Læknaneminn - 01.07.1973, Blaðsíða 41

fariÖ hlutfallslega fjölgandi. Það hefur lengi veriS
nálægt 30% af íbúum.
Helzta skýringin er sjálfsagt sú, að faraldrarnir
hafa með tímanum náð til æ fleiri staða á landinu.
Við athugun á skráningarhlutföllum í nokkrum
héruðum (14) sýnist skráningarhlutfall 1-3% vera
algengt í fyrri faröldrunum 4, en í 2 seinni er algeng-
ast, að hlutfallið sé stærra en 2% og ekki sjaldgæft,
að það fari upp fyrir 5%, allt í 10%. Skráning virð-
ist því hafa farið batnandi í einstökum héruðum,
ekki þó í Reykjavík, þar sem eru mest skráð 2,25%
’63-’64. - Það mætti hugsa sér, að raunverulegt sýk-
ingarhlutfall hefði stækkað í héruðum, sem hafa orð-
ið til muna þéttbýlli og samgöngur innan héraðs
batnað, þetla á tæpast við um héruð eins og Akur-
eyrarh. og Isafjarðarh., en gæti gilt um Breiðumýr-
arh., Húsavíkurh. og Víkurh. Almenn lenging skóla-
setu gæti líka átt þátt í að stækka sýkingarhlutfall.
1931 getur héraðslæknirinn í Kirkjubæjarh. þess,
að hann hafi reynt að takmarka útbreiðslu faraldurs-
ins eftir megni. Þetta ár er skráður þar 61 sjúkl. =
6,3% af íbúum. Bendir þetta dæmi lil þess, að skrán-
ingarhlutfall ráðist mikið af dugnaði og áhuga lækn-
isins.
Því hefur verið haldið fram, að skráning rauðra
hunda nái til 1 af hverjum 10 til 20 sjúklingum.5 0
Til fróðleiks og samanburðar litum við lauslega á
á hegðun tveggja annarra barnasjúkdóma (hettu-
sóttar og mislinga) hér á landi m. t. .t. faraldurs-
niynzturs.
Hettusóttarfaraldrarnir taka 2-3 ár, framan af
voru ca. 10 ár á milli faraldra og hlutfallsleg stærð
jókst úr tæpl. 2% í 4,75%. Eftir 1941 hafa faraldr-
ar gengið á 5 ára fresli og skipzt á stórir og litlir (ca.
4% og ca. 2%).
Mislingar gengu með 7 ára millibili fyrir ’43,
nema einu sinni voru 2 ár á milli. Hlulfallsleg stærð
var ca. 5-8%. Eftir ’43 líða 1-3 ár milli faraldra og
þeir seinustu hafa verið minni en áður var, 3,5^,2%
eftir ’58.
Faraldursmynztur þessara tveggja sjúkdóma hef-
ur því komizt í jafnvægi upp úr 1940, þó mismun-
andi sé. Slíku jafnvægi hefur mynztur rauðu-hunda-
faraldra ekki náð hvað varðar hlutfallslega stærð
þeirra, ef gert er ráð fyrir, að skráningarhlutfall gefi
rétta hugmynd um raunverulega stærð. Árafjöldi
milli faraldra hefur verið svipaður frá ’40-’41, og sá
sami milli 3 seinustu (’54—’55 og ’63-’64, ’63-’64, og
’72-?).
Mismunandi smitnæmi þessara sjúkd. er líklega
töluverður hluti af skýringunni á þessu frábrugðna
mynztri. Tiltölulega lítt smitandi sjúkdómur eins og
rauðir hundar þarf lengri tíma en t. d. mislingar þar
dl hann hefur komizt í hvern kima landsins og hlut-
fall ónæms fullorðins fólks, miðað við hvern ald-
ursfl., er orðið stöðugt.7 — Verið getur þó, að ein-
ungis skráningarhlutfall hafi stækkað vegna aukinn-
ar athygli, en sýkingarhlutfall verið eins ’54—’55 og
’63-’64.
Faraldur Aldur Fjöldi
< I5ára 15-19 ára 20-64 ára < 15 á ra Alls
25-26 61,8% 37, 5% 359 577
30-31 51 5% 16.4% 32.1% 242 470
'40-'41 58.8% 20.1% 21. 1% 1379 2347
'47-48 62.2% 14.6% 20.2% 335 514
34-35 75. 7% 11.6% 12 7% 2947 3895
'63-'64 73. 6% 12.1% 14.1% 4477 6080
I. tafla. Aldursdreifing f faröldrum
3.S. Aldursdreifing
Aldursdreifing er sýnd á 1. töflu.* Rauðir hundar
eru greinilegur „barnasjúkdómur“ þó ekki eins ein-
dreginn og mislingar5 (um og yfir 90% mislinga-
sjúkl. yngri en 15 ára í 3 seinustu faröldrum. -
Hettusóttin hegðar sér svipað rauðurn hundum að
þessu leyti). Hlulur eldra fólks hefur greinilega farið
minnkandi, þess yngra jafnframt stækkandi. Þegar á
heildina er litið er þessi breyting raunveruleg („kjí-
kvaðrat“ reiknað úr töflu yfir fjölda sjúkl. yngri en
15 ára og 15 ára og eldri er 341,9, sem merkir, að
Iíkur á þessari breytingu fyrir lilviljun eina séu
minni en 0,1%). Ekki er þó jöfn stígandi í hlut yngra
fólksins. Þessi þróun er mjög skiljanleg. Eftir því
sem rauðir hundar hafa náð til fleiri héraða, sérl.
með ’40-’41 er stærri hluti fullorðins fólks orðinn
ónæmur. I Bandaríkjunum eru börn (ekki nánar get-
iðum aldur) nærri 90% sjúklinga.7
E. t. v. er hlulfall ónæms fólks í eldri árgöngum að
verða stöðugt. Næmt fólk í hverjum faraldri er þá
* Ath. fyrir 1962 voru aldursfl. raerktir þannig í Hbrsk.
0—1, 1-5, 5-10, 10-15 o. s. frv., en eftir það 0-1, 1-4, 5-9, 10-
14 o. s. frv.
LÆKNANEMINN
31