Fréttabréf Samtaka lungnasjúklinga - des. 2023, Blaðsíða 16

16
Hvað er lungnatrefjun?
Eftir Gunnar Guðmundsson, sérfræðing í lungnalækningum
Lungnatrefjun er
læknisfræðilegt heiti á
bandvef sem myndast í
lungunum.
Með orðinu trefjar er átt við
bandvef. Þannig stífna lungun
þegar það kemur bandvefur
í þau. Lungnatrefjun á sér
stað í mörgum gerðum af
millivefslungnasjúkdómum. Millivefur er svæðið á
milli lungnablaðranna í lungunum. Undir venjulegum
kringumstæðum eru lungnablöðrurnar þétt upp við
hver aðra og háræðar á milli og enginn annar vefur, en
þar eru stöku frumur ónæmiskerfisins. Súrefni kemur
úr andrúmslofti niður loftvegina og fer alla leiðina
í lungnablöðrurnar og kemst svo yfir í háræðarnar
og koltvísýringur kemur úr háræðunum og fer út í
andrúmsloftið gegnum loftvegina. Þannig eru stöðug
loftskipti í lungunum.
Í lungnatrefjun kemur bandvefur og bólga í millivefinn.
Við það verður erfiðara fyrir súrefnið að komast milli
lungnablöðru og háræðar og þetta leiðir til mæði,
sérstaklega við áreynslu. Einnig fylgir þurr hósti og það
getur verið þyngdartap. Það fylgir einnig þreyta og lögun
á tám og fingrum getur breyst og það er stundum kallað
kylfufingur- eða tær. Þannig eru algengustu einkenni
lungnatrefjunar mæði, hröð og grunn öndun, hósti sem
batnar ekki og kylfufingur, ásamt þreytu og þyngdartapi.
Orsakir
Lungnatrefjun kemur fyrir í mörgum
millivefslungnasjúkdómum. Áætlað hefur verið
að allt að 200 mismunandi sjúkdómar geti valdið
millivefslungnasjúkdómum. Lungnatrefjun getur verið
stöðug, batnar stundum en getur í mörgum tilfellum
versnað með tímanum. Engar góðar aðferðir eru til í dag til
þess að spá fyrir um það hvernig þróun hjá einstaklingum
með sjúkdóminn verður. Meðal sjúkdóma sem geta leitt
til lungnatrefjunar eru iktsýki, herslismein og sarklíki.
Einnig heilkenni Sjögrens og ofurnæmislungnabólgur sem
eru viðbrögð við innönduðum efnum eins og ryki. Ein
algengasta tegund lungnatrefjunar er svokölluð sjálfvakin
lungnatrefjun sem að heitir á ensku Idiopathic Pulmonary
Fibrosis með skammstöfun IPF.
Greining sjúkdómsins
Það er ekkert eitt próf sem greinir lungnatrefjun en vandleg
sögutaka, læknisskoðun og viðbótarpróf hjálpa til við
greiningu. Þannig er mikilvægt fyrir lækni að fá ítarlegar
upplýsingar um sögu um reykingar og atvinnu, sérstaklega
asbest útsetningu og einnig útsetningu fyrir ryki. Stundum
eru sjúklingar með lungnatrefjun greindir með aðra
sjúkdóma í upphafi eins og hjartabilun, eða langvinna
lungnateppu en síðan verður betur ljóst hvað er að. Þannig
hafa sumir verið mikið rannsakaðir þegar að greining fæst.
Próf sem eru notuð eru meðal annars röntgenmyndir af
lungum en tölvusneiðmyndir af lungum segja meira um
ástand lungnanna. Stundum er tekið sýni úr slagæð til þess
að mæla hlutþrýsting súrefnis og koltvísýrings. Algengt
er að fá fráblásturspróf og stundum er gert áreynslupróf.
Berkjuspeglun er gerð og tekin sýni af lungnaskolvökva og
jafnvel sýni úr lungunum sjálfum. Í sumum tilfellum þarf
að gera sýnatöku frá lungum. Niðurstöður allra þessara
prófa og skoðana eru ræddar á þverfaglegum fundi og
þannig komist að niðurstöðu með sjúkdómsgreiningu.
Áhrif á daglegt líf
Sjúkdómar sem valda lungnatrefjun hafa áhrif á daglegt líf.
Úthald verður minna, það verður erfiðara að framkvæma
daglega hluti eins og að ganga, fara upp tröppur og fara
í verslanir. Stundum verður viðkomandi mjög móður og
þarf að stoppa og hvíla sig. Oft hættir fólk að gera það