Læknaneminn - 01.11.1974, Qupperneq 13

H s: >•» itn
1 2 3 4-5
6 - 12 + X
----------------------------C -
iiiftbú
13 - 15
------ D--------
)i n
19 - 20
----- F ----
Lilningaröð karlmanns með
myndast ekki að fullu fyrr en á 7. viku fósturskeiðs.
Aðrir litningar (þ. e. autosómin) eru ekki talin hafa
nein áhrif á þetta. Gen Y-litningsins virðast valda
því, að hinn ósérhæfði kynkirtill breytist í eista. Ef
Y-litninginn vantar, breytist kynkirtillinn í eggja-
stokk, ef til staðar eru 2 eðlilegir X-lilningar. Þó
eru til undantekningar frá þessu, sem erfitt er að
skýra. T. d. hafa fundist u .þ. b. 15 menn með van
þroskaða kynkirtla (hypogonadismus) og með eistu,
sem svipar til eistna úr mönnum með sjúkdómsmynd
Klinefelters (XXY), en þeir hafa hins vegar alveg
eðlilega kvenlitningaröð og jafnvel eistnavef. Þessir
menn geta þó verið með mosaik af gerðinni XX/
XXY. Y-litningurinn er talinn stjórna kynkirtilsþró-
uninni án tillits til fjölda X-litninga. Einstaklingar
með XXY, XXXY ogXXYY eru þannig allir karl-
kyns og hafa í sér eistnavef. Karlmönnum með of
marga X-litninga er hættara við vansköpun, geðsjúk-
dómum, flogaveiki og andfélagslegri hegðun. A
sama hátt eykst hættan á hegðunartruflunum og
geðsjúkdómum hjá konum með of marga X-litninga.
Of margir Y-lilningar hjá karlmönnum auka hættu á
geðsjúkdómum og e. t. v. andfélagslegri hegðun.
Ekki er vitað hvernig sérhæfing kynkirtilsins á sér
II »S i»
16 17 18
•------------ E ---------
i ft
21-22 Y
-— ------- G -----------
eðlilega litningagerð'.
stað. Sennilega koma genin af stað ensím-myndun,
en ensím þessi stjórna svo aftur sérhæfingu vefsins.
lAhamlegt lsyn.
Eftir að kynferðið er ákveðið eru komin skilyrði
fyrir fósturþróun ytri og innri kynfæra og þá um
leið hins líkamlega kyns. Hin ósérhæfðu innri kyn-
færi eru tvennir gangar, ducti mesonephrici (Wolffs-
gangarnir) og ducti paramesonephrici (Múllers-
gangarnir). Kynfæri karlmanna myndast úr Wolffs-
göngunum, en Múllersgangarnir rýrna. Innri kyn-
færi kvenna myndast úr Múllersgöngunum, en
Wolffsgangarnir rýrna. Leifar af þeim göngum, sem
rýrnuðu má finna í báðum kynjum. Frakkinn Jost
gerði tilraunir með gelt kanínufóstur. Samkvæmt
kenningum hans þá hvetja eistun þróun Wolffs-
gangnanna, en stöðva þróun Múllersgangnanna, en
auk þess breytast og sérhæfast ytri kynfærin í karl-
kynfæri. Ef kynkirtlarnir eru teknir úr karlkynskan-
ínufóstrum, sérhæfast ytri kynfærin í kvenkynfæri,
jafnframt því sem Wolffsgangarnir rýrna. Talið er,
að það sé innbyggð vaxtargeta vefjanna, en ekki
læicnaneminn
11