Skógræktarritið - 15.10.2020, Side 27

SKÓGRÆKTARRITIÐ 2020 27
en í því felst ekki hvað síst hvort betri
veðurfarsskilyrði nú geri skógarfuruna
síður móttækilega fyrir furulús. Það er
vel þekkt að tré sem eiga undir högg
að sækja af ýmsum ástæðum geti verið
næmari fyrir skaðvöldum. Stress og
erfiðar náttúrulegar aðstæður juku
ásókn furulúsarinnar Pineus boerneri
á asísku furutegundinni Pinus kesiya í
Malaví6,7 og lúsin Pineus coloradensis
veldur eingöngu skaða á reyðarfuru
(Pinus resinosa) þar sem tegundin vex
utan við náttúrulegt útbreiðslusvæði eða
þar sem tré eru stressuð.17 Niðurstöður
þessarar rannsóknar benda ekki til þess að
hagstæðara veðurfar á síðustu áratugum
komi í veg fyrir smitun trjáa þar sem
yfirgnæfandi meirihluti trjáa í tilraun-
inni í Mjóanesi var smitaður af furulús.
Hagstæðara veðurfar gæti aftur á móti
auðveldað trjánum að rétta aftur úr
kútnum, en það verður tíminn að leiða í
ljós.
Mikil afföll af skógarfurugróður-
setningum fyrri ára hafði vakið grunsemdir
um að þau kvæmi frá Norður-Noregi sem
þá voru gróðursett væru sérlega móttækileg
fyrir furulús. Þessi rannsókn sýndi að svo
var ekki. Það var enginn marktækur munur
á lúsasmiti á skógarfurukvæmum sem
komu frá svipuðum slóðum og íslensku
kvæmin og öðrum erlendum kvæmum sem
voru í tilrauninni.
Lúsin reyndist sækja meira í kvæmi
sem voru hraðvaxta fyrir 2011, eins
og 7.a mynd sýnir, enda er þekkt að
mikill vaxtarhraði getur verið á kostnað
mótstöðuafls gegn skordýraplágum.8
Sem dæmi má nefna að finnska kvæmið
Ranva sem hafði næst hæsta meðal árlegan
hæðarvöxt fram að því að lúsin fannst
fyrst var með næst hæstu smiteinkunnina
2,24 árið 2017 og var á meðal þeirra
kvæma sem höfðu minnstan meðal árlegan
hæðarvöxt fyrir tímabilið 2011-2017 (6.
mynd). Frá þessu eru þó undantekningar.
Kvæmið Hallormsstaður var með næst
meðalsmiteinkunn hafði um það bil
fimmfaldað hlutfallslegan vaxtarhraða
sinn frá og með 2011, en engin aukning
varð á hlutfallslegum vaxtarhraða þeirra
trjáa sem höfðu hæsta smiteinkunn, þ.e.a.s.
vaxtarhraðabreyting var = 1 (8. mynd).
Samantekt
Kvæmatilraunir með skógarfuru sem
voru lagðar út á árunum 2004 og 2006
höfðu þann tilgang að kanna hvort rangt
kvæmaval skógarfuru hefði verið megin
orsök fyrir miklum afföllum á 5. og 6.
áratug síðustu aldar. Niðurstöður þessarar
rannsóknar sýndu að kvæmi frá Norður-
Noregi væru ekki lakari en önnur erlend
kvæmi með tilliti til lifunar og vaxtar.
Lifun kvæma af svipuðum slóðum og
íslenska skógarfuran er ættuð frá reyndist
vera betri en kvæma frá suðlægari slóðum,
en kvæmi frá öðrum svæðum sýndu
ekki betri vöxt en kvæmi frá svipuðum
slóðum og íslensku kvæmin. Raunar var
kvæmið Harstad, sem er frá svipuðum
slóðum í Noregi og íslensku kvæmin, hæst
allra kvæma við mælingu 2017. Harstad
hafði einnig næst mestan hæðarvöxt árin
2011-17, næst á eftir kvæminu Hallorms-
staður. Þetta kemur ekki á óvart, það er vel
þekkt að möguleikar á flutningi skógarfuru
til norðurs eða suðurs eru takmarkaðir.
Rannsóknir frá Svíþjóð og Finnlandi hafa
þannig sýnt að flutningur á skógarfuru um
2-3° breiddargráður í suður bætir lifun
plantna þar en flutningur til norðurs hefur
gagnstæð áhrif.4 Lægra hlutfall lifandi
plantna suðlægari kvæma í þessari tilraun
má að líkindum rekja til samspils lágs
sumarhita hér, aðlögunar að daglengd
og haustfrosta. Þessar niðurstöður benda
eindregið til þess að hvorki lifun plantna né
vöxtur hefði verið betri ef annar efniviður
en skógarfura frá Norður-Noregi hefði
verið valinn á sínum tíma.
Markmiðið með kvæmatilraununum var
einnig að leiða í ljós hvort ræktunarskilyrði
fyrir skógarfuru séu orðin hagstæðari,