Leikskrár Þjóðleikhússins - 10.02.1984, Síða 7

SVEYK. Sýning Piscators 1928, með leikmynd eftir George Grosz.
Saga Haseks um góða dátann var fljótlega þýdd á mörg tungumál og gefin
út víða. Þýska þýðingin á bókinni kom út á árunum 1926-27 og mun Bertolt
Brecht hafa kynnst henni mjög fljótlega. Brecht var ,,dramaturg“ (Leiklistar- og
bókmenntaráðunautur) um þær mundir hjá Erwin Piscator, föður hins epíska
leikhúss, sem jafnan er kennt við Brecht. Piscator vann að þvi árið 1927 að
undirbúa stórbrotna sýningu byggða á bók Haseks og hafði fengið þá Max Brod
og Hans Reimann til að gera leikgerð eftir skáldsögunni, en þótti leikhandrit
þeirra afar ófullnægjandi þegar til kom. Var því hafist handa að setja saman
nýtt leikhandrit og gerðu það Felix Gasbarra, Leo Lania og Bertolt Brecht, en
Piscator hefur sjálfsagt verið með í ráðum. Piscator frumsýndi Sveyk 17. janúar
1928, með leikmynd eftir George Grosz og þótti sýningin mikið undur í tækni
og allri gerð. Um það var raunar ekki getið í leikskránni að leikgerðin væri eftir
Gasbarra, Lania og Brecht; þar stóð að höfundar handrits væru Brod og Reim-
ann og mun ástæðan vera að annars hefði orðið að greiða úr flóknum höfund-
arréttarmálum og jafnvel komið til málshöfðunar. Þrátt fyrir þetta slapp sýningin
ekki við málaferli, því leikmynðahönnuðurinn, George Grosz, var kærður fyrir
guðlast og finnast vart önnur dæmi um slíkt. En að þessum vandræðum öllum
frátöldum þótti þetta ein stórbrotnasta sýning Piscators og hafði aðferð sýning-
arinnar mikil áhrif á Brecht. Þarna voru m. a. notaðar leikbrúður, margvíslegar
grímur, kvikmyndir (teiknimyndir) á baktjaldi og hreyfanlegir sviðspallar. Með
sviðspöllunum og kvikmyndinni var t. d. unnt að sýna í smáatriðum för Sveyks
til Búdejovitse og tók sá þáttur einn um hálftíma í sýningunni.
En áhrifin sem Brecht varð fyrir í þessari vinnu allri urðu líka önnur en af
tækninýjungunum, því segja má að hann hafi heillast gersamlega af persónu
Sveyks og fylgdi hún honum æ síðan. Hann talaði oft um það að saga Haseks
væri eitt af þremur bókmenntaverkum útgefnum á þessari öld sem talist gætu
til heimsbókmennta og hann tók talsmáta og þankagang Sveyks sér til fyrir-