Heimili og skóli - 01.12.1949, Qupperneq 24

140
HEIMILI OG SKÓLI
HANNES J. MAGNÚSSON:
l'.hii:i
Hinn víðkunni sálfræðingur og
lieimspekingur, William James, skrif-
aði eitt sinn bók um ýmsar tegundir
trúarreynslunnar, og segir þar meðal
annars um bænina:
,,Bæn, eða innra samband við anda
þess heirns, hvort sem hann er Guð
eða lögmál — er athöfn, sem ber veru-
legan árangur. Við bænina streymir
inn andlegt afl, sem hefur í för með
sér verkanir, andlegar eða líkamlegar,
í sýnilega heiminum."
Mér duttu þessi orð hins merka manns
ósjálfrátt í hug hérna á dögunum, þeg-
ar ég, af sérstökum ástæðum, var að
íhuga uppeldisgildi kvöldbænarinnar.
Og það, sem ég segi hér um hana, segi
ég ekki sem neinn trúboði, heldur sem
skólamaður og uppalandi.
Við, sem komnir erum á fullorðins-
ár og gott betur, höfum séð sól hins
gamla tíma ganga til viðar. Aðeins
daufan bjarma ber enn við sjónhring,
en nýr tími með nýjum siðum og hátt-
um, hefur lagt undir sig heiminn.
Hvort hann er betri eða verri, verður
ekki sagt hér, enda á fárra færi að
dæma þar um. En þótt ég hafi mikla
tilhneigingu til að fullyrða, að hann
sé betri, er þó víst, að mörg verðmæti
hafa annað hvort glatazt með ölln
eða erti ekki nema svipur hjá sjón.
Það er til dæmis staðreynd, að efnis-
hyggjan hefur í bili farið sigurför um
heiminn og skilið eftir í slóð sinni
annað hvort enga eða hálfa volga trú.
En hitt er líka staðreynd, að hinn nýi
tími hefur fært okkur svo stórkostleg-
ar ytri framfarir, að þessu eru engin
dæmi í veraldarsögunni áður. Og
hverju skiptir það þá, þótt við notum
okkur ekki það afl bænarinnar, sem
William James talar um? Hverju
skiptir það, þótt lítið barn, einhvers
staðar í heiminum, lesi ekki kvöldbæn-
ina sína? Jú, það skiptir miklu máli,
því að bænin, og þá einnig kvöldbæn-
in, byggir einstaklinginn upp innan
jrá, en það er einmitt það, sem hinn
nýja heim vantar. Hann vantar það að
byggja sig upp innan frá. Einstakling-
inn vantar það líka. Öll önnur menn-
ing er byggð á sandi.
Maðurinn er að vísu voldug og
dásamleg vera. En ef hann viðurkenn-
ir ekkert sér æðra, er hann sannarlega
snauður, mitt í allri sinni auðlegð, og
barn, sem aldrei hefur lært að hefja
huga sinn til þess máttar, sem öllu
stjórnar, hefur farið á mis við dýrmæta
reynslu.
En fara íslenzku börnin ekki með
kvöldbænina sína nú ,eins og þau hafa
alltaf gert? Ég veit það ekki. En ég ótt-
ast, að svo sé ekki, að minnsta kosti
ekki eins almennt og áður var.
Ég sé fyrir mér tvö heimili. Það er
kvöld. A öðru heimilinu eru foreldrar
barnanna ekki heima. Þeir eru úti að
skemmta sér, á kvikmyndahúsinu,
dansleik, spilakvöldi, eða einhverri
álíka samkomu hins nýja tíma. Börn-
in eru annað hvort ein heima, eða ein-
hver ókunnugur hefur verið fenginn
til að sitja hjá þeim. Góðar og tryggar
vinnukonur, sem oft voru hinir beztu