusafnanna og á sama tíma miðlæg samskrá sem
margir leggja saman í. Árangurinn er samræmd bók-
fræðilýsing annars vegar og hins vegar lýsing á safn-
gagni sem aðeins eitt safn á. Eintakstengingar eru
eftir þörfum. Skrásetjarar í hinum ýmsu söfnum skrá
sjálfstætt hver fyrir sitt safn, en jafnframt verða upp-
lýsingarnar hluti af sameiginlegu skránni. Samskráin
(sameiginlegi gagnabankinn) hefur í reynd fram-
kvæmdavald yfir nafnmyndum í færslum samskrár-
innar og býður upp á góðar upplýsingaheimtur hvar
sem er í netkerfinu. Helstu kerfisþættir eru skráning-
arþáttur, almenningsaðgangur (OPAC), aðföng, tíma-
ritahald, útlánaþáttur, millisafnalán og upplýsinga-
heimt úr öðrum kerfum. Staðbundnar skrár / Bein-
línuaðgangur er fyrir alla notendur að staðbundnum
skrám, þ.e. skrám einstakra safna og einnig að sam-
skránni án nokkurra sérstakra takmarkana. Öllum
stofnunum er heimilt að gerast þátttakendur í skrán-
ingarsamvinnunni að því tilskildu að þau uppfylli
þau skilyrði sem sett eru, þ.e. upplýsingagæði og
VAX/VMS-samhæfðan tölvubúnað. Ákvarðanavaldið
er í höndum Landsbókasafnsins og þess sem rekur
kerfið, en áður en ákvörðun er tekin fer fram ná-
kvæm athugun á gagnasafninu sem um er að ræða
hverju sinni.
Heimildir og netföng:
Guðrún Karlsdóttir: The Icelandic Perspective on Library
Terminology - Some Reflections on How a Small Language
Can Survive in the Global Village of Today. - Útdráttur í:
Dictionaries of Library Terminology - Selection, Arrange-
ment and Presentation of Lexicographic Material - Inter-
national Conference.
Kanic, Ivan (mynd og æviágrip)
http://www2.arnes.si/~ljnuk4/index_eng.html
Kanic, Ivan: Library Information System of Slovenia
http://www2.arnes.si/~ljnuk4/slo-sys.html
Landsbókasafn Slóveníu - Háskólabókasafn
Aðallestrarsalur Landsbókasafns Slóveníu - Háskólabóka-
safns
http://www2.arnes.si/~ljnuk4/citalnica.jpg
Landsbókasafn Slóveníu - Háskólabókasafn
Núverandi Þjóðarbókhlaða http://www.nuk.uni-lj.si/
Landsbókasafn Slóveníu - Háskólabókasafn
Nýja þjóðarbókhlöðubyggingin, skv. teikningu
http://www.mzt.si/mzt/images/ukl.gif
Lyceum bókasafnið http://www2.ames.si/~ljnuk4/licejka.jpg
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001
57