Úrval - 01.12.1980, Síða 47

TALANDI TÖLVUR
45
gera tölvuna hæfa til skilnings á
margræðni og margbreytileika hins
talaða máls. Það sem allt beinist núna
að er samhengi orða og fyrri reynsla.
Ein saga sem oft er sögð greinir frá
því að vél hafi þýtt biblíutextann,
„andinn er reiðubúinn en holdið er
veikt” yfir á rússnesku og síðan aftur
yfir á ensku. Endurþýðing tölvunnar
hljððaði svo: „Vínið geturgengið, en
kjötið er skemmt.”
Á miðjum sjöunda áratugnum
fékkjoseph Weizenbaum, við Massa-
chusetts Institute of Technology, þá
hugmynd að kenna tölvu að vinna sig
í gegnum samtal með því að biðja um
frekari skýringar og skýrmæli. í sam-
talinu fyrir neðan tekur tölvan að sér
hlutverk óleiðandi sálfræðings í sam-
tali við áhyggjufullan sjúkling:
Maður: , ,Ég er langt niðri. ’ ’
Tölvan: ,,Mér þykir leitt að heyra
að þér séuð langt niðri. ”
Maður: ,,Það er satt. Ég þarfnast
hjálpar.”
Tölvan: ,,Hvað myndi það þýða ef
þérfengjuð hjálp?”
Maður: „Kannski myndi ég læra
að umgangast móður mína. ’ ’
Tölvan: „Segið mér meira frá fjöl-
skyldu yðar.”
Þetta kerfi hefur náð nógu miklu
valdi á orðaforða sálfræðings til þess
að geta gripið lykilorð. Til dæmis
þekkti tölvan „langt niðri” sem
óæskilegt ástand og „vissi” að
„móðir” tengdist fjölskyldu. Þegar
skilningur er enginn breytir tölvan
aðeins fornöfnum og endurtekur setn-
inguna sem spurningu. (Weizen-
baum, sem berst núna gegn hugsan-
legri misnotkun á tilbúnum vitsmun-
um, fór að hafa áhyggjur þegar fólk
fór að tala alvarlega við tölvuna;
sumir kröfðust þess jafnvel að fá að
vera einir með tölvunni til þess að
geta rakið vandamál sin).
Terry Winogard við Stanford há-
skóla í Kaliforníu nálgaðist vanda-
málið frá allt annarri hlið. Árið 1972
skapaði hann smáheim á tölvuskermi,
sem byggðist eingöngu upp af
lituðum kubbum, píramídum og
kössum og sagði tölvunni allt sem
hún þurfti að vita um þennan heim
— sambærilegar stærðir, lögun og liti
hlutanna og svo framvegis. Winogard
gat síðan skipað tölvunni með ein-
földum orðum að færa hlutina til á
skerminum með ímyndaðri gervi-
hendi.
Hann kenndi tölvunni einnig nógu
mikla málfræði til þess að hún gat
svarað á nokkuð góðri ensku. Dæmi:
Maður: „Taktu upp stóran rauðan
kubb.”
Tölvan: „Skilið.”
Maður: „Finndu kubb sem er
hærri en sá sem þú heldur á og settu
hanní kassann.”
Tölvan: „Með því geri ég ráð fyrir
að þú eigir við kubbinn sem er hærri
en sá sem ég held á. ”
Maður: „Einmitt.”
(Höndin leggur frá sér kubbinn
sem hún heldur á og tekur upp annan
hærri, sem hún seturí kassann.)
Maður: „Hvað erí kassanum?”