Goðasteinn - 01.03.1971, Síða 63

Eyjólfur hafi keypt Stóra-Dal af Helga Teitssyni skömmu eftir
dóminn 1475, og bjó hann í Dal efra hlut ævinnar, en dáinn mun
hann um 1490. Af kaupmálabréfi Sveins Sumarliðasonar 1485 er
þó helzt að ráða, að hann telji sér Stóra-Dal. I Dalsmáfdaga í
Fornbréfasafni, sem talinn er Stefánsmáldagi frá um 1491 (ísl.
fornbréfasafn VI, bls. 39) segir: „Kirkjunni í Dal gaf Eyjólfur
lögmaður hálfa Syðstu-Mörk og hálfan Sauðhúsvöll undir Eyja-
fjöllum, cnn kirkjan átti áður þessar jarðir hálfar."
Sonur Eyjólfs og Ragnheiðar var Eiríkur bóndi í Stóra-Dal,
sennilega fæddur um 1475. Hann giftist Hólmfríði Erlendsdóttur
sýslumanns í Teigi, Erlendssonar, sem nefnd hefur verið Hólm-
fríður ríka, og kom þar mikill auður saman í löndum og laus-
um aurum.
I eigu Hólmfríðar var ein höfuðgersemi íslenzkra bóka, sem
enn cr til, Konungsbók Grágásar, hinna fornu þjóðveldislaga.
Færa má nokkrar líkur að því, að í eigu þessara gömlu Dalverja
og niðja þeirra, á Höfðabrekku í Mýrdal, hafi verið það handrit,
scm dýrmætast er með norrænum þjóðum, Konungsbók Sæmundar
Eddu. Hólmfríður ríka var höfuðskörungur. Svo er haft fyrir
satt, að hún hafi barizt við bróður sinn Vigfús hirðstjóra á Hlíð-
arenda, þar sem nú heitir Hallshólmi fyrir ofan Stóru-Dímon.
Var þar handhöggvinn maður, sem Hallur hét. Flólmfríður bjó
á Eyvindarmúla í Fljótshlíð cftir lát Einars með seinni manni
sínum, Jóni Hallssyni skáldi og sýslumanni. Hún átti kapellu, þar
sem nú heitir Kapelluhús í túninu í Árkvörn, og liggur að því
Hólmfríðargata.
Svo virðist sem Einar bóndi í Stóra-Dal hafi lagt litla rækt
við kirkju og helgar tíðir, því prestadómur útnefndur af Ögmundi
biskupi Pálssyni 1539 færir það til, að í tíð Einars hafi legið niðri
kirkjurnar í Dal og á Höfðabrekku, önnur í 15 ár, svo að ekkert
guðlegt embætti var framflutt á greindum görðum, sem til bar.“
Var Eyjólfur sonur Einars dæmdur sekur 6 mörkum fyrir Dals-
kirkju á hverju ári, „so lengi, sem hún niðri lá, afslegnum þremur
enum fyrstu árum“.
Eyjólfur Einarsson bjó í Stóra-Dal eftir foreldra sína, giftur
Helgu dóttur Jóns biskups Arasonar. Hann sætti ákæru af Ög-
Goðasteinn
61