Ný menntamál - 01.06.1994, Qupperneq 18

( )
lítið? Eða trausti rólegi vinurinn sem er nú alltaf að
lenda í slagsmálum í frímínútum? Kennari verður að
virða sorg nemanda síns og leggja sig fram við að
aðstoða hann í að finna aðra leið t.d. með sameiginlegu
verkefni bekkjarins í tilfinningalegri tjáningu. Það hef-
ur reynst mörgum nemendum gott að tengjast öðrum
einstaklingum með sömu lífsreynslu.
Að lokum ráðlegg ég kennurum að hafa samband
við heimilin og hafa í huga að öll fjölskyldan er í sorg.
Ennfremur er æskilegt að foreldrar láti kennara vita ef
áfall hefur orðið í fjölskyldu, til dæmis dauðsfall náins
ættingja, alvarleg veikindi eða yfirvofandi hjónaskiln-
aður.
Fráfall nemanda
Það er mikilvægt að skóli viðurkenni dauða nem-
anda síns. Nemendur skólans verða að vera þess
áskynja að starfsfólk skólans syrgi nemanda. A þann
hátt er skólinn í heild fyrirmynd barnanna af því að
sorg er eðlilegt andsvar við missi.
Andlát skólafélaga er oft fyrsta reynsla grunnskól-
anemandans af eigin sorg og þeim farvegi er hún þarfn-
ast til að öðlast eðlilega útrás tilfinninganna. Jafnframt
verður þessi aldurshópur meðvitaður um eigin dauð-
leika. Það að jafnaldri deyr, hefur áhrif á okkur öll, og
að fyrstu reynslunni er mikilvægt að skólinn og að-
standendur barnanna gefi gaum.
Eftirfarandi eru nokkrar leiðbeiningar til hliðsjónar
fyrir starfsfólk.
X. Jarðarförin: starfsfólk komi sér saman um hverjir
mæti, t.d. skólastjóri, aðstoðarskólastjóri, kennar-
ar sem kenndu barninu og bekkjarfélagar barnsins í
samráði við foreldra. Ennfremur þarf að ákveða
hvernig hluttekning er sýnd, samúðarkveðjur,
minningargrein í dagblöð, blómvöndur til foreldra.
2. Skólinn allur getur heiðrað minningu hins látna,
með því að halda minningarmót í íþróttum, sam-
keppni í t.d. íslensku og myndmennt, setja mynd af
hinum látna á áberandi stað. Staðið fyrir minning-
arkvöldi, safnað peningum í minningu nemandans
til styrktar málefni er var honum hugleikið svo
nokkur dæmi séu tekinn.
3. Bekkurinn getur safnað í blómvönd og afhent for-
eldrum, teiknað myndir, plantað tré á skólalóðinni
eða sett eitthvert tákn í skólastofuna. Börnin geta
tekið saman minningabrot um hið látna skólasyst-
kini og afhent foreldrum.
4. Tilkynning andláts. I langflestum tilvikum deyr
nemandi af slysförum. Áfallið er þá skyndilegt og
oft stuttur tími til undirbúnings. Skólinn verður því
að tilkynna nemendum andlátið. Best væri ef bekkj-
arkennari, eða sá sem þekkir hópinn best, tilkynni
andlátið og verði með börnunum í hlutverki sálu-
sorgarans. Það reynist betur að kennarinn sé með
börnunum en einhver ókunnugur á borð við skóla-
stjórnendur, sálfræðing, námsráðgjafa, hjúkrunar-
fræðing eða sóknarprest. Þó er mikilvægt að fyrr-
greindir aðilar séu til staðar og aðstoði kennarann
eftir þörfum. Einnig að kennarinn fái svigrúm til
útrásar fyrir eigin sorg. Kennari reynir að tala við
börnin, fer með þau út í göngu, eða þau syngja
saman, teikna, minnast hins látna, tjá væntumþykju
og umhyggju hvert fyrir öðru. Geti sýnt sorgar-
viðbrögð, grát, reiði, ótta, söknuð svo eitthvað sé
nefnt.
Hvernig starfsfólk skóla ber sig að er háð aldri nem-
anda og hve vel kennari þekkir nemendahópinn. Þó er
mikilvægt að kennari sé með nemendahópnum á öllum
skólastigum fyrstu klukkustundirnar frá því að andlát
er tilkynnt.
Síðastliðin sex ár hefur mér hlotnast mikil þekking á
þörfum syrgjenda. Bæði er það eigin reynsla en ekki
síður frásagnir foreldra, barna, unglinga og kennara á
því hvað reyndist best og hvernig umhverfið brást
syrgjendum. Ennfremur hef ég orðið þess áskynja að
sú lífsreynsla að hafa misst ástvin og að því var ekki
gefinn gaumur varð oftar en ekki rótin að miklum
erfiðleikum í lífi einstaklings. Ég gæti nefnt hér mörg
dæmi til eftirbreytni um framkomu kennara þar sem
foreldri eða unglingur sögðu frá ómetanlegri hjálpsemi
á erfiðleikatímum fjölskyldu og því miður einnig
hvernig vanþekking og fordómar kennara gerði fjöl-
skyldu í sorg erfiðara fyrir. En mál er að linni. Ég hef
tæpt á mörgu og á engan hátt reynt að benda á eina
allsherjarlausn. Það er nauðsynlegt fyrir skólafólk að
kynna sér fræðsluefni um sorg og sorgarviðbrögð, líta í
eigin barm, íhuga eigin missi og hvernig brugðist var
við. Mikilvægast af öllu er þó að þekkja sjálfan sig. Ég
tel að eðli kennarastarfsins geri kennara vel í stakk
búna að bregðast af einurð og einlægni við sorg nem-
enda sinna.
Efni sem stuðst var við:
Sr. Bragi Skúlason, 1992. VON - Bók um viðbrögð við missi. Hörpuútgáfan.
Youngson, R.M.1989. Grief Rebuilding your Life and Bereavement. Great
Britain.
Shneidmann E.S.1984. Death: Current Perspectives. USA.
Shneidmann E.S. án ártals. The College student and death.
Stevens-Long J. og Cobb N.J 1983. Adolescence and early Adulthood USA.
Ward Barbara and Associates 1989. Good Grief. England.
Worden, William 1989. Grief Counselling and Grief Therapy. Great Britain.
Ólöf Helga Þór er
forstöðumaður Rauðakrosshússins.
18