Helgarpósturinn - 18.07.1980, Síða 14

14
Föstudagur 18. júií 1980 ho/gCTrjTincr/f irinn
„Þaö gæti veriö spennandi”,
sagöi Gestur ólafsson arkitekt,
þegar viö báöum hann um viötal.
Ekki hægt aö hitta hann heima í
Unuhúsi, þvl hann er á kafi i aö
gera þaö upp, en Gestur er mikiil
áhugamaöur um verndun gam-
alla hása I Reykjavík. Þaö var þvi
sæst á þaö, aö hitta hann á nýjum
vinnustaö hans, Skipulagsstofu
höfuöborgarsvæöisins, en þaö er
stofnun átta sveitarfélaga á höf-
uöborgarsvæöinu.
—Hvaö geturöu sagt mér af
sjálfum þér, svona til aö staösetja
þig?
„Ef ég byrja á byrjuninm, þá er
ég fæddur fyrir vestan, i Onund-
arfiröf. Foreldrar minir voru
búnir aö ákveöa aö ég yröi kven-
maöur, og voru þaö sannfærö, aö
þau voru biiin aö láta sauma á
mig kjdla, sem ég var I þangaö til
ég var þriggja ára. Þetta sýnir
manni vel hvaö þaö getur veriö
varasamt aö skipuleggja of mik-
iö.
Ég læröi annars mikiö af Vest-
firöingum á þessum fyrstu árum,
sérstaklega af ömmum mlnum
báöum, sem kenndu mér aö lesa
og kunnu dgrynni af visum, sem
þær fdru meö I tlma og dtlma og
ollu mér miklum heilabrotum.
Ein visan, sem ég skil jafnvel
ekki ennþá, var eitthvaö á þessa
leiö:
Hver var aö hlæja
þegar ég kom inn?
Ætli þaö hafi veriö kötturinn?
Jæja — svo jæja,
látumhann hlæja,
kannski hann hlaá ekki
Inæstasinn.
Seinna heyröi ég þá sögu um
Vestfiröinga, aö þeir heföu oröiö
eins og þeir eru, vegna þess aö
þama er ekkert undirlendi og þeir
sem heföu ekki haldiö vöku sinni,
heföu hreinlega oltiö I sjóinn. Eg
held aö þessi skýring hafi ekki
veriö vlös f jarri lagi, þótt ntina sé
hugsanlega búiö aö slétta ein-
hverja bletti.
Þaö var annars mjög róman-
tlskt aö alast þarna upp, áöur en
vélaöldin gekk I garö, innan um
reykta rauömaga, freöýsur og
hesta sem voru vinir manns. Ég
hef heldur aldrei aftur séö sól-
arlageins og ég þykist muna eftir
frá þessum uppvaxtarárum.
Svo fluttum viösuöur á mölina
og ég varö uppflosnaöur bónda-
sonur 6 ára.
Ég byrjaöi svo I Laugarnes-
skóla, en þaö var dálitiö skrýtiö
fyrir mig aö fara aö lesa um litlu
gulu hænuna, þegar ég var búinn
aö lesa allt um Basil fursta og
marga árganga af Fálkanum.
Þaö var llka erfitt aö vera meö
meiningar I sjö ára bekk. Ég lenti
t.d. I deilum viö Teit Þorleifsson,
sem kenndi mér reikning, út af
núllsinnum töflunni. Ég vildi ekki
viöurkenna, aö ef ég ætti sjö og
margfaldaöi þá meö núlli, þá
hyrfu þeir. Svo sættumst viö á, að
þetta væri opinber regla, sem
menn heföu komiö sér saman
um.
Ég fdr siöan I Ingimarsskóla,
eöa Gagnfræöaskóla Austurbæj-
ar, og ætlaöi aö honum loknum I
Verslunarskólann, aöallega
vegna kvenmanns, sem ég var
ógurlega skotinn I, og ætlaöi
þangaö. Ég byrjaöi meira aö
segja aö læra vélritun og þýsku I
aukatimum fyrir inntökupróf þar,
og ég er þessari konu afar þakk-
látur enn þann dag I dag fyrir aö
kunna á ritvél. Ætli ég hafi ekki
svo oröiö hrifinn af öörum kven-
manni, I öllu falli ákvaö ég aö
fara I landspróf og menntaskóla
skömmu siöar.
SKcmmlilegri hlulir
lyrir ulan
Ég var I Menntaskólahum I
Reykjavlk og leiddist fyrst alveg
ægilega. Þaö voru miklu
skemmtilegri hlutir aö gerast
fyrir utan skólann. Annars notaöi
ég fyrstu tvo veturna mikiö til aö
lesa bdkmenntir, en fékk líka
áhuga á sálarfræöi og las allt sem
ég komst yfir I þeim fræöum, sér-
staklega eftir Freud og Jung,
sem ég læröi mikiö af.
Ég hef alltaf haft mjög mikinn
áhuga á fdlki og ég hef veriö aö
velta ástæöunum fyrir þessu fyrir
mér upp á slökastiö. Moöir mln og
ættingjar hafa sett sig vel inn I
ættfræöi, þaö er mikil tradisjón
fyrir því fyrir vestan. Ég held
ástæöan fyrir þessu sé eiginlega
sú, aö ftílkiö þarna á Vestfjöröum
gat ekki átt neitt alveg fram á
þessa öld. Kóngar og kirkjan áttu
flest allar jaröir, þannig aö miö-
punkturinn I tilverunni var fólk,
eins og þaö á vera.”
—Hvaö hafðiröu upp úr þvl aö
lesa Freud og Jung?
„Ég held aö ég hafi haft mikiö
gagn af þvl aö reyna aö gera mér
grein fyrir þvl hvernig fólk hugs-
ar og hvernig afstaöa þess mót-
ast.
A þessum tíma var ég fyrst I
brúarvinnu á sumrin, en fór svo
að vinna viö garöyrkju I
Reykjavík. Ég teiknaöi á þessum
tima fullt af göröum í Reykjavlk
um helgar, sem slöan voru búnlr
til á virkum dögum. Þaö var mik-
iö af ágætis fólki I þessari garöa-
vinnu, m.a. ólafur B. Thors, sem
sá um bdkhald fyrir fyrirtækiö.
Eftir stúdentspróf ákvaö ég aö
fara til Englands og læra
arkltektúr, en þaö var töluvert
dýrt og erfiöara um námslán þá
en nú. Til þess aö hafa upp I
kostnaö, keypti ég mér mót til aö
steypa I gangstéttarhellur og var
viö hellusteypu það sumar I
bragga úti á flugvelli, og runnu
þær út eins og heitar lummur.
Það var fyrsta reynsla mln af aö
reka fyrirtæki.”
Sveilin liCKK
Iraman úr
— Hvernig var áhugi þinn á
arkitektúr til kominn?
„1 fyrsta lagi held ég aö ég hafi
fengið áhuga á umhverfismótun I
gegnum garöateikningarnar og
brúarvinnuna, en I ööru lagi f jall-
ar arkltektúr llka um fólk. Til
greina kran llka aö læra læknis-
fræöi, en kannske hefur mér
fundist lifandi fólk skemmtilegra
en dautt. Ég hef aldrei séö eftir
þessari ákvöröun.
Þegar ég kom til Englands áriö
1961, kom ég inn I alveg annan
heim.”
—En afhverju til Englands?
„Þaö ráölögöu mér flestir frá
því aö fara til Englands aö læra
arkltektúr, en ég haföi þá trú á
Englendingum, aö þeir væru
nokkuö lausir viö öfgar og sveita-
mennsku og heföu nokkuö sanna
heimsmynd. Þeir höföu langa
reynslu I þvl aö byggja alls staöar
I heiminum, og reynslu af sam-
skiptum viö mjög óllkar þjóöir.
Þaö var annars afskaplega
gaman aö koma til Englands. A
þessum tíma var mjög ódýrt aö
eiga blla, og ég keypti strax
Austin 7, árgerö 1933. Þaö var,
held ég, áöur en þeir fundu upp
startarann, þannig aö sveifin
hékk framan úr honum og maöur
þurfti aö snúa rösklega til aö
starta.
Ég fékk lika áhuga á jafnréttis-
málum fljdtlega eftir aö ég kom
út.”
—Voru þau komin á einhvern
rekspöl I Englandi á þessum
tima?
„Ég hitti þarna kvenfólk, sem
var allt ööruvisi en ég haföi
kynnst áöur. Á þessum tlma voru
allar sætu stelpurnar á lslandi
túberaöar og gengu um á háum
hælum.
Ég man, að einu sinni fórum ég
og kunningi minn á ball. A leiö-
inni stöövaöist bíllinn vegna
benslnstlflu og vinkona hans
sagöi þá, aö þetta væri nú ekki
mikill vandi, fékk lánaöan skrúf-
Srkil, losaöi blöndunginn og blés
r honum — og blllinn I gang eins
og skot. Ég fullyröi, aö fáar stúlk-
ur á tslandi heföu gert þetta á
þessum tíma. Ef ég eignast ein-
hvern ti'ma dóttur, ætla ég aö ala
hana upp I þessum anda.
Þetta varannars á þeim tima,
hegar allir voru aö mótmæla at-
omsprengjunni, eöa aö reyria aö
sætta sig viö hana. 1 arkltektúr
voru menn llka mikiö aö velta
fyrir sér llfinu og tilverunni.
Þetta er kannske svolltið sorg-
legt, en eftir báöar slöustu heims-
styrjaldir hafa verið til verk-
smiöjur, sem gátu f jöldaframleitt
hús á einfaldan hátt. Eitt af
grundvallaratriöum nútima
byggingarlistar, var aö nota
tæknina til þess aö gera fólki
ódýrara aö koma upp þaki yfir
höfuöiö og losa þaö viö stressiö,
sem þvl fylgir. Þaö hafa veriö
geröarmjög merkilegar tilraunir
I þessa átt, en flestar hafa koönað
niöur. Núna á Islandi þykir flott-
ast aö hafa allt I bogum og skrauti
I gömlum stll, handunnið og rán-
dýrt.
Ég var þarna á mjög skemmti-
legu tfmabili. Bltlarnir voru aö
koma upp á þessum tlma og Eng-
lendingar voru aö ná sér upp I
hönnun og allir trúöu á framtíö-
ina. Þaö var lika mjög mikið aö
gerast I listum á þessumtlmaog
ég vann á tlmabili I London viö að
teikna hús úr plasti, enda trúöu
allir á þaö þá, aö þau ættu mikla
framtlö fyrir sér.”
AO líta Dani
rétlu auga
—Breytti þessi tlmi eitthvaö
þinni heimsmynd?
„Feykilega. Þaö sem ég átti
annars hvaö erfiöast meö, var aö
losna viö þaö aö geta ekki um-
gengist útlendinga eins og til
dæmis Akureyringa. Vestfiröing-
ar hafa ekki elskað Dani mikiö
frá gamalli tíö, og ég hef átt erfitt
meö aö llta Dani réttum augum
siöan. Mér finnst þetta vera mjög
alvarlegt mál, vegna þess, aö ég
heldaö þetta sé mjög algengt. Ég
heyröi til dæmis alþingismann
austan af fjöröum vera aö hæla
sér af þvl nýlega, aö hann heföi
aldrei komiö til útlanda — og ætti
sennilega ekki mikiö þangaö aö
sækja.
Englendingar áttu og eiga ann-
ars viö miklu erfiöari vandamál
aö strlöa en viö. Þegar hermenn-
irnir ensku komu heim frá þvi aö
hafa unnið striöiö, var þeim sagt,
aö nú ætti aö fara aö byggja
„heimili fyrir hetjur” (Home for
Heroes), en þetta gekk hálf
brösulega og Þjóöverjar skutu
þeim fljdtt ref fyrir rass. Þeir
geröu samt mikiö átak I bygg-
ingarog skipulagsmálum I nýjum
bæjum, sem þeir byggöu. A seinni
hluta í arkitektúr hneigöist ég
annars meira aö skipulags-
málum, sem mér fannst fjalla
meira um fólk og vandamál þess,
enda gat maöur sérhæft sig aö
ákveönu marki og tekiö verkefni
um skipulagsmál. Kennarar
mlnir hvöttu mig svo til aö halda
áfram og taka sérgrein I skipu-
lagi, og þaö varö úr, aö ég fór til
Liverpool.
Þaö var mjög fróölegt aö læra
skipulag I Liverpool. Þar var
kannski lftiö fjallaö um
arkltektúr, ep þeim mun meira
um fólk og ýmis vandamál þess,
félagsfræöi og hagfræöi, og mikil
áhersla lögö á aö reyna ekki aö
leysa vandamál fyrr en viö
vissum hver þau væru. Viö tókum
töluvert mikiö af viötölum viö
fólk og ég geröi mér grein fyrir
þvl, aö samanboriö viö Englend-
inga, eiga Islendingar ekki mikil
vandamál á þessu sviöi.
Þama bjó mikið af írum, og á
Irlandi þdtti þaö ekki góö latlna,
aö stúlkur yröu óléttar án
þess aö vera giftar. Kennararnir
sendu okkur einu sinni til aö kort-
leggja hvemig þessar stúlkur
feröuöust um borgina, I vinnu og
úr. Stelpurnar hlógu mikiö þegar
viðspuröum hvert þær færu þess-
ara erinda, en þaö var I ákveöinn
„Lííandí fólK sKemmtiiegpa en dan
SJONARHORN
„Eins og frægur maöur sagöi mér forðum, væri þaö
leyndarmál lifsins aö staönæmast ekki of lengi á sama staö.
Maöur ætti aö prófa lltiö af öllu, fremur en allt af einu. Þannig
finnst mér Gestur Olafsson vera. Hann hefur frjótt hug-
myndaflug og hann hefur löngun til aö framkvæma þessar
hugmyndir. Þýskt máltæki segir, aö sá sem vinnur ekkert,
geri engin mistök, en sá sem vinnur mikiö geri mörg mistök.
Þannig vill oft veröa, aö Gestur er aktlvur á mörgum sviöum,
og þá fær uppskeran krltik hjá þeim, sem vilja fara dýpra
ofan I máliö. Hver maöur er jákvæöur og neikvæöur. Mér
finnst þaö jákvæöa I Gesti vera þaö mikiö, aö ég met hann
mikils”, sagöi Kristinn Ragnarsson arkitekt og fyrrum sam-
starfsmaöur Gests.
SJONARHORN__________________
„No comment”, var þaö sem Magnús Skúlason haföi til
málanna aö leggja.