Úrval - 01.01.1974, Síða 35

KRUFNINGIN BJARGAR MANNSLÍFUM
33
mikilvægustu aðferðum, sem lækna
vísindin geta beitt til þess að öðl-
ast aukna þekkingu um sjúkdóma.
Líkkrufning gegnir alveg sérstöku
hlutverki í þessu efni og það á
fleiri en einn veg:
. . . Hún leiðir í ljós meinafræði-
leg vandamál og likamsbreytingar,
sem ekki er unnt að afla sér vitn-
eskju um á neinn annan hátt. í
byrjun aldarinnar skoðuðu meina-
fræðingar til dæmis lík hundraða
manna, sem dáið höfðu af völdum
kvilla, sem þá var nefndur „Inn-
yflabólga". Krufningar sem gerðar
voru á líkum manna, sem haldnir
höfðu verið þessum sjúkdómi á mis
munandi háu stigi, sýndu það ljós-
lega, að sýkingin hófst í rauninni
í örlítilli totu, sem stendur út úr
botnlanganum, og breiddist svo
þaðan út. Útbreiðsla sjúkdómsins
sást þannig stig af stigi, líkt og um
kvikmynd væri að ræða. Þannig
tókst læknum að greina botnlanga-
bólgu í fyrsta skipti, og eftir það
hætti hún næstum alveg að vera
banvænn sjúkdómur.
Stundum tekur það langan tíma
að öðlast slíka viðbótarþekkingu
með hjálp krufninga. Meinafræð-
ingur þarf stundum að safna sam-
an hundruðum vísbendinga og
mikilvægra staðreynda í huga sér
árum saman, áður en innblástur
gerir honum fært að skeyta þær
saman og afhjúpa þannig leyndar-
mál sjúkdómsins. Fram til ársins
1912 sögðu læknar, að þeir, sem
dóu að undangengnum sárum kvöl-
um og þrýstingi í brjóstholi, hefðu
dáið úr „meltingartruflunum á háu
stigi“. En á því ári gerðist það, að
læknir einn í Chicago, James Bryan
Herrick að nafni, gerði grein fyrir
því, eftir að hafa verið viðstaddur
margar krufningar á líkum slíkra
sjúklinga, að það mátti greina sams
konar breytingar á hjartaslagæð-
um þeirra. Hann greindi sjúkdóm
þennan réttilega sem kransæða-
stíflu. Og þegar orsökin hafði fund-
izt, gátu læknar fundið aðferðir til
þess að tefja framrás þessa sjúk-
dóms oft og tíðum eða stöðva hann
jafnvel alveg og draga þannig úr
áhrifum hans.
Mikill sigur vannst nýlega á sviði
líkkrufninga, þegar orsök sjúkdóms
í lungnaslímhimnu var uppgötvuð.
Nýfædd börn, sem eru haldin þess-
um sjúkdómi, geta ekki þanið út
lungun til þess að anda að sér súr-
efni. Læknar gátu ekki fundið or-
sök þessa, fyrr en meinafræðingar
uppgötvuðu, að í lungu slíkra barna
vantaði nægilegt magn af efni því,
sem nefnist „surfactant". Þar er um
að ræða himnu í fljótandi ástandi,
sem gerir lungunum það fært að
þenjast út. Þeir komust einnig að
því, að þar eð líkami slíkra barna
byrjar að framleiða nægilegt magn
af efni þessu nokkrum dögum eftir
fæðinguna, geta slík börn lifað, ef
þeim er veitt rétt meðhöndlun
fyrstu klukkutímana, þegar hættan
er mest. Nú hefur læknir einn í
Kaliforníu, George Gregory að
nafni, fullkomnað aðferð til þess að
dæla lofti inn í samanfallin lung-
un, þangað til barnið getur tekið
til að anda af sjálfsdáðum.
. . . Með hjálp krufninga komast
læknavísindin einnig að því, hversu
öflug ýmis hjálparmeðul eru gegn