Bókasafnið - 01.01.2001, Side 65

Lestur
Lestur er ein dýrðlegasta leiðin til að efla and-
ann, hjartans mennt og góðan smekk. Hann
veitir dægradvöl, ánægju, huggun, uppörvun,
upphafningu sálarinnar, útvíkkun þekkingar,
fágun og göfgun tungutaksins. Við lestur kynnumst
við hugsun viturra manna, tilfmningum fagurra sálna,
kenningum og dáðum göfugmenna, og við gerum
okkur ljóst hvernig slíkir hugsa og breyta.
Lesturinn er jafn menntandi og sú umgengni við
fólk sem hann kann að koma í staðinn fyrir. Lestur-
inn hefur það fram yfir félagsskap við aðra að auð-
veldara er að losa sig við vondan rithöfund en vondan
félaga.
Lesið samt ekki aðeins þær bækur sem koma hug-
arfluginu af stað, heldur fyrst og fremst þær
sem veita hugsun yðar, skilningi og
anda heilbrigða næringu; ekki
aðeins frásagnir af fegraðri
veröld, heldur af hinni
raunverulegu veröld;
ekki aðeins skáldsög-
ur, heldur einnig ferða-
lýsingar, ævisögur,
sagnfræðirit og trú-
arleg fræðslurit; les-
ið bestu verk hinna
bestu skálda; verk sem
með anda sínum skerpa
anda yðar, eða opna augu
yðar fyrir hamingju og verð-
ugum verkefnum heimilislífsins.
Alvarlegar bækur eru eins og undir-
stöðufæða okkar, skemmtilestur er eins og krydd eða
ábætir.
Forðist alla andlausa, lítilþörlega eða vonda lesningu;
sneiðið umfram allt hjá sérhverri þeirri ósiðlegu skáld-
sögu sem eitrar hjartað, sem virðist keppa vísvitandi að
því að æsa upp ímyndunaraflið með glannalegum
myndum og svívirðilegum hugmyndum, svo að ekki
vakni með yður ótímabærar ástríður, sem grafa undan
hugarró yðar og sakleysi; og hneppa í fjötra heilsu yðar,
hamingju og líf. Haldið yður ávallt við það besta og
hreinasta, það innihaldsríkasta og verðmætasta.
Margar eru skáldsögurnar en fáar þeirra eru
óskaðlegar með öllu hvað siðsemi varðar. Öruggast
væri því að lesa alls engar. Ef þér getið hins vegar ekki
neitað yður alveg um þessa nautn, þá veljið þær
óskaðlegustu, t.d. sögur eftir kynsystur yðar eða sög-
ur sem skynsamar og göfugar konur hafa mælt með
við yður.
Siðlátar skáldsögur af betra taginu geta hresst
andann að loknu dagsverki eða eftir lestur erfiðra
bóka. Hófleg ást á skáldsögum, þó svo að þær séu af
bestu tegund, gæti hins vegar auðveldlega vakið upp
með yður kröfur um rómantískt líf, leitt yður út í
hugaróra og gert venjuleg viðfangsefni lífsins viður-
styggileg í yðar augum.
Lesið ekki heldur of mikið af öðrum ritum svo
lestrarhneigð yðar snúist ekki í lestraræði og iðju-
leysi. Af of miklum lestri dofnar hugurinn fremur en
hressist, og næringin sem þér veitið honum meltist
jafn illa ogfræ það sprettur sem of þétt er sáð, jafnvel
í frjóustu jörð.
Einnig í þessu skulið þér því tileinka yður hóf-
semi, og gerið það ekki að lífsviðurværi sem aðeins á
að vera krydd. Lesið þá heldur lítið, en lesið
vandlega, þ.e.a.s. með athygli og
umhugsun. Látið allt sem þér
lesið verða yður til mennt-
unar, merkið við feg-
urstu staði góðra bóka,
gerið útdrætti úr
þeim og lesið oft eða
lærið utanað. Notið
það sem þér lesið
avinlega sem um-
hugsunarefni og sem
leið til þess að göfga
hjarta yðar, þannig að
það verði skynsamara og
betra, því aðeins þannig verð-
ur lestur fyllilega menntandi og
frjósamur fyrir anda og hjarta. Að lesa
án gagns fyrir hjarta og sál er það sama og að sá en
vilja ekki uppskera.
Lestur góðra rita er einnig besta, ef til vill eina,
leiðin til þess að móta góðan ritstíl. Líkið því eftir
þeim rithöfundum, sem til fyrirmyndar eru, og lærið
að skrifa eins og þeir hafa skrifað. Gefið sérstakan
gaum orðatiltækjum, stílbrigðum og fágun málsins í
góðum ritverkum. Reynið sem oftast að greina hugs-
anir höfundarins frá orðalaginu, og leitist síðan við að
setja þær fram í nýjum búningi, í eigin orðum. Hugs-
un yðar mun þá af sjálfu sér blandast þeirri sem
framandi er og samtvinnast henni. Þér munið ekki
aðeins njóta þeirrar ánægju að skrifa, heldur einnig
að hugsa, þannig að sómi sé að.
Úr bófeinni Wie soll sich eine Jungfrau tuúrdig
bildenP Lehren der Moral und Lebensfelugheit als
sicherer Fuhrer beim Eintritt in der Welt e/tir dr. Carl
Ludtuig Renner, útg. af F. Campe í Núrnberg 1822.
Þýðing: S.E.
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001
63