Úrval - 01.07.1965, Blaðsíða 40

38
ÚRVAL
margra fuglategunda að ákvarða
takmörk yfirráðasvæðis fyrir hreið-
urbyggingu og uppeldi hverrar
fjölskyldu. Á varptímanum gerir
hver karlfugl kröfu til svæðis, sem
er ekki undir ákveðinni lágmarks-
stærð, og af þessu svæði rekur
liann síðan alla aðra karlfugla
sömu fuglategundar. Á þennan hátt
skiptir hópur karlfugla öllu dvalar-
svæði tegundarinnar á milli sín,
og ræður þar hver yfir sínum skika.
Þannig hafa verið reistar skorður
gegn þéttbýli á svæðinu. Þetta er
táknrænt dæmi um aðbúnað, sem
miðar að því að samræma stærð
stofnsins þeim fæðuöflunarmögu-
leikum, sem fyrir hendi eru á svæð-
inu. í stað þess að keppa beint
um fæðuna sjálfa, keppa meðlimir
samfélagsins ofsalega um jarðar-
skika, sem verður einkasvæði „eig-
andans“ með einkarétti til fæðu-
öflunar.
Þessi samþykkt fuglanna um
svæðaskiptingu er aðeins eitt dæmi
um svipaðar samþykktir í dýra-
heiminum, og eru þær mjög fjöl-
breytilegar og sumar miklu óhlut-
lægari og flóknari. Sjófuglar geta
ekki afmarkað slik svæði á hafinu
né byggt þar hreiður, en þeir byggja
sér hreiður á ströndinni og af-
marka sér þar skika sem tákn um
yfirráðasvæði þeirra á hafinu fram
undan hreiðrinu, þar sem þeir
eiga rétt til fiskiveiða. Hver hreið-
urstaður nær aðeins yfir um einn
fermetra, en þessi skikaafmörkun
fuglanna takmarkar einnig um leið
samanlagða stærð fuglasamfélags-
ins á staðnum og þannig þann
fjölda, sem stunda mun fiskveiðar
á hafinu fram undan. Þeim full-
vöxnum fuglum, sem ekki hefur
heppnazt að krækja sér í skika
innan yfirráðasvæðis samfélagsins,
er venjulega meinað að byggja sér
hreiður rétt utan svæðisins eða
stofnsetja annað fuglasamfélag þar
i nágrenninu.
Enn aðrar fjölgunartakmarkanir,
sem dýr hafa um hönd, eru jafn-
vel enn óhlutlægari og flóknari.
Öft keppa dýrin ekki um raunveru-
legar eignir svo sem hreiðurstaði,
heldur um það að verða meðlimir
hópsins, sem ekki má fara fram
lir vissum fjölda. En áhrifin af þess-
ari keppni verða alltaf þau að tak-
marka stærð hópsins, sem býr á
staðnum, og að reka hina útskúf-
uðu burt í hæfilega fjarlægð.
Það er ekki síður atliyglisvert,
að sjálf samkeppnin tekur á sig
óhlutlæga eða fastmótaða mynd. í
samkeppni fugla um „jarðnæði“
kemur sjaldan til blóðsúthellinga
eða drápa. Þess i stað taka karl-
fuglarnir sér stöðu á ógnandi hátt,
syngja af fullum hálsi eða sýna
sérstaka hluta fjaðraskrauts síns.
Hinar ýmsu fuglategundir viðhafa
mjög mismunandi aðferðir til þess
að hræða keppinautana og stugga
þeim þannig burt, allt frá því að
sýna venjuleg vopn sín til þess að
sýna alla yfirþyrmandi dýrð sína,
líkt og páfuglarnir gera, er þeir
breiða úr sínu glæsta stéli.
Þessi tilgáta um lífeðlislægan lit-
búnað, er sjái um fjölgunartakmark-
anir stofnsins, verður til þess að
maður freistast til að mynda sér
þá skoðun, að þarna sé að finna
upphafið að sérhverri mynd sam-