Mímir - 01.03.1983, Page 59

undir augum“ er dæmi um það hvernig skáld-
ið tengir saman tvö ákveðin merkingarsvið
og uppsker tvíræðni og hnitmiðun sem að
mínu mati er aðall ljóðagerðar Sigurðar Páls-
sonar. Svefnpokar gefa í annan stað vísbend-
ingu um þreytu ferðalanganna, pokar undir
augum og þar sem þeir eru jú tengdir svefni
þá liggur fyrri liðurinn vel við höggi. Utkom-
an verður síðan þetta algenga orð fyrir „svefn-
ílát“ sem tilheyrir öllum ferðalögum og á því
vel við hér. Reimleikar bílsins er annað dæmi.
Annars vegar táknar orðið hávaða og skrölt
bílsins en hins vegar ef tekið er mið af stað-
háttum og sögu þeirra, öðlast það víðari skír-
skotun.'" Vænsta kinnhest er dæmi um íróníu
höfundar sem styrkist síðar í ljóðinu með til-
liti til áðurnefndrar hestslíkingar.
Endurtekningar skipa veglegan sess hjá
Sigurði og ýmist eru það heilar setningar:
,,með svefnpoka undir augum“ sem hægt er
að kalla táknrænt, n.k. kjörorð (mottó) ferð-
arinnar. Tilbrigði við setningar eru endur-
tekin: „höldum við ferðinni til streitu"----*
„höldum saman ferðinni til streitu“. Pessi
skipting á við og saman er taktísk í ljósi
þeirrar umræðu sem fram hefur farið um
samband manns og bíls. Þá eru það einstök
orð sem eru endurtekin, t.d. „vænsta”. Orða-
sambandið „ýlfrandi hrímþoka" er sterkt og
sérkennilega hljómrænt og þá aðallega fyrir
tilstilli nálæga sérhljóðans, [i] /í/, sem er í
áhersluatkvæði beggja orða. Ef hugsað er til
kvæðis Gríms þá mætti hugsa sér skyldleika
með þessu orðasambandi og línunni: „þaut í
holti tófa“. Þriðja erindið er sem fyrr segir
n.k. opinberun sem ber snöggt að: „vaknar
skyndilega spegill vatns eftir fæðingarhriðir
sandsins“. Pessu orði, fæðingarhríðir, er ætl-
að að tjá þá þjáningu sem ferðin yfir sandinn
hefur í för með sér vegna bílsins og vegarins,
en líkingin við fæðinguna er einföld og auð-
* Petta mætti líka túlka sem háð hjá Sigurði gagn-
vart hjátrú og draugahyggju Gríms í fyrrnefndu
kvæði. Einu reimleikarnir eru hávaðinn í bílnum.
skilin og iðulega brúkuð í talmáli við svipað-
ar aðstæður. Þá hleypir orðið hríðir enn einni
vídd í ljóðið í merkingunni snjó eða sand-
bylur. Það er gaman að velta því fyrir sér
hvað eitt lítið sérhljóð getur haft mikið gildi
í skáldskap. Hér er talað um óráð myrkurs.
í þessu samhengi táknar þetta bæði hversu
lengi myrkrið hefur drottnað og einnig gefur
forskeytið ó tilefni til að það sé túlkað nei-
kvætt. Það má segja að Sigurður fari troðn-
ar slóðir í vali sínu á fulltrúum byggðar og
óbyggðar. Eftirfarandi mynd sýnir kannski
betur hvað við er átt:
Byggð *--------* Óbyggð
Sól ♦-----$ Myrkur
Þessi mynd sýnir ferðalagið í hnotskurn.
Sólin er fulltrúi byggðarinnar en myrkrið ó-
byggðarinnar. Þetta er kannski það eina sem
þeir kollegar Sigurður og Grímur eiga sam-
eiginlegt, að byggðin er jákvæð en dvölin í
óbyggðum kvöl, þjáning.
Hnitmiðun í myndmáli, hæfileiki höfund-
ar til að segja mikið í beinni mynd kemur
glöggt fram í setningunni: „við sjáum stráin
falla fyrir blaðsins egg“. Þarna gefur hann
okkur tilfinningu fyrir gróðri og heyskap og
um leið að við séum loks komin til manna-
byggða. Síðasti hluti ljóðsins gefur tilefni til
nokkurra vangaveltna. Til dæmis yrðu áhrif
hans allt önnur ef síðasta línan, „í sólinni“
væri felld niður. Þá væri skammt í það að
tengia saman „blaðsins egg“ og „vofur“ og
fá hina sígildu mynd dauðans; maðurinn með
Ijáinn. Sakir þessarar síðustu línu svo og
orðsins ,.kankvísa.r“ verður mvndin glaðvær
og í anda fagnaðar skáldsins yfir því að vera
kominn til byggða. Þá mætti hugsa sér „vofur
nttiándualdarskálda“ sem íróníu, skot á gömlu
h'átrúna sem lióð Gríms er verðugur fulltrúi
fyrir eða þá að þetta séu þingeyskir bændur
57