Læknaneminn - 01.10.1956, Blaðsíða 5

LÆKNANEMINN
n
Ólafur Bjarnason, læknir:
Um gulusótt (hepatitis infectiosa)*
Skýrgreining: Sjúkdómurinn
gulusótt hefir geneið undir ýms-
um nöfnum, en í Heilbrisrðisskýrsl-
um frá árinu ’51 (1) segir svo orð-
rétt: „Samkvæmt reglum Alþjóða.
hei’brigðisstofnunarinnar er nú
tekið upp að skrá í einni syrpu
ekki eingöngu það, sem áður var
skráð sem ictems epidemicus (s.
catarrhalis), heldur einnig hvers
konar bráða. en sð öðru Jevti ó-
skýrgreinda lifrarbóleru fhepatitis
acuta) og kalla sameimnleau heiti,
hepatitis infectiosa: íslenzka heit-
inn verð’m hntrlið Óbrnvttu (STIÚU-
sótt).“ Siúkdómsfvrirbæri, sem á
ensku máli eru nefnd „postvacc-
inal ianndice", „serum jaundice",
„tranfusion jaundice" o,g „homo-
loaous serum hepatitics" hevra bví
einnig' hér undir. Siúkdómaflokk-
ur þessi er almennt talinn stafa
af veirn- eða virussýkingu, enda
þótt nokkuð skorti á fuHkomna
sönrnrn be^s. en a,ð bví verður nán-
ar vikið síðar. Vefiabreytingar hjá
gnlnsóttarsiú klingnm ein kpn nast
fyrst og fremst af lifrarbólgu á
mi«mnnandi stigi.
Orsök: Eins og áður var getið,
er almennt tabð að omök hepatitis
infectiosa sé virus. Orðið virns hef-
ir í ritaerðum um virussiúkdóma á
íslenzku oft verið notað óbrevtt
og þá ýmist í kk. (2) eða hvk. (3).
En fyrir nokkru benti Vilmundur
Jónsson landlæknir á íslenzka orð-
ið veiru (4), sem býðingu á vírus,
og verður því orði haldið framvegis
í þessari grein. Veirur eru miög
smágerðar lífverur og eru þær
stærstu lítið eitt minni en minnstu
bakteríur, en þær smæstu lítið eitt
* Erindi flutt á fundi í læknanema-
félaginu í febr. 1956 (nokkuð stytt).
stærri en eggjahvítumólekúl.
Vegna smæðar sinnar hafa þær
verið nefndar últramíkróskópisk-
ar og vísar það til þess, að ekki
er unnt að greina þær í venju-
legri smásjá. Þó er með sérstökum
litunaraðferðum unnt að sjá þær
stærstu, t. d. variola eða bólu-
sóttar veiru á þann hátt. En síð-
an rafeinda smásjáin kom til
sögunnar, má með því tæki auð-
veldlega taka myndir af hinum
smæstu veiruögnum. Smæð veiru-
agnanna veldur því, að þær
smjúga fíngerðar síur, sem bakter-
íur komast ekki í gegnum. Með
því að útbúa síur af mismunandi
gatastærð var fyrir daga rafeinda
smásjárinnar unnt að komast
mjög nærri stærð hinna ýmsu
veira með athugunum á því, hve
fíngerðar síurnar þyrftu að vera,
til þess að veiruagnirnar kæmust
ekki í gegn. Myndataka gegnum
rafeindasmásjá staðfesti yfirleitt
þá útreikninga síðarmeir.
Ekki er unnt að rækta veirur
á tilbúnu æti eins og bakteríur,
þar eð þær geta ekki margfaldazt
nema í náinni snertingu við eða
inni í lifandi frumum. Til þess að
fá veiruagnir til að auka, kyn sitt,
verður maður því að nota lifandi
vef. Má þar t. d. nefna vefjagróð-
ur af ýmsu tagi, membrana
chorioallantois í unguðu eggi,
sjálfan ungann í egginu og önnur
tilraunadýr.
Auðvelt er að eyðileggja veiru
með því að hita veirumengaðar
upplausnir og flest antiseptica
vinna auðveldlega á sýklum þess-
um. Eins og bakteríur þær, er
sjúkdómum valda, örva veirur lík-
amann til mótefnamyndunar, og