Úrval - 01.01.1974, Síða 100

98
nú á leið heim til Þýzkalands. En
hann bætti því við, að það væri
annar kafbátur á sveimi á hafinu
fyrir vestan Bretlandseyjar, þ. e.
U-20, sem hafði sézt klukkan 9 þá
um morguninn nokkrum mílum
fyrir norðvestan Fastnetklett. Hann
sagði, að á þessu þýðingarmikla
suðvestursvæði væri einnig statt
gamla brezka eftirlitsbeitiskipið
Juno, sem biði þar eftir stefnumóti
við Lusitaníu. Alllöngu vestar væri
svo sjálfur „Gráhundurinn“ Lusi-
tanía, sem nálgaðist ná óðum Fast-
netklett. Hann sagði, að Lusitanía
mundi koma að kafbátnum í dögun
næsta dag, ef hann héldi sig á sama
stað, og yrði Juno þar þá einnig á
næstu grösum.
En Oliver vakti athygli Church-
ills á þeirri staðreynd, að gerðin á
vatnsskilrúmi Juno, þ. e. langhlið-
arskilrúminu, gerði það að verkum,
að ekki mætti hætta á, að skipið
yrði fyrir kafbátaárás, án þess að
það nyti verndar fylgiskips. Stakk
hann því upp á því, að tundur-
spillar yrðu sendir til móts við það
frá Milford Haven.
Þegar hér var komið máli, var
sú ákvörðun tekin, sem varð síðar
bein orsök hins hryllilega atburð-
ar. Allir viðstaddir í Flotamála-
ráðuneytinu vissu um hina alvar-
legu hættu, sem ógnaði nú hafskip-
inu stóra. En samt skipaði Flota-
málaráðuneytið svo fyrir skömmu
eftir hádegi þ. 5. maí, að Juno
skyldi hætta við að eiga stefnumót
við Lusitaníu henni til verndar og
skyldi þess í stað halda til hafnar
í Queenstown. Skipstjóra Lusitaníu
var ekki tilkynnt um, að Lusitanía
ÚRVAL
væri nú ein og yfirgefin og nálg-
aðist óðum U-20.
Þetta var ótrúleg ákvörðun,
hvernig sem á hana er litið. Eng-
inn þeirra, sem enn eru á lífi, vita,
hver tók hana. En ábyrgðin hlýtur
að hvíla á þeim Churchill og Fish-
er í sameiningu. Annaðhvort var
hugur þeirra bundinn Dardanella-
átökunum og persónulegum málum
sínum í svo ríkum mæli, að þeir
gerðu sér ekki grein fyrir hætt
unni, eða þarna var um að ræða
hámark þeirrar herkænskustefnu
Churchills að reyna að koma því
til leiðar, að þýzkir kafbátar réð-
ust á skip hlutlauss stórveldis.
Einn af þeim sjóliðsforingjum,
sem voru staddir á fundinum í
Flotamálaráðuneytinu þennan ör-
lagaríka morgun, var Joseph Ken-
worthy yfirflotaforingi, sem starf-
aði við Upplýsingaþjónustu flotans.
Hann yfirgaf fundinn fullur fyrir-
litningar á blygðunarlausu kæru-
leysi yfirmanna sinna. Árið 1928
skrifaði hann bók, sem bar nafnið
„Frelsi á höfunum". f þeirri bók
komst hann svo að orði: „Lusitan-
íu, sem kom siglandi með hálfum
ganghraða um kafbátasvæði við
írsku ströndina, var sökkt alveg '
fyrirvaralaust („incontinently
sunk“). (f frumhandritinu hafði
staðið.......var send þangað af
ásettu ráði („deliberately sent“).
Orð þessi voru máð burt af útgef-
endum samkvæmt beiðni Flotamála
ráðuneytisins og hin sett í staðinn).
Kenworthy dró þá ályktun þá, að
þeir Churchill og Fisher hefðu
ákveðið að leggja alþjóðlega laga-
heimild kafbátasóknar Þýzkalands