Þroskaþjálfinn - maí 2005, Blaðsíða 12

merki en það var Sólveig Eggerz, sem
vann teikningarnar. Gengið var frá
framtíðarfundarstað Þinghól, (sem þá
var til húsa í litlu húsi við Hafnarfjarð-
arveg rétt austan við Kópavogshælið,
en þar er nú hraðbraut í dag), sem var
í forsjá Alþýðubandalagsins í Kópa-
vogi.
Strax á stofnfundi var tekin ákvörð-
un um að gerast aðilar að SFR og félag-
ið varð deild innan þess með áhrif á
launakjör okkar og önnur réttindi
launafólks. A öðrum fundi ályktuðum
við um löggildingu skólans og fljót-
lega reyndum við að komast í sam-
band við gæslusystur á Norðurlöndum,
svo eitthvað sé nefnt en að öðru leyti má
segja að réttindabarátta stéttarinnar hafi
fyrst og fremst einkennst af því hvað hún
var samtvinnuð hagsmunum þroska-
heftra. Það var mikill hugur í okkur og
fundir vel sóttir. Yfirbragð funda ein-
kenndist dálítið af samkomum kvenna á
þessum tíma, kosið í kaffinefndir og borð
svignuðu undan tertunum.
ÞAÐ HEFUR EKKI VERIÐ SJÁLFSAGT
AÐ KVENNASTÉTT STOFNAÐI IVIEÐ
SÉR STÉTTARFÉLAG Á ÞESSUM
TÍMA?
Ég man ekki til þess að það hafi eitt-
hvað vafist fyrir okkur eða það yfir höfuð
hvarflað að okkur að það skipti máli. Ég
fullyrði að þarna var á ferðinni sterkur og
samhentur hópur kvenna og á ýmsan hátt
óvenjulegur, við fórum ekki troðnar slóðir
eins og starfsvalið bendir til. Flestar þess-
ara kvenna hafa látið að sér kveða bæði í
félaginu og verið leiðandi í starfi fram á
þennan dag og tekið ríkan þátt í mann-
réttindabaráttu þess fólks sem skilgreint er
þroskaheft á Islandi.
En samtakamáttur er oftast ögrun við
ríkjandi aðstæður og viðteknar venjur og
að sjálfsögðu ógnuðum við einhverjum
það gerist líka í hita leiksins
HVER HAFA HELSTU BARÁTTUMÁL
GÆSLUSYSTRA VERIÐ í MENNTUN-
ARMÁLUM OG SÍÐAR ÞROSKA-
ÞJÁLFA?
Við höfum alltaf látið okkur varða
menntunarmál stéttarinnar, sem oftar en
ekki hefur verið hörð barátta.
Sama ár og skólinn er stofnaður eru
stofnuð samtök til að verja hagsmuni
þroskahefts fólks, Styrktarfélag vangef-
inna. Samtökin gerðu kröfu um góða
Árný Kolbeinsdóttir gjaldkeri, Heiga Birna
Gunnarsdóttir ritari, Gréta Bachman formaður og
Guðrún Gunnarsdóttir.
menntun þess fólks sem störfuðu með
þeirra skjólstæðingum sem miðaði að auk-
inni færni og þátttöku.
Við gerðum okkur þá þegar grein fyrir
því að góð menntun væri grundvallarfor-
senda þess að stéttin fengi einhverju áork-
að við að rjúfa það ófremdar ástand sem
ríkti í málefnum þess fólks sem vistað var
á Kópavogshæli og um leið okkar sjálfra.
Aðstæður á fyrstu árunum voru
óvenjulegar og okkur lá því mikið á sem
m.a. sést á því að strax á öðrum fundi
sendum við frá okkur ályktun til forráða-
manna skólans og fórum fram á að hann
öðlaðist löggildingu hið fyrsta en skólinn
stóð þá utan við skólakerfið og var fjár-
magnaður af rekstarfé Kópavogshælis.
Ekki tókst þá að fá sérstaka löggjöf fyrir
skólann eða finna honum stoð innan
skólakerfisins en fyrir atbeina félagsins var
sett um hann reglugerð árið 1971. Félag-
ið kom sjálft að gerð reglugerðarinnar,
sem ég tel að hafi skipt sköpum og reglu-
gerðin markaði þáttaskil í menntun stétt-
arinnar. Nafni skólans var breytt í Þroska-
þjálfaskóla Islands og gæslusystur tóku
upp starfsheitið þroskaþjálfi og breyttu
nafni félagsins á samræmi við það. Hlut-
verk skólans var þá fyrst formlega skil-
greint og þjálfunar- uppeldis- og umönn-
unarstörf þroskaþjálfa viðurkennd. Félag-
ið tryggði sér leið til áframhaldandi áhrifa
í skólanum með fulltrúum þroskaþjálfa og
nemenda í skólastjórn. Námstími var
lengdur og breytingar urðu á námsgrein-
um. Síðast en ekki síst þá fékk skólinn
sjálfstæða fjárveitingu. í nóvember 1975
skipaði Félag þroskaþjálfa samstarfshóp
þroskaþjálfa og þroskaþjálfanema, sem
var falið það hlutverk að berjast fyrir
enn frekari endurbótum á náminu í
anda hugmyndafræði um eðlileg lífs-
skilyrði og samfélagslega þátttöku, þá
var tekist á sem aldrei fyrr, baráttan var
hörð en skilaði ríkulegum árangri.
Og það sem bar hæst að mínu mati
var að skólinn var gerður að sjálfstæðri
stofnun og endanlega aðgreindur frá
Kópavogshæli. Allt verknám var sett
undir stjórn þroskaþjálfa og það fært
nær samfélaginu, námstími lengdist og
námsinnihald samræmt nýjum áhersl-
um í starfinu og hugmyndafræðilegri
þróun.
En það sem skipti sköpum voru
áherslur stjórnvalda á þessum tíma sem
hér eins og víðast annarsstaðar í hinum
vestræna heimi gáfu undirokuðum hóp-
um von um uppreist, viðurkenningu og
mannsæmandi lífskjör. Við þroskaþjálfar
eygðum loks þann möguleika að fylgja
ábúendum altækra stofnanna út í þjóðlíf-
ið. Þroskaþjálfar höfðu árið 1970 farið
þess formlega á leit við Heilbrigðisráðu-
neytið að það tryggði með lagasetningu
störf og starfsheiti þroskaþjálfa sem gekk
eftir árið 1978 með lögum um þroska-
þjálfa.
En tímanna tákn voru fyrst og fremst
lög um þroskahefta sem tóku gildi tveim
árum síðar 1980, sem undirstrikuðu rétt
þess fólks sem skilgreint er þroskaheft til
að lifa "eðlilegu" lífi. Þá höfðu þroska-
þjálfar þegar fært út kvíarnar og voru
farnir að hasla sér völl í starfi utan altækra
stofnanna.
Arið 1987 gaf Heilbrigðisráðuneytið
að beiðni félagsins út reglugerð um
þroskaþjálfa sem átti að tryggja starfsrétt-
indi þroskaþjálfa enn frekar og endur-
speglar betur en nokkuð annað hvað erfitt
getur verið fyrir nýjar fagstéttir að hasla sér
völl á rótgrónum vinnumarkaði annarra
faghópa, ekki síst ef þeim fylgja nýjar hug-
myndir sem brjóta í bága við ríkjandi
gildi. I þessari reglugerð er að finna
ákvæði um að þroskaþjálfum beri að
standa vörð um hagsmuni fatlaðra gagn-
vart samfélaginu sem ég tel að eigi fullan
rétt á sér ennþá eftir átján ár hvað sem líð-
ur öðrum ákvæðum hennar.
Menntun þroskaþjálfa var flutt í
Kennaraháskóla Islands árið 1998 við
gildistöku nýrra laga um Kennaraháskól-
ann. Um þann gjörning voru mjög skipt-
ar skoðanir meðal þroskaþjálfa, þá greindi