Helgarpósturinn - 27.07.1979, Blaðsíða 3

3
helgarpásturinrL. Föstudagur 27. júlí 1979.
II.
vegna starfsemi þeirra þegar
hliöarvindur er á völlinn. Núver-
andi starfsemi sjóhersins er á
hinn bóginn ekki einu hernaöar-
lega mikilvægu notin af þessum
ómissandi flugvelli. Ef t.d. þaö
reyndist einhvern tima nauösyn-
legt aö flytja hermenn til íslands
flugleiöis þá þyrftu bæöi C-5A og
747 flugvélar á lengri flugbraut aö
halda. Þær þrjár milljónir doll-
ara, sem þarf til þess að fram-
lengja brautina, viröist ekki
nema örlitil greiösla fyrir þaö aö
tryggja aö ísland veröi opiö fyrir
heildarvarnarstarfsemi Nató.
Aö auki ættum við aö stuöla aö
þvi að islenzkur fiskiönaöur vaxi.
Viö ættum aö láta þeim i té nýj-
ustu upplýsingar um skip, nýj-
ustu tækni i fiskileit, þar meö tal-
in notkun dýrra fiskleitartækja.
Viö ættum lika að veita Islending-
um upplýsingar um varöveizlu
fisks. íslendingar eru rétt i þann
mund aö byrja að þróa með sér
tækni til framleiöslu og útflutn-
ings á skelfiski. Styðja á viö bakiö
á þessari framleiöslu. Viö getum
einnig aöstoðaö meö auknum
fjárveitingum til menningarlegra
og þingmannaskipta, meðal ann-
ars meö fleiri styrkjum til aö gera
leiötogum þeirra kleift aö heim-
sækja Bandarikin.
Um leið ættum viö aö gera allt
sem i okkar valdi stendur til þess
aö gera dvöl bandarisks herliös á
Islandi eins þægilega og hægt er.
Skortur á fjármagni er sérlega
óheppilegur á flugvelli, þar sem
veburfar getur verið ákaflega
slæmt. Sú staðreynd, aö heim-
sóknir hermanna til borga og
bæja eru gaumgæfilega takmark-
aðar af hálfu tslendinga eykur
nauösyn þess, að allar aöstæöur á
flugvellinum veröi sem beztar.
Samdrætti i flugi i sparnaðar-
skyni ætti ekki að beita mjög
stranglega á Islandi. Flugferöir
farnar frá Islandi færa Banda-
rikjamönnum mikilvægar upp-
lýsingar. Auk þess gera þessar
flugferöir Islendingum ljóst mik-
ilvægi veru Bandarikjamanna þar
vegna öryggis Islendinga
sjálfra.”
island verður ekki
ofmetið
Sibar i skýrslunni, þar sem
fjallað er um Nató segir, að mik-
ilvægi Islands veröi ekki ofmetið I
hernaðarlegum skilningi.
Og i sérpunktum um ASW, anti-
submarine warfare, varnir gegn
kafbátahernaöi, segir um tsland
og Möltu:
„Þar sem Malta og Island eru
mikilvæg vegna heildaraögeröa
okkar vegna kafbátahernaðar
veröur aö leita allra ráða til þess
ab tryggja, aö báðar eyjarnar
veröi okkur vinsamlegar og vinni
með okkur.”
I ofangreindum tilvitnunum er
minnzt á, að Sovétmenn hafi
reynt að hafa áhrif á Islendinga
og reynt aö gera okkur fráhverfa
Nató og Bandarikjunum. Ekki er
okkur kunnugt um viö hvað ná-
kvæmlega er átt. Hins vegar má
benda á, aö á þessum tima (i
kringum 1970) var borin upp til-
laga á Alþingi, þar sem gert var
ráð fyrir friðun Norður-Atlants-
hafs.
Tillögur nefndarmanna um
stuðning viö islenzkan fiskiðnaö
eru einnig athyglisverðar.
Af framangreindu er ljóst, að
bandariskir þingmenn lögöu og
leggja mikla áherzlu á banda-
risku herstööina á Miðnesheiöi.
Þetta kemur viðar fram en i sér-
skýrslum.
Snemma árs 1974 og fram eftir
vori var um þaö rætt i fjárveit-
inganefnd fulltrúadeildar Banda-
rikjaþings hvaö viö tæki, ef Is-
lendingar visuðu Bandarikja-
mönnum frá tslandi. Þar voru
ræddir möguleikar á þvi, aö sinna
mætti eftirlitshlutverki herstööv-
arinnar á tslandi frá öörum stöð-
um:
Sikes, fulltrúadeildarþingmaö-
ur spyr:
„Hvernig er staöa mála með
hliðsjón af notkun herstöövar á
Islandi? Okkur hefur verið sagt
aftur, að stjórnin þar kæri sig
ekki um veru okkar þarna. Hvaö
táknar þetta?”
Fyrir svörum situr McDavitt,
hjá varnarmálaráðuneytinu:
„Varnarmálaráöuneytiö heldur
áfram viðræöum sinum um not af
herstöðvum á Islandi. Þaö hafa
verið fjölmargir fundir meö rikis-
stjórn Islands, sá sfðasti var
haldinn 8. og 9. apríl. Þá var
skipzt á nýjum tillögum. Viö höf-
um enga ástæðu til að ætla aö
samningaumleitanir okkar mis-
takist.
Sikes: Likurnar eru sem sé
þær, að okkur verði leyft aö vera
áfram á íslandi?
McDavitt: Við vonum það
vissulega.
Sikes: Hvaöa aðra möguleika
eruð þiö að kanna, ef svo fer aö
við veröum að fara?
McDavitt: önnur staðsetning,
sem hefur sama hernaöarlegt
gildi og tsland i kafbátavarna-
kerfinu, er nánast ekki til, ef hin-
ar viökvæmu samningaviðræöur
viö íslendina mistakast.
/,Veröur herliðið
sent heim?"
Sikes: Hvaö mynduð þiö gera?
Senda herliöiö heim?
McDavitt? 1 grundvallaratrib-
um yrðum viö aö reka starfsemi
okkar á mun óhagkvæmari hátt
út frá herstöövum, sem viö höfum
þegar yfir aö ráöa i Noregi eöa
norðurhluta Bretlandseyja.”
Sami fulltrúadeildarþingmað-
ur, Sikes, spyr um sömu atriði
mánuði siðar vegna annarrar
fjárveitingabeiðni. Hann er enn
að velta fyrir sér stöðu banda-
riskra herstöðva erlendis, þar
sem óvissa rikti um framtið
þeirra á þessum árum.
„Sikes: Hefur eitthvað gerzt
eftir stjórnarbreytinguna á Is-
landi?
Mendolia: Okkar skoðun er sú,
aö þaö sé pólitiskur flokkur á ts-
landi, Sjálfstæðisflokkurinn, sem
sé fylgjandi áframhaldandi veru
bandariskrar herstöðvar, og viö
gerum ráö fyrir þvi, aö nýja
stjórnin veröi ekki mynduö án
Sjálfstæöisflokksins og spár okk-
ar byggjast á þvi.
Þaö er aö sjálfsögbu augljóst,
aö þaö á eftir aö koma i ljós hvort
spáin reynist rétt og viö sláum aö
sjálfsögöu byggingarfram-
kvæmdum okkar þar á frest og
biðum úrslita mála I pólitiskri
þróun mála á tslandi.”
Spáin reyndist rétt. Sjálfstæðis-
flokkur myndaði stjórn með
Framsóknarf lokki.
Long, fulltrúadeildarþingmað-
ur spuröi fulltrúa bandariska sjó-
hersins margra spurninga um Is-
land vegna fjárveitingarbeiðni i
júni 1974, sérstaklega i ljósi
óvissu i stjórnmálum á tslandi á
siöustu stjórnardögum Ólafs
Jóhannessonar og kosningar voru
væntanlegar. I ljósi þeirra upp-
lýsinga, sem hann fékk og aug-
ljósrar óvissu um framtið her-
stöövarinnar spuröi hann sér-
staklega um aöra kosti til aö
sinna kafbátaeftirliti hersins frá
öðrum herstööum við Noröur-At-
lantshaf.
Geta Spitzbergen
eða Færeyjar komið
i stað islands?
„Long: Geriö svo vel aö skýra
nánar á hvern hátt loftslag er
heppilegra til aö sinna kafbáta-
eftirliti frá tslandi en öörum stöö-
um: Spitzbergen, Færeyjum,
stööum á Grænlandi, sérstaklega
handan Grænlandshafs út frá Is-
landi: og stööum á Skotlandi og
Englandi.”
Þessi spurning er ekki óvanaleg
né óeölileg við lestur bandarískra
þingskjala um herstööina á Is-
landi og hernaðarlegt mikilvægi
hennar. Hins vegar er þaö athygl-
isvert, aö svar Grojeans, aðmir-
áls, er strikaö út úr þingskjölun-
um og flokkaö undir trúnaöar-
mál. Viöast annars staöar er
svarið alltaf á eina lund og þaö
ekki falið: Engin herstöö á þess-
um slóðum getur, jafnazt á við
herstöðina i Keflavik. Engin her-
stöö getur komið i stað hennar.
Þaö er þvi ljóst, aö aðmirállinn
hefur gefiö Long, þingmanni, ná-
kvæmari upplýsingar um valkosti
fyrir Keflavikurstööina en al-
mennt tiökast og bendir þaö til
þess, aö á þessum tima hafi
Bandarikjamenn verið farnir al-
variega aö velta öðrum mögu-
leikum fyrir sér — og jafnvel ekki
talið þá fráleita.
útstrikaðar umræður um
innanrikismál Islands
Til gamans birtum viö hér að
lokum orðaskipti Sikes, þing-
manns, og Grojeans, aðmiráls
um ástand mála á Islandi. Fyrir-
sögnin i þingskjölunum er:
„Astandiö á íslandi:”
Litið er visu að græöa á viðræð-
um mannanna vegna útstrikana.
Þó er ljóst, að Bandarikjamenn
fylgjast sæmilega með.
Grojean, aömiráll situr fyrir
svörum. Þar sem við gripum nið-
ur segir hann við Sikes, þing-
mann:
„Já, herra.------(útstrikað)
Stjórnmálaástandið á Islandi er
þannig — —-----. Þar eru i stór-
um dráttum fimm stjórnmála-
flokkar. Flokkarnir þrir, sem
mynduðu samsteypustjórn heita
Framsóknarflokkurinn, Alþýöu-
bandalagiö og Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna.-------
—. —------nýlega fór fram undir-
skriftasöfnun, þar sem þess er
farið á leit við rikisstjórnina, aö
hún ryðji ekki úr vegi einu her-
vörn tslands. Um 53 þúsund
manns undirrituðu þetta plagg.
Það er rösklega helmingur kjós-
enda i landinu.-------.
Sikes: Eru sett timamörk eða
gefin til kynna timamörk?
Grojean, aðmiráll: — — —.”
Og áfram halda umræöur, sem
hafa verið strikaðar út. Siðan
skýrir aðmirállinn nánar hvernig
Alþingi sé saman sett og hversu
marga ráöherra hver flokkur
hafi, en siöan spyr Sikes i fram-
haldi af þessu, en þó miklu likleg-
ar i framhaldi af einhverju, sem
hefur veriö strikaö út:
„Hvaöa likur eru á þvi, eins og
þú telur þig geta metið þetta,
hvaða likur eru á þvi að ný sam-
steypustjórn veröi mynduö án
þátttöku kommúnista?
Grojean, aömiráll: --------.
Sikes: Ætla þeir að efna til
kosninga. Þetta kallar á kosning-
ar?
Grojean, aðmiráll: „Já, þetta
krefst. kosninga. Við höfum enn
enga dagsetningu um það.
McEwen, þingmaður: Mjög
fljótlega?
Grojean:---------.”
Og þeir halda áfram aö ræöa
um stjórnmál á tslandi, en lang-
mest af þessu er strikaö út. En
þaö er ljóst af lesningunni, aö eitt
aöaláhyggjuefnið er þátttaka
kommúnista i rikisstj.órninni.
Sams konar áhyggjur voru á
lofti við myndun núverandi
stjórnar, þótt þær væru mun
minni en þegar vinstri stjórnin
var mynduö 1971. Þar mun þátt-
taka Alþýöuflokksins hafa ráöið
miklu og sú staðreynd, aö kratar
fengu utanrikisráðherraembætt-
ið.
Raunar mun Benedikt Gröndal
utanrikisráðherra, vera eini is-
lenzki ráöherran, sem Nató
hleypir I trúnaöarplögg. Hann
hefur þaö, sem heitir „top secret”
Nato security clearance.”
En utanrikisráðherra hefur að
likindum ekki aögang aö útstrik-
ubu setningunum i bandarisku
þingplöggunum og þvi verðum
viö aö biöa I 15-20 ár eftir þeim
upplýsingum.
eftir Halldór Halldórsson
Traust vörn
gegn tæringu
ONA ofninn er þykkasti stálofninn á markaðnum,
smíðaður úr 1.6-2 mm. þykku stáli. Þannig er
hámarks varmanýting tryggð og um leið margföld
ending miðað við aðra ofna. Reynslan hefur sýnt
að ONA ofninn er traust vörn gegn tæringu.
★ ONA ofn er RUNTAL ofn
★ ONA of ninn stýrir vatninu i gegnum allan ofninn og
skilar þannig fullkominni hita- og vatnsnýtingu.
★ ONAofn er með sérstökum lokurn i endarörum fyr-
ir hitaveitukerfi.
if ONA ofn má staðsetja hvar sem er. Hann getur
lægst verið 7 cm. en lengst 6 metrar.
★ ONA ofn gjörnýtir varma heita vatnsins.
if ONA ofn er norðlensk gæðávara. smiðaður úr
þykku stáli frá Nordisk Simplex A/S. Danmörku.
Eflum
norðlenskan
iðnað
Ofnasmiðja Norðurlands
Kaldbaksgötu 5, sími 21860, pósthólf 155 Akureyri
SnX'ATION IN ICKIu\ND
Admiral Grojean. Yes, sir. --------- Thp political situation of (he
Tcelandcrs is such tliat----—. Tlierc are essentially five parties. The
three parties ivhicli have a coalition are called the Progressive Party,
the People's Alliance Partv, and tlie Organization of Liberals and
I/eftists.-----.-------recontly a signature campaign has been made
asking the Government not to take untimely aetjon to remove Ice-
land’s only defense. About 53.000 pcople signed this paper. That is
over half of the voting publio of the electorate of that countrv.----
Mr. Sikés. Is thCrl' a time limit or an indication of time limit?
Adiniral Grojean.--------.
Mr. Sikes.-------í
Admiral Gro.iean. Yes.sir.-------.
Mr. Sikes. AVhat brought this on ?
Admiral Grojean. Economic situations in tlie countrv.---------.
Mr. Sikes.-------?
Admiral Grojean.----------. Right now the Althing is made up of 60
peojile. The upper house has 20 and the lower house 40. They have five
parties. Of the, 3 parties which have the control. the Progressive Party
has 17 members in the Althing: the People's Alliance, Commnnists.
have. 10: and the OLL has 5. The OLL. which is the Organization of
Liberals and Leftists, has two ministers. The People's Alliance have
two ministers. The Progressive Party hasthree ministers.
Mr. Sikes. AVhat arc the prospects, as far as vou can detennine, of a
new coalition being established that is independent of the Communist
element ?
Admiral Grojean.---------.
Mr. McEwen. Are. thev going to have elections? This calls for elec-
tions?
Admiral Grojean. Yps, sir, this ealls for elections. AVe doirt have a
Sýnishorn úr bandarlskri þingnefndarskýrslu: Hér var verið aö ræða
ástandið á Islandi. Stór hiuti umræðnanna er strikaður út.