Læknaneminn - 01.04.2004, Blaðsíða 53

Tafla 1. Greiningarskilmerki fyrir alzheimer sjúkdóm
Greining Skilmerki
Líklegur Alzheimer Öll eftirfarandi atriði verða að vera til staðar Vitglöp staðfest með skoðun og skráð með hlutlægum prófum Minnistruflun og skerðing á a.m.k. einum öðrum þætti í skilvitlegri starfsemi Framsækin versnun á minni og a.m.k. einum öðrum þætti í skilvitlegri starfsemi Engin truflun á meðvitund Upphaf við 40 til 90 ára aldur. Enginn annar sjúkdómur í heila sem getur valdið vitglöpum Að auki getur greiningin verið studd af einu eða fleiri af eftirfarandi: Tap á hreyfifærni Minnkuð geta til að framkvæma athafnir daglegs lífs og breytt hegðunarmynstur Fjölskyldusaga um álíka röskun Rannsóknarniðurstöður í samræmi við greininguna (t.d. heilarýrnun á tölvusneiðmynd)
Mögulegur Alzheimer Ofantalin skilyrði uppfyllt með breytileika í upphafi einkenna eða birtingu eða klínískum gangi; eða hnignun í einum þætti vitsmuna án greinanlegrar orsakar Annar heilasjúkdómur eða fjölkerfa sjúkdómur sem getur valdið vitglöpum en er ekki talinn vera undirliggjandi orsök vitglapa sjúklingsins
Afdráttarlaus Alzheimers Ofantalin klínísk skilmerki uppfyllt og vefjafræðileg sönnun fyrir Alzheimers sjúkdómi byggð á skoðun heilavefs fengnum með lífsýni eða krufningu
*Skilmerki fengin frá McKhann et al.
Asetýlkólínesterasa hemjarar
Kólínerga kerfið tengist að miklu leyti hæfileika okkar til að
læra og muna og hefur víðtæka dreifingu í heila okkar. í AS er
kólínerg ítaugun í limbíska kerfinu og öðrum hlutum heilabarkar
að verulegu leyti sködduð. Mælikvarðar á kólínerga virkni (t.d.
asetýltransferasa gildi) sýna 58-93% lækkun í heilaberki og
hippocampus í réttu hlutfalli við alvarleika vitglapa.12
AchE-hemjurum er ætlað að lengja verkunartíma Ach í
taugamótabilinu með því að hindra niðurbrotsensím þess og
auka þannig líkurnar á því að taugaboðefnið hafi tilætluð áhrif.
AchE-hemjarar eru eftirfarandi:
Donepezil
Donepezil er valbundinn, afturkræfanlegur AchE-hemjari,
með langan helmingunartíma (=7Oklst) - gefið 1x á dag í
5 eða 10mg skömmtum. Ábending fyrir notkun er vægur til
meðalsvæsinn AS. Rann-sókn á 1291 sjúklingum með AS sem
stóð yfir í 24 vikur sýndi 4,1 % lækkun á ADAS-cog kvarðanum
og 6,3% lækkun á Clinician's Interview-Based Impression of
Change scale. Áttatíu prósent sjúklinga kláruðu rannsóknina
og 16% hættu vegna aukaverkana sem eru helstar; ógleði
og uppköst (27%) og niðurgangur (10%). Fjórtán prósent
kvörtuðu undan svefnleysi.26 Þriðjungur sjúklinga fann mun á
minni eftir inntöku lyfsins og framþróun sjúkdómsins stendur
í stað hjá öðrum þriðjungi sjúklinga í ákveðinn tíma, en
þriðjungur sjúklinga virtist ekki hafa gagn af lyfinu.28
Rivastigmín
Rivastigmín erað mestu valbundinn og hálfafturkræfanlegur
AchE-hemjari með verkunartíma upp á 10 klst. Ábending fyrir
notkun er vægur til meðalsvæsinn AS. Rannsóknir sýna allt að
5,4% lækkun á ADAS-cog (6-12mg skammtur) en 29-43%
hætta vegna aukaverkana (ógleði, uppköst, niðurgangur og
lystarstol).26 Lyfið er gefið 2x á dag og ertil Í4 skammtastærðum.
Lyfið virðist hafa svipuð klínísk áhrif og donezepil en þolist verr
samkvæmt samanburðarrannsókn; 21,8% sjúklinga á rivastig-
mine hættu meðferð vegna aukaverkana en einungis 10,7%
sem voru á donezepil.29
Galantamín
Galantamín hýdróbrómíð er upphaflega unnið úr vetrargosa
(gatantaminum nivalinum) og er sértækur og afturkræfur
hemill á AchE,28,30 Galantamín er einnig jákvæður stýrill
(allosteric modulator) á nikótínska Ach viðtaka sem er mjög
mikilvæg verkun sökum þess að tjáning og virkni þessara
viðtaka minnkar í AS og þ.a.l. minnkar kólínergur boð-
flutningur. Lyfið er til í þremur styrkleikum (4,8 og 12mg)
og er gefið 2x á dag. Helmingunartími þess er 7 klst.30 Áhrif
galantamine á vitsmunagetu (cognitive function) er svipuð og
hjá donepezil og rivastigmine eða um 4-5% lækkun á ADAS-
cog og m.v. 16-32mg/dag en lítill árangur er af skömmtum
lægri en 16mg/dag. Aukaverkanir eru mjög svipaðar og hjá
hinum AchE-hemjurunum - einkum frá meltingarvegi.31
Samantekt á AchE-hemjurum
AchE-hemjarar hafa allir svipaða virkni í klínískum prófum
auk þess að hafa allir sömu ábendingu fyrir notkun.32
Verkunarmáti, niðurbrot og aukaverkanir þessara lyfja er
eilítið mismunandi auk þess að verka á mismunandi svæði
53