Helgarpósturinn - 27.07.1979, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 27. júlí 1979. —hefgarpástúrinn..
ibladamadur i einn dag.
„Viö vorum þarna i tengslum viö ráöstefnu hinn 5.-15. júni sl. um Grænland og
Grænlendinga, stjórnmál þar I landi og verkalýösmál og sitthvaö fleira,” sagöi
Haukur Már Haraldsson, blaöafulltrúi ASl og ritstjóri Vinnunnar, þegar hann gcröi
grein fyrir þvi hvernig viöfangsefni hans hér á siöunni er tilkomiö. „Viö heimsóttum
þarna vinnustaöi, fórum m.a. til Nassarsuaq, skoöuöum tilraunastöö landbúnaöár-
ins þar og fórum til Hvalseyjar. Þar rákumst viö á merkilega vel varðveitíar rústir
þessarar gömlu kirkju, sem mér þótti stórmerkileg og ómaksins vert aö segja frá.”
bitur kuldinn frá isnum var
heillandi.
En helsta umræöuefni
Islendinganna þriggja I hópnum
var landslagiðí kring. Þetta var
eiginlega eins og að vera
kominn heim. Viö heföum rétt
eins getað veriö á siglingu um
Austfiröina, hvað það snerti. Ég
var meira að segja ekki viss
nema ég kannaðist við mig frá
þvi ég sigldi inn Vopnafjörðinn á
Tý i slðasta þorskastrfði. Við
vorum I öllu falli sammála um
aðljósmyndir afþessu landslagi
— með okkur sjálfa I forgrunni
— gætu ekki sannfært neinn um
að við hefðum komið til Græn-
lands. Meira að segja hafisinn
sannaði ekkert.
Grasivaxnar fjallshlíðar I sjó
fram, einstaka kjarr á stangli
og seitlandi lækjarsprænurnar
voru hreint eins og heima. Hér
vantaði eiginlega ekkert nema
sauðkindur á beit, en af þeim er
Iremur litið þarna um slóðir, —
og eru islenskar þær sem finn-
ast. Lái svo Eiriki hver sem vill
landnámiö. Ekki geri ég það.
Tæpra 700 ára og
stendur enn
Norðurbúar, eins og eski-
móar kalla gömlu vikingana.
ástand kirkjunnar á Hvalsey að
teljast með ólikindum. Hún er
talin hafa verið byggð um 1300,
en siðast er vitað með vissu að
hún var notuð árið 1408. A skjali
sem til er I Vatikaninu sést, að
það ár hefur farið fram
brúðkaup i Hvalseyjarkirkju.
Siðan hefur ekki til kristilegra
athafna spurst i þessu húsi og
ekki lfklegt að þær hafi verið
miklar eftir að brullaup þetta
fór fram.
A þessum tima er nefnilega
talið að ibúar Vestribyggðar
hafi verið horfnir á fund himna-
feðga fyrir talsvert löngu (um
miðja 13. öld). Og það er ekki
löngu siðar sem byggð norður-
búanna i Eystribyggð — og þar
með á Grænlandi öllu — leggst
algerlega af. Það á að hafa
gerst i byrjun 15. aldar.
Þvi má skjóta hér inn i, að
engin vissa er fyrir ástæöunni til
hnignunar vikingabyggðanna.
Rætt hefur verið um sjUkdóma
og þess háttar fár i þvi sam-
bandi, en eskimóar hafa aðrar
skýringar. Margar sagnir
þeirraogsöngvar fjalla einmitt
um það, þegar manneskjurnar
(eins og þeir kalla sig) unnu á
norðurbúunum. Og þeir glotta
við tönn framan i þjóð-
rembingsfulla Islendinga þegar
þeir syngja þessa söngva fyrir
þá.
Traustir veggir án
bindiefna
Það vekur strax athygli þegar
Hvalseyjarkirkja er skoðuð, að
við byggingu hennar hafa ekki
verið notuð nein bindiefni. Þó
Norömaöurinn Asbjörn Hultgren stendur fyrir fratnan kirkjuvegginn, en þar sést vel hvernig kirkjan
hefur veriö hiaöin meö steinflögum ofan á steinflögur. Ljósmyndir: Haukur Már.
Þaö er ekki laust viö aö
Eirikur hinn rauði hafi þótt
hálfruglaöur i gegnum tföina,
vegna landnáms sins á Græn-
landi foröum. Auk þess hefur
þótt einsýnt að hann hafi verið
auglýsingamaöur f meira en
meðaliagi, þegar hann gaf land-
inunafn sitt. Þetta kemur vitan-
lega mikil til af þvi aö hér á
iandi þekkja menn Grænland al-
mennt ekki af ööru en bókum
Peters Freuchens og hans lika;
manna sem viröast hafa lifaö I
snjóskafli og ekki séö annað
veður en hrföarveður ef dæma á
eftir ritverkum þeirra. En þeir
voru likaá allt ööi um slóöum en
Eirikur rauöi, samferöarmenn
hans og niðjar.
Eirikur rauöi var nefnilega
ekki svo vitlaus.
Gegnum isinn
Hafisinn, sem hafði dólað ut-
an i' firðinum slöustu tvo dag-
ana, var kominn inn á höfnina i
Qaqortoq þegar við komum
þangaö I halarófu frá Lýðhá-
skóla verkafólks. Klukkan var
liölega niu að morgni og far-
kosturinn sem viö áttum að
sigla með þennan daginn var
einhvern veginn á skjön við
umhverfið. Tveggja tUrbina
straumlínulagaður hraðbátur
hefði I huga manns fremur átt
Kirkjustæöiö á Hvalsey. I forgrunni er Tom Jensen skólaritari lýö-
háskóla verkafólks i Qaqortoq (Julianehaab) og kirkjan I baksýn.
heima á bláum bárum
Miðjarðarhafsins en meðal mis-
stórra borgarísjaka i fjörðum
Suður-Grænlands. En það átti
eftir aðkomafljóslþessarisjó-
ferð eins og siöar, að þetta var
misskilningur. Polarmoon var á
hárréttum stað og hinn ákjósan-
legasti farkostur við aöstæður
eins og hafis.
Fyrir þá ferðafélagana sem
aldir höfu verið upp við öryggi
stórborga Skandinaviu og ekki
séð is nema i brauðformi eða á
fallegum ljósmyndum, var sigl-
ingin gegnum isinn geysilegt
upplifelsi. Myndavélarnar
smulíu og varla aö hægt væri að
fá ferðalangana inn i kaffi, sem
þó var sjaldan forsmáð. Marg-
breytilegt form Isjakanna og
framandleiki umhyerfisins
gagntók mannskapinn, Jafnvel
hófu ferðir til Grænlands á
aftanverðri tiundu öld, I kjölfar
þess er Eirikur rauði fann land-
ið 982. Þeir settust að með bU-
stofn sinn á tveimur stöðum, i
Eystribyggð (sem er byggöin
umhverfis Qaqortoq) og Vestri-
byggð (sem er um 400 km norð-
ar, þar sem nú er höfuöborgin
Nuk).
Kristindómurinn lét ekki sitt
eftir liggja, fremur en annars
staðar. Byggðar voru kirkjur
fyrir innflytjendurna, enda hafa
fulltrúar almættisins áreiðan-
lega haft talsverðar áhyggjur af
afleiðingum samgangsins við
skrælingjana á kristilegt hugar-
far sannra vikinga. Og það eru
einmitt leifar einnar slikrar
sem við erum að fara að skoða,
— rUstirnar á Hvalsey.
Rústirnar á Hvalsey eru best
varðveittu minjarnar um bú-
setu norrænna manna á Græn-
landi. I fyrstu var að visu aðeins
vitað um kirkjuna sjálfa, enda
leynir hUn sér enganveginn.
Stendur enn uppi að mestu,
nema hvað af er þakið. Um-
hverfis kirkjuna er stór garöur,
en utan hans hafa á siðustu ár-
um verið grafnar upp nokkrar
húsarUstir, auk þesssem marg-
vislegir gripir frá vikingaöld
hafa verið grafnir þar upp.
Slikir munir eru nU geymdir á
þjóðminjasafni I Nuk.
Með tilliti til aldurs og
byggingaraðferðar hlýtur gott
hefur hún staöist veður og vinda
þessa harðbýla lands I nálega
700 ár. Við hleðsluna hafa verið
notaöar stórar hellur, sem lagð-
ar hafa verið hvor ofan á aðra,
en Btlum steinvölum stungið inn
á milli þar sem stuðnings var
þörf, þannig að veggirnir yrðu
sem traustastir. Veggir kirkj-
unnar eru áberandi miklu þykk-
ari en i húsumþeim sem aðrar
rústir á staðnum eru af. Bygg-
inginerreyndarsvovel gerð, að
það var ekki fyrr en nú fyrir
tveimur árum að setja þurfti
stuðningsstoðir við annan lang-
vegginn, þar sem hann var far-
inn að halla hættulega mikið
útávið.
Neyöin hefur sumsé kennt
norðurbúum að byggja varan-
lega kirkjubyggingu, ekki siður
en nöktu konunni spuna.
í sjálfu sér er ekki miklu við
þetta að bæta i orðum. Vonandi
ér að myndirnar gefi nokkra
hugmynd um þessa forvitnilegu
kirkjubyggingu á Hvafeey við
Einarsfjörð, sunnarlega á'
Kalátdlit Nunát, eins og Græn-
land heitir á frummálinu.
—hm
Haukur Már Haraldsson segir frá sérstæðum kirkjurústum á Grænlandi