Læknaneminn - 01.07.1967, Síða 43

LÆKNANEMINN
félaga hafa sýnt, að fólk með
systóliskan blóðþrýsting > 140
mm Hg og diastóliskan > 90 mm
Hg er að jöfnu skammlífara en
fólk með blóðþrýsting undir þess-
um gildum. Karlar virðast þola
háþrýsting verr en konur og ungt
fólk verr en gamalt. T. d. virðast
ungir karlmenn þola illa diastól-
iskan 5 100, en gamlar konur geta
þolað vel diastóliskan 110—120
mm Hg. Ber að hafa þetta í huga,
er ákvörðun er tekin um hvort
meðhöndla á sjúkling eða ekki.
Við systóliskan háþrýsting
verða engar specifiskar breyting-
ar á slagæðakerfi líkamans, en or-
sök hans er oft talin vera ather-
omatös breytingar á stærri slag-
æðum með minnkuðu elasticiteti.
Vera má að háþrýstingurinn per
se valdi aukningu á þessum breyt-
ingum, en oftast er ómögulegt að
segja hvað er orsök og hvað er af-
leiðing.
Við diastóliskan háþrýsting
koma hins vegar fram nokkuð
specifiskar breytingar, þ. e.
arteriolosclerosis, sem er mest
áberandi í nýrnaæðum. Oftast eru
þessar breytingar í formi hyaliza-
tionar á arteriolum (hyaline
arteriolar nephrosclerosis), en við
illkynja háþrýsting eru oftast
aðrar breytingar meira áberandi,
þ. e. próliferativar breytingar og
necrósa í æðaveggjunum (hyper-
plastic arteriolar nephrosclerosis).
Einnig er talið að diastóliskur há-
þrýstingur auki atherosclerosis.
Tíðni. Háþrýstingur er nokkuð
algengur sjúkdómur, bæði meðal
karla og kvenna. Ekki eru menn
sammála um, hvort munur sé á
tíðni meðal karla og kvenna. Telja
sumir sjúkdóminn helmingi al-
gengari í konum (Perera í Cecil),
en aðrir telja hann jafnalgengan
meðal karla (t. d. Turner í David-
43
son). Fleiri myndu e. t. v. telja
hann algengari meðal kvenna.
Sökum þess hve menn eru ósam-
mála um skilgreiningu háþrýst-
ings, verður uppgefin tíðni auð-
vitað mismunandi. Perera telur
prevalence í Bandaríkjunum vera
um 5% og má líklega búast við að
hún sé svipuð hérlendis, a. m. k.
meðal fólks um miðjan aldur
(Próf. Sig. Samúelsson). Sjúk-
dómurinn byrjar venjulega fyrir
50 ára aldur (Perera). Þetta er
því algengur sjúkdómur og er því
mikilvægt að greina hann, svo að
unnt sé að fylgjast með sjúkling-
um og grípa til meðferðar, sé þess
talin þörf.
Flokkun. Háþrýstingi hefur oft
verið skipt í systóliskan og dia-
stóliskan háþrýsting. Það er nær
eingöngu hækkunin á diastólisk-
um þrýstingi, sem veldur secund-
erum æðabreytingum í líkama
sjúklings með háþrýsting. Oftast
fer saman hækkun á systóliskum
og diastóliskum þrýstingi og er
það þá hækkunin á hinum diastól-
iska þrýstingi, sem skiptir höfuð-
máli. Systóliskur háþrýstingur
eingöngu sést mest hjá gömlu
fólki með hrörnunarbreytingar í
stærri slagæðum, svo og við ýmsa
sjúkdóma, svo sem aortainsuffic-
ince og thyreotoxicosis. Þarfnast
hann sjaldan meðferðar.
Háþrýstingur getur verið óstöð-
ugur (intermitterandi), eða stöð-
ugur. Er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir þessu með endurtekn-
um blóðþrýstingsmælingum.
Eðlilegast væri að flokka há-
þrýsting eftir etiologiu, en þá er
sá gallinn á, að orsök stærsta hlut-
ans er óþekkt og er því líklega
bezt að skipta háþrýsting í há-
þrýsting af óþekktum og þekktum
orsökum (þ. e. secunderan há-
þrýsting).