Goðasteinn - 01.09.1995, Síða 42

Goðasteinn 1995
hans rökréttar. Ætla hefði mátt að hann
myndi velta fyrir sér hvers vegna ráðist
var af slíku offorsi að afa hans, Guð-
mundi í Yzta-Bæli. Það gerir hann
ekki. Enda segir hann í formála: „Eins
hef ég reynt í þessari rannsókn minni
að vera hlutlægur og víðsýnn, líkt og
mér fyndist að sýslumenn ættu að
vera.“
í sjálfu sér þjónar litlum tilgangi að
vera með miklar vangaveltur hér um.
Fárið skellur á
2. kafli bókarinnar ber heitið „Fárið
skellur á“.
Höfundur tekur ekki efnislega á því
hvað leiddi til þess að Páll Briem
sýslumaður kom yfirleitt austur undir
Fjöll. Hvert var upphaflegt erindi hans
þangað?
Var erindi hans að rannsaka erfða-
mál?
Var sókn besta vörn Þorvaldar og
Jóns þegar þeir rausuðu við Pál?
Svona má spyrja en svörin verða
aldrei Ijós.
Það er vert að velta því fyrir sér
hvers vegna munnmælasögum um þre-
menningana sem einstaklinga er svo
misskipt sem raun ber vitni. Engin saga
um sýslumann virðist hafa lifað í
hreppnum. Lítið bitastætt lifir um
hreppstjórann, en þegar kemur að
Þorvaldi sem hafði engin völd, aðeins
auð sinn, þá bregður svo við að fjöldi
sagna lifir góðu lífi um hann.
Fólk hefur viljað gleyma sem fyrst
þessum yfirvöldum.
Þetta fer vel saman við það sem sagt
var um fyrirgefningu Guðs.
Sögur af Þorvaldi
Þessar sagnir um Þorvald eru af
margvíslegu tagi. Ein er um samskipti
hans og Jóns Hjörleifssonar þegar Þor-
valdur átti að hafa forðað því að Jón
skrifaði upp heimili Jóns bónda í Stein-
um, föður Bergþóru á Reykjum í Vest-
mannaeyjum sem margir núlifandi Ey-
fellingar þekktu.
Þorvaldur átti að hafa spurnir af því
að Jón hreppstjóri kæmi tiltekinn dag
að Steinum til Jóns sem var rúmfastur
vegna hræðilegrar liðagigtar, til að
skrifa upp eigur hans. Þá á Þorvaldur
að hafa komið þangað þennan sama
dag og ekki látið upp erindið. Hann sat
þar á tali við heimilisfólk þegar Jón
kom.
Jón bar upp erindið og byrjaði að
telja upp hluti til uppskriftar. Þá brá
sva við að sama var hvað Jón taldi upp,
allt sagðist Þorvaldur eiga. Svo kom að
Jón gafst upp og skellti uppboðsbók-
inni saman og sagði: „Jæja, það er þá
víst ekkert fyrir mig að gera hérna“ og
fór burt með þjósti.
Þessi saga lýsir vel hvernig klækj-
óttur maður getur leikið á yfirvaldið á
einfaldan hátt.
Hún segir okkur einnig hvernig sá
klækjótti getur leikið sér með yfirvald-
ið sé það ekki vel að sér í fræðunum.
Enn geymist í munnmælum sagan
um það þegar fátæki bóndinn kom að
-40-