Læknaneminn - 01.11.1974, Page 34

læknanna voru mismunandi ákveðnar og alvarlegar,
allt frá óljósum minni háttar ellikvillum til demen-
tia senilis, eða dementia arteriosclerotica.
TAFLA2
Ellikvillar 1971 og geðhœfni 1973
Geðhæfni 1973 Með diagnosu Án diagnosu
1971 1971
Góð .......................... 3 7
Sæmileg ...................... 7 4
Léleg ........................ 4 4
Alls......................... 14 L5
x 2 = 5,69
0,02 > p > 0,01
Helmingur þeirra 14 tilfella, sem hér um ræðir,
taldist til minni háttar kvilla og óljósra, í þeim skiln-
ingi, að ekki var ljóst livort um var að ræða arterio-
sclerotiska kvilla, eða almenna ellihrörnun. Þeir
einstaklingar úr þessum hópi, sem nú eru taldir ein-
kennalausir, eða mjög einkennalitlir, höfðu allir
þessa greiningu áður, þ. e. a. s. óljósan minni háttar
kvilla. Skýringin á þessu gæti verið sú, að slíkir
kvillar hafa í sjálfu sér tiltölulega góðar batahorfur.
Skýringuna getur einnig verið að finna í mismun-
andi aðstæðum og viðhorfum heimilislæknanna og
okkar. Heimilislæknirinn er ekki tilkallaður, nema
eitthvað sé að og er þá alltaf hætta á því, að hann
kenni ellinni nokkuð af þeim einkennum, sem hann
sér hj á gamla fólkinu og hafi þess vegna talið, að um
minni háttar eða einhvern óljósan ellikvilla væri að
ræða. Gamalt fólk með góða geðhæfni getur misst
þá hæfni um stundarsakir, þegar það verður líkam-
lega veikt. Þannig sér heimilislæknirinn einstakling-
inn, sem þess vegna fær greininguna óljós ellikvilli.
Við komum hins vegar ótilkvaddir, þegar ekkert sér-
stakt var að, og höfðum tækifæri til að spjalla við
fólkið í góðu tómi og spyrja það út úr. Fáum við
því mun jákvæðari mynd af ástandinu en læknir,
sem kallaður er í vitjun, eða sér sjúkling á stofu,
þegar eitthvað er að.
A hinn bóginn er einnig rétt, að fara nokkrum
orðum um þá, sem ekki höfðu áður neina greiningu,
sem benti á geðræna ellikvilla, en eru nú taldir
vanhæfir, mismunandi mikið, af geðrænum ástæð-
um. Hér kemur til í fyrsta lagi, að einn af þeim fjór-
um, sem metnir eru lakastir er schizophren og alger-
lega vanhæfur af þeim ástæðum. I öðru lagi eru
liðin 2 ár frá því upplýsingar voru fengnar frá heim-
ilislæknunum og trúlegt, að margt hafi komið upp
á hjá fólki, sem komið er á þennan aldur, á þeim
tíma. Þó er sennilegt, að hinir 3, sem eru í lakasta
flokknum nú, hefðu átt að fá sjúkdómsgreiningu
fyrir 2 árum, ef grannt hefði verið skoðað. Rétt er
að minna á í þessu sambandi, að þol einstaklinganna
sjálfra og ættingja gagnvart einkennum, sem talin
eru sjálfsagður fylgifiskur ellinnar, er misjafnt, og
hætt við að sumir vitji ekki læknis fyrr en eitthvað
annað kemur fyrir eða erfiðleikarnir verða óvið-
ráðanlegir. Rennir þetta enn stoðum undir, að pre-
valens sá, sem fannst fyrir 2 árum hafi verið lág-
marks prevalens, en hinn raunverulegi prevalens
nokkuð hærri. I miðflokknum er 1 einstaklingur, þar
sem markomani í mörg ár á þátt í vanhæfninni,
en hinir 3 eru allir með byrjunareinkenni um senil
demens, sem sennilega hafa ekki verið komin fram
fyrir 2 árum.
TAFLA3
Almennt heilsufar áður og geðhœfni 1973
Líkamlegt heilsufar
Hæfni gott sæmilegt slæmt
Góð 6 2 2
Sæmileg 5 6 0
Léleg 3 3 2
Alls 14 11 4
í töflu 3 eru sýnd tengsl milli geðhæfni og al-
menns líkamlegs heilsufars um ævina. Kemur þar
fram, að þeir, sem verst eru farnir andlega, hafa ver-
ið við lakasta líkamlega heilsu. Sama kemur fram, ef
litið er á sj úkrahúslegur. Þeir, sem eru við lökustu
andlegu heilsuna, hafa legið oftar og lengur á sjúkra-
húsum heldur en hinir. Við athugun á einstökum
kvörtunum kemur í ljós, að tengsl virðast vera milh
einkenna og kvartana frá höfði og skynfærum og
geðhæfni.
28
læknaneminn