Úrval - 01.07.1965, Blaðsíða 37

FJÖLGUNARTAKMARKAMR í DÝRARÍKINU
35
sjálfkrafa takmörkunum, sem miða
að því að halda stærð stofnsins sem
næst vissu meðaltali. Sérfræðingar
á þessu sviði dýrafræðinnar hafa
lengi reynt að komast að eðli þessa
fyrirbrigðis. Og nú mun ég útskýra
nýja tilgátu mína á þessu sviði,
en um hana má lesa nánar í ný-
útkominni hók minni, „Animal
Dispercion in Relation to Social
Behaviour“.
Sú tilgáta hefur verið rikjandi,
að stærð stofnsins takmarkist af
neikvæðum fjölgunartakmörkunum
náttúrunnar. Gert er ráð fyrir, að
dýr eignist afkvæmi eins fljótt og
slíkt er líffræðilega mögulegt, og
að þeir helztu þættir, sem halda
stærð stofnsins innan vissra tak-
markana, séu rándýr, hungur, slys
og sníkjudýr, er valdi sjúkdómum.
Fljótt á litið virðist þessi skoðun
eiga fullan rétt á sér. Aukist stofn-
inn úr hófi fram, myndu flestir
þessir þættir valda auknum fjölda
dauðsfalla. Og þannig yrði um að
ræða fækkun, þegar fjölgun stofns-
ins hefði aukizt úr hófi fram. En
við nánari athugun standast þessar
hugmyndir manna samt ekki.
Það er strax hægt að vísa á bug
hugmyndinni um, að rándýr eða
sjúkdómar séu þýðingarmiklir
þættir, hvað snertir takmarkanir
á fjölgun stofnsins. Til eru dýr,
sem eiga sér i rauninni enga óvini
frá náttúrunnar hendi og hafa
mikinn viðnámsþrótt gagnvart
sjúkdómum, en samt helzt stærð
þessara dýrastol’na nokkurn veginn
stöðug. Sem dæmi má nefna ljón,
erni og kjóa. Sjúkdómar gegna ekki
stóru hlutverki í fjölgunartakmörk-
unum hinna ýmsu dýrastofna. Þá
er einn þáttur enn eftir, en það
er hungrið. Þann þátt verður að
athuga gaumgæfilega, áður en á-
kvarðað verði, hvort það sé þýðing-
armikill þáttur fjölgunartakmark-
anna.
Strax við lauslega athugun kem-
ur það skýrt í ljós, að hungurdauð-
inn er sjaldgæfur í flestum dýra-
samfélögum. Yfirleitt fá allir með-
limir hvers samfélags nægilega
fæðu til þess að halda lífi. Stund-
um getur komið tímabil niikils
þurrks eða frosts, sem veldur þvi,
að töluverður hluti stofnsins svelt-
ur, en þar er um að ræða nokk-
urs konar slysni af völdum veðurs,
nokkurs konar „náttúruhamfarir“,
sem orsakast ekki af völdum of-
vaxtar dýrastofnsins. Þvi verður að
draga þá ályktun af þessu, að hung-
urdauðinn sé ekki þýðingarmikill
þáttur fjölgunartakmarkanna nema
í einstöku tilfellum.
Samt er stærð dýrastofna á flest-
um svæðum beinlínis háð magni
þeirrar fæðu, sem stofninn getur
aflað sér á svæðinu. Hið nána sam-
band þessara tveggja þátta, stærð
ar dýrastofnsins og fæðumagns
þess, sem fyrir hendi er, hefur kom-
ið greinilega i ljós, þegar sveiflur
beggja þessara þátta hafa verið
mældar. Þannig sveltur enginn
meðlimur dýrasamfélagsins, en
dýrastofninn eykst ekki svo á
hverju svæði, að ekki reynist nægi-
legt fæðumagn fyrir hendi handa
öllum meðlimum samfélagsins við
eðlilegar aðstæður.
Hvað mörg hinna æðri dýra
snertir, er þannig hægt að sjá, að