Heima er bezt - 01.09.2006, Blaðsíða 4

Guðjón Baldvinsson
Agœtu tésendur.
Nú hallar sumri, nætumar lengjast, gróðurinn fölnar,
mýs og menn búa sig undir veturinn með
því koma vetrarforða sínum í hús, og
tryggja sér afkomu í harðari tíð, sem
vænta má framundan.
Svona er gangur lífs og tíðar, allt frá
upphafi vega. Árstíðamar hafa hver
fyrir sig sinn svip og sjarma og nokkuð
er misjafnt hvað hverjum og einum þykir
best. Sjálfsagt er nú sumarið óumdeilt,
flestum hlýtur að vera það einna kærast,
ekki síst hér á hjara norðursins, þar sem okkar
heimkynni em. Þá er hlýjast, bjartast og veðurfarið
yfirleitt all vinsamlegt. Vorin og haustin em svo
tími breytinganna, annars vegar þegar allt kviknar
á ný og færist í aukana, öllu lífi til betmnar og
viðurværis, og hins vegar haustin, þegar náttúran
dregur ýmislegt í athafnasemi sinni saman, menn og
dýr búa sig undir harðari kjör, og að „þreyja Þorrann,
eins og máltækið segir.
Ég er í þeirra hópi sem þykir haustið ein
áhrifaríkasta árstíðin, og kannski í bland sú
tregafyllsta. Þegar þetta hefur borist í tal hef ég
stundum heyrt undmnarraddir viðmælendanna,
sem undrast það að mönnum geti þótt haustið
skemmtilegra en vorið, þegar allt er að kvikna
til lífsins og fæðast og eflast.
Ég er samt ekki frá því að jafnvel fleiri ljóð
og söngvar hafí verið samin um haustið en vorið,
án þess þó að mér sé kunnugt um nokkra rannsókn
á því. Haustið er líka oft táknrænt í lífi manna, það mætti
líkja æviferli mannsins við árstíðimar, rnenn eiga sitt vor,
sumar og haust á ævinni, hvað veturinn táknar í því er ekki
gott að segja, en líklega dauðann. Það leiðir eiginlega af
sjálfu sér.
Þegar haustar í ævi fólks, þá horfír það gjaman til baka
til vors og sumars ævi sinnar, stundum með söknuði, og
rifjar upp bjarta og góða sumardaga. Það sama gerum við
oft á hausti árstíðarinnar, okkur verður ljóst að nú em björtu
og hlýju dagamir liðnir í bili, og við tekur harðari tíð. Eitt
órækasta merkið um það em fallandi lauf, sem berast með
haustvindinum framhjá glugga og dymm, á götum og stéttum.
Haustlitir gróðursins em líka heillandi í fallvaltleika sínum,
og margir njóta þess að horfa á þá þegar tími þeirra stendur
sem hæst. Mér er sagt að Japanir iðki þetta öðrum þjóðum
fremur og að það að horfa á haustlitina hafi verið
mjög vinsæl iðja hjá þeim öldum saman. Haustið í
Japan mun heijast í lok september, líkt og hjá
okkur, og verða fyrst sýnilegt í gróðurfarinu
á norðurhluta landsins og færast svo suður
eftir því þar til það hefur náð að breiðast yfir
suðurhlutann í lok nóvember, svolítið eftir
því hvemig veðrið er þann tímann. Þeir hafa
meira að segja skipulagt hausttíðina fyrir
heimafólk og ferðamenn, þannig að vitað
sé hvenær best sé að skoða haustlitina í
hinum og þessum almenningsgarði,
fjallasvæði, eða á vinsælum og
fallegum stöðum.
Við á Islandi þekkjum öll
hauststillumar sem gjaman koma
á þessum tíma, og hversu fallegt
og tært loftið getur verið við þær
aðstæður. En líklega em það fallandi
lauftn sem einna fyrst koma upp í hugann
hjá fólki þegar hugsað er til haustins,
og nú orðið á Islandi líka, því svo
skógi vaxið er landið orðið, miðað
við það sem áður var. Það em ekki
bara menn og dýr sem búa sig undir
komandi vetur heldur gróðurinn líka í
heild sinni. Þegar dagamir styttast verður
ekki næg birta fyrir trén til þess að halda
fæðuverksmiðju sinni gangandi, sem einna
helst virkar í gegnum laufblöðin og þau
búa sig undir hvíld og vetur, nreð því að fella laufin. Þegar
grænkan hverfur þá koma í ljós þessir undirliggjandi rauðu,
gulu og brúnu litir, sem okkur þykja svo fallegir.
Sá er þó munurinn á hausti ævinnar og hausti náttúmnnar,
að hjá náttúrunni vitum við að það mun vora á ný, og við
njótum sumarsins aftur og getum kannski bætt um betur frá
því sem við lifðum síðasta sumar. Hausti ævinnar fylgir meiri
óvissa, við vitum ekki með vissu hvenær sumarið birtist
okkur aftur í hennar ferli, og hvenær við getum bætt um og
gert jafnvel betur en við náðum á yfirstandandi vegferð.
Haustið er því í margvíslegum skilningi tími undirbúnings
og endurmats á öllum sviðum, í senn tregafullt og angurvært,
en þó nær alltaf fallegt og sneisafullt af reynslu, sem ber með
sér von um endurkomu bjartra daga, gnægða náttúrunnar,
leikja og nýrra ævintýra.
428 Heimaerbezt