Fréttabréf Samtaka lungnasjúklinga - des. 2023, Blaðsíða 22

22
Heilsulæsi, sjúklingafræðsla og þátttaka í eigin meðferð
Frá ritstjórn sjúklingafræðslu á Landspítala
Stjórn Lungnasamtakanna fór þess á leit við
ritstjórn sjúklingafræðslu á Landspítala að skrifa
grein í blað samakanna um þátttöku sjúklinga
í eigin meðferð og þá fræðslu sem stæði til
boða í þeim efnum. Var þeirri beiðni vel tekið
og eftirfarandi eru fróðlegar upplýsingar um
mikilvægt málefni.
Miðstöð sjúklingafræðslu á Landspítala
Á Landspítala er starfandi Miðstöð sjúklingafræðslu sem
stofnuð var árið 2020. Miðstöðin heyrir undir skrifstofu 
framkvæmdastjóra hjúkrunar og lækninga á spítalanum.
Hugmyndin um stofnun hennar er sótt í stefnuskjal sem
spítalinn setti fram um þátttöku sjúklinga og aðstandenda
í meðferð, fyrst árið 2008 en var síðan endurskoðað árið
2019. Miðstöð sjúklingafræðslu er ætlað meðal annars að:
f Hafa forystu um samræmingu í þróun og miðlun
fræðslu til sjúklinga, aðstandenda og
heilbrigðisstarfsfólks.
f Innleiða gagnreyndar aðferðir sem styðja við nám
og styðja við heilsulæsi þeirra.
Á miðstöð sjúklingafræðslu er starfandi ritstjórn sem vinnur
með höfundum fræðsluefnis að því að allt fræðsluefni sé
sett fram með heilsulæsi notenda í huga og innihald þess
sé samkvæmt bestu þekkingu hverju sinni. Landspítali
hefur um langt árabil gefið út fræðsluefni fyrir sjúklinga
og aðstandendur um meðferð sem þar er veitt, þjónustu
spítalans og margt fleira en þörf var á að samræma þá
útgáfu og innleiða nýjungar í miðlun þeirra.
Heilsulæsi
Hugtakið heilsulæsi hefur talsvert verið í umræðunni
síðustu ár. Með því er átt við þekkingu, hvatningu og
getu fólks til að nálgast, skilja, meta og nota upplýsingar
sem tengjast heilsu þess til að taka ákvarðanir í daglegu
lífi varðandi notkun heilbrigðisþjónustu, fyrirbyggingu
sjúkdóma og heilsueflingu. Þannig er sú skylda sett á
herðar heilbrigðisstarfsfólks að það taki tillit til heilsulæsis í
samskiptum sínum við sjúklinga, hvort sem um er að ræða
ráðgjöf, stuðning eða fræðslu. Enn fremur að allt fræðsluefni
sem er útbúið og miðlað uppfylli kröfur um einfalt orðalag,
skýrleika, hjálplega notkun myndefnis o.s.frv.
Notkun tækni- og veflausna
Nútíminn gerir æ meiri kröfur til sjúklinga hvað varðar
notkun tækni- og veflausna. Dæmi um það eru kröfur um
að fylla út umsóknir sem tengjast heilsu manna á netinu,
að sækja og nota smáforrit (öpp) svo sem Landspítala-
Appið eða nota Heilsuveru til að endurnýja lyf, panta tíma
hjá lækni og sækja fræðsluefni sem þangað er sent. Þannig
hefur hugtakið stafrænt heilsulæsi bæst við flóru þeirra
hugtaka sem notuð eru til að lýsa getu sjúklinga til að
notfæra sér upplýsingar sem tengjast heilsu sér til gagns.
Þróun lausna fer svo hratt að heilbrigðisstarfsfólk á fullt í
fangi með að fylgja þeirri þróun eftir, hvað þá sjúklingar
sem oft búa við skerta færni af ýmsum ástæðum.
Þátttaka sjúklinga
Á sjúklingum hvílir sú skylda að veita nauðsynlegar og
réttar upplýsingar um heilsufar sitt, og að tjá sig um þarfir
sínar, þar með taldar þarfir fyrir fræðslu og upplýsingar.
Samvinna er nauðsynleg til að árangur náist. Sjúklingar
geta gert ýmislegt til að fá betri upplýsingar og auka öryggi
sitt í heilbrigðiskerfinu. Sem dæmi má nefna að vera búinn
að skrifa niður spurningar til að spyrja í væntanlegu viðtali
við heilbrigðisstarfsmann, hafa lesið skriflegt fræðsluefni og
taka aðstandanda með í viðtalið til að hjálpa sér að skilja
og muna það sem sagt er.
Gott er að hafa í huga þrjár lykilspurningar þegar
komið er í viðtal:
1. Hvað er að mér, hvert er mitt helsta vandamál?
2. Hvað get ég gert?
3. Af hverju er mikilvægt fyrir mig að gera það?