Heima er bezt - 01.09.2006, Side 29

er ein vallardagslátta innan þessa gerðis, en Hádegislækurinn
að sunnan og Kvamingsdalsáin að neðan afmarka hvamminn
á tvo vegu. Garðurinn bendir til fastrar búsetu, en búsældarlegt
er hér ekki þar sem heyskapur er næsta lítill nema sótt hafi
verið út og niður á fyrrgreinda velli, nokkur hundmð metra
vegalengd. Staðhættir koma vel heim við að hér hafi verið sel
um tíma, þótt garðurinn vísi til fastrar búsetu. Nafn þessara
rústa er nú týnt, en best að gefa þeim nafnið Hádegissel.
Gottskálk prestur Jónsson í Glaumbæ nefnir selstöðu í
landi Valadals um 1562 í sambandi við landskuldir Amfínns
bónda í Valadal og skráir að ef hann sjálfur nýti sellandið geti
Amfinnur ekki klagað Ijármann sinn þótt engjar hans og hagar
kunni að beitast.4 Líklegt er að Gottskálk Glaumbæjarprestur
haft nytjað Hádegissel. Það er a.m.k. í nálægð við bithaga
Valadalsbónda.
Valadalssel (65°27'978/19°36'060) er við sýslumörk frammi
á Kvamingsdal í 400 m hæð yfir sjó, neðan undir mynni
Selgils sem jafnframt er á sýslumörkum. Þar er allhár hóll
og á honum selrústir, mjög glögg ummerki mannvistar, en
veggjaskil reyndar ekki svo skýr. Rúst selkofanna er 8 m
löng og 3-4 á breidd en nokkmm metrum utar og ofar undir
brekkunni em mjaltakvíamar, og þó óglöggar. Hér er vænt
selland og grösugt norður eftir, en auðvelt og ffeistandi sýnist
hafa verið að lauma búsmalanum fram fýrir lækinn í næstu
sýslu og land nágrannans sem verið hefur víðs fjarri en selið
er um að bil 10 metra frá sýslumörkum.
Þúfnavellir (65°27'695/19°36'005. Hæð 400 m.y.s.) Frá Selgili
er um það bil hálfur kílómetri fram að Faxagili. Er undirhlíðin
og undirlendið vel grösugt á þeirri leið og heitir Selhlíð. Hér
er dalurinn einna víðastur og gróðurmestur. Munnmæli telja
að Bergsstaðaprestur hafi á fýrri öldum náð þessum landsparti
frá Valadal undir Bergsstaði og þar með færðust sýslumerkin
sem fýrrum munu hafa verið við Faxagil. En allt ffarn að lokum
byggðar í Valadal var þetta land smalað af Valadalsmönnum
sem fóm jafnan fram að Faxagili og í Skarðsflóa þar fýrir
ofan.5
I vitnisburðarbréfi ffá 1402 um landamerki Valadals votta
tveir menn að þeir hafi heyrt sér eldri menn sverja að Valadalur
ætti Kvamingsdal og selförina er þar stendur. Jafnframt hefðu
þeir heyrt að Ormur prestur Magnússon á Bergsstöðum hefði
leigt þessa selför að Valadalsmönnum og goldið fýrir. 6 Þetta
er ótvíræð vísbending um að farið sé að villa eignarhaldið á
fýrrgreindum hluta Kvamingsdals um 1400 og landið hafi
eftir þetta komist undir Bergsstaði.
Fram undir mynni Faxagils er glögg húsatóft og í henni mikið
af hellugrjóti, líkt og hmnin varða. Gijóthlaðnar undirstöður
veggja sjást glöggt, einkum að sunnan. Þetta virðist rúst af litlu
húsi (65°27’695/l 9°36'005). Tóftin ber þess merki að hún sé
ekki mjög gömul. Lítið og hrunið vörðubrot er skammt sunnar
og ofar. Upp og út frá tóftinni er fremur slétt graslendi eins
og grund og er í því sem næst hornréttan vinkil eins og þama
hafi verið sléttað land. Undirlendi er hér nokkurt en þó stutt
upp að fjallsbrekkunni og verða ekki með vissu greindar fleiri
húsarústir ofan við gmndina.
Hér glittir í efstu brún Hádegisfoss i Hádegisgili en
kollur Hádegishnjúks t.h. Maður stendur á húsatóftum í
hvamminum neðan við gilið.
Selgil í hliðinni t.h. á sýslumörkum Skagafjarðar og
Austur-Húnavatnssýslu. A norðurbrún Sellœkjar neðan
við mynni gilsins eru tóftir Valadalssels.
Horft norður eftir Kvarningsdal. Jón Gissurarson bóndi
í Víðimýrarseli stendur við tóftarbrot á ÞúfnavöIIum. Sel
gil í fjallshlíðinni beryfir kollinn á Jóni.
í lítilli móatotu við ármótin, þar sem Faxalækur kemur í
Kvamingsdalsána, er mjög fom, ferhyrnd rúst í lyngmóa frammi
á árbakkanum (65°27'669/19°36'008). Sunnar og ofar, upp við
hlíðarrætur, rétt ofan við þurran farveg Faxalækjar, em tvær
aðskildar rústir og verður ekki fullyrt hvers eðlis þær em. Sú
ytri er greinileg húsatóft en ekki stór (65°27'668/19°35'912).
Fremri rústin er stærri og ógreinilegri (65°27'658/19°35’899).
Heimaerbezt 453