Helgarpósturinn - 18.07.1980, Side 21

21
helgarposturinrL Fostudagur is. júu i98o
aö aörir stælu hugmyndum sln-
um. 1910 lék Garland meö Kid
Ory’s Brownskin Babies, þar
sem Joe Oliver, seinna kallaöur
King, á kornett og Johnny
Dodds á klarinett.
A þessum tlma léku bassa-
leikarar nær eingöngu meö
boga. Hin klasslska New
Orleans hljómsveit var runnin
frá lúörasveitunum og bassinn
gengdi hlutverki túbunnar og
flestir elstu djassbassaleikar-
arnir léku einnig á þaö hljóö-
færi. Þvl var þeim þaö eölilegt
aö marka taktinn meö boga.
Taliö er aö Bill Johnsson (fædd-
ur 1872) hafi veriö fyrstur til aö
slá strengina uppúr 1910 og hon-
um er eignuö „slap bass” tækn-
in, þeas. aö plokka strengina og
láta þá smella á gripbrettiö.
1912 yfirgaf Garland New
Orleans og kom þangaö ekki
aftur fyrren 60 árum siöar.
Hann var nokkur ár á faralds-
fæti en settist aö I Chicago 1917
og stofnaöi þar hljómsveit meö
Freddy Kneppard og á planóiö
réöi hann unga stúlku, Lil
Hardin, sem seinna varö eigin-
kona og pianisti Louis
Armstrongs. A þessum árum
varö Chicago háborg djassins.
Ed Garland meö bassann sinn.
Gleöihverfi New Orleans, Story-
ville, haföi veriö lokaö af banda-
rlska sjóhernum eftir aö nokkrir
sjóliöar höföu veriö drepnir þar
i ryskingum og þvl fækkaöi
vinnustööum tónlistarmanna I
borginni. Ed Garland var einn af
frumherjum djassins I Chicago
og hann réöi hljóöfæraleikara I
fyrstu Chicagohljómsveit King
Olivers 1918. „Viö notuöum lftiö
nótur” sagöi Garland. „Viö
fengum dálltiö af prentuöum
nótum I hljóöfæraverslun I
WERNER HERZOG I BAR-
ÁTTU VIÐ INDÍÁNA
Þýski kvikmyndageröar-
maöurinn Werner Herzog sagöi
frá þvl þegar hann var á ferö hér I
upphafi slöasta árs, aö hann æti-
aöi aö gera næstu mynd sina I
Perú. Er hún lauslega byggö á
ævisögu manns nokkurs aö nafni
Fitzcarraldo, sem kallaöur er
gúmmikóngurinn. Herzog segir
frá þvi, aö þegar stungiö var upp
á þvi viö hann aö gera kvikmynd
eftir ævi þessa manns, hafi hon-
um ekki litist meira en svo á þaö.
Hins vegar hafi eitt smáatriöi i
sögu mannsins heillaö hann svo,
aö hann spann handritiö út frá
þvl. Fitzcarraldo þessi haföi
nefnilega tekiö sér þaö fyrir
hendur aö flytja heilt skip yfir
fjallgarö á Amazon-svæöinu. Stór
hluti myndatökunnar i Perú
byggist á flutningi þessa skips um
margra kfiómetra leiö á þurru
landi.
Til þess aö svo megi vera,
þarfnast Herzog landssvæöis
milli tveggja fljóta, auk um
þúsund aukaleikara „meö sitt
svart hár”. Landssvæöi þetta
fann svo Herzog I febrúar 1979,
Wawaim á landi Aguaruna
indiánanna, og ákveöur aö setja
þar upp búöir. Aguarunarnir
höföu engar fregnir af þessu
fyrirfram, og neituöu þeir aö
leyfa kvikmyndageröarmönnun-
um aö setja þarna upp bækistöö.
Samkvæmt lögum rikisins er
þetta „landnám” Herzog og hans
manna ólöglegt, en rlkisstjórn
Perú hefur litiö sem ekkert gert i
málinu, svo indiánarnir mættu ná
fram rétti sinum. Samninga-
viöræöur fóru fram I allt fyrra-
sumar, en aldrei var komist aö
samkomulagi, og fékk Herzog
meira aö segja herfylki sér til
aöstoöar til þess aö ná fram vilja
sinum.
Þaö er mál marna, aö mál
þetta sé ekki ósvipaö þvi sem
gerst hefur, þegar hvitir menn
hafa tekiö land af indiánum,
nema hvaö I staö byssunnar er
komin kvikmyndavélin. Indlán-
arnir telja aö kvikmyndin sé eitt
Herzog.
af mörgum tækjum til þess aö tjá
drauma, og þeir neita aö koma
fram I draumi Werners Herzog,
og velta því fyrir sér hvort
Herzog vildi koma fram I þeirra
draumi.
Síöan geröist þaö hinn fyrsta
desember slöastliöinn, aö indlán-
arnir réöust á búöir kvikmynda-
geröarmanna og brutu þar allt og
brömluöu. Þeir þurftu aö láta
umheiminn vita af baráttu
sinni-
Þaö væri gaman aö frétta
eitthvaö nánar af þessari deilu og
sjálfsagt mjög mikilvægt fyrir
framtiöina hvernig úrslit veröa.
Hvort eiga aö ráöa landslög eöa
lög peningavaldsins?
Nýjar erlendar bækur sem sumarlesning:
Tugthúslimur og blæðandi
Nýjar Islenskar bækur eru
sjaldséöar yfir sumartlmann en I
bokaverslanir borgarinnar kem-
ur alltaf slangur af nýjum eriend-
um bókum bæöi vetur og sumar.
Ef um papplrskiljur er aö ræöa
kosta þær altt frá 1000 krónur og
upp I 4000, sem er hræ ódýrt miö-
aö viö nýjar islenskar bækur, sem
um slöustu jól kostuöu rétt innan
viö 10 þúsund krónur stykkiö, inn-
bundnar.
Helgarpósturinn haföi
samband viö Arna Einarsson I
bókabúö Máls og menningar og
spuröi hann hvaöa erlendu bækur
nytu vinsælda hjá þeim þessa
dagana.
„Þaö sem selst áberandi mest
núna er ný bók eftir Kurt
Vonnegut”, sagöi Arni. „Hún
heitir Jailbird. Hátt I hana slagar
svo nýjasta bók Marilyn French,
The Bleeding Heart, en hún kom
út nú I vor.”
Hvaö kemur til aö hún er fengin
svona fljótt hingaö?
„Þaö er náttúrulega vegna
þessarar gifurlegu sölu I fyrri bók
Marilyn French, The Women’s
Room, sem viö pöntum nýju bók-
ina svona fljótt. Viöreiknum meö
aö þeir sem hafa lesiö fyrri bók-
ina biöi spenntir eftir þeirri
nýju”.
Arni sagöi einnig aö talsverö
sala væri alltaf I reyfurum. Og viö
af þeim Desmond Bagley og
Alistair MacLean væru nú aö
taka þeir Robert Ludlum og Len
Deighton, sem vinsælustureyfara-
höfundarnir.
„Þeir eru orönir þekktir”.
sagöi Arni. „Og þá eru þeir
keyptir, alveg sama hvaö þeir
skrifa. Nýjasta bók Ludlum heitir
The Boume Identity, en sú nýj-
asta frá Deighton ber heitiö SS-
GB”.
Þá sagöi Arni aö ný bók væri
komin eftir Richard Back, þann
sem skrifaöi bókina Jonathan
Livingstone Seagull. Og héti húii
There’s No Such Place As Far
hjarta
Away.
Þykkur doörantur eftir Herman
Wouk, War and Remembrance
sagöi Arni aö nyti þó nokkurra
vinsælda, en þaö er saga úr seinni
heimssty r jöldinni.
Arni var spuröur aö þvi hvort
þykkt bókarinnar fældi kaupend-
ur ekki frá.
,Nei, bókin seist”, sagöi hann.
„Wouk á vissa aödáendur hér og
þeir kippa sér ekkert upp' viö þaö
þó bókin sé 1170 siöur. Þaö sem
viö fáum eftir Wouk, fer yfirleitt
um leiö og þaö kemur”.
Fleiri höfunda gat Arni tint til
sem of langt mál yröi aö telja upp
hér.Þaö sakar þó ekki aö minnast
á aö hann sagöi væntanlega
fyrstu bókina sem út hefur komiö
eftir Doris Lessing I sex ár. Þaö
væri fyrsta bókin I ritröö sem
fjallaöi um framtiö mannkynsins.
„Hún heitir Shicasta ef ég man
rétt”sagöi Arni.„Og hefur fengiö
mjög góöa dóma I Bretlandi”.
EI
Dearbon stræti. Joe reif titil-
siöurnar af svo tónlistarmenn
sem kæmu aö hlusta á okkur
sæju ekki hvaö viö spiluöum”.
1921 hélt Garland meö King
Oliver til Kaliforniu og þar
ilentist hann. Hann gekk til liös
viö Kid Ory og meö honum lék
hann inná fyrstu djassplötu
negrahljómsveitar, hvit hljóm-
sveit Original Dixieland Jass
Band haföi hljóöritaö fyrstu
djassplötuna 1917. Þeir hljóörit-
uöu sex lög en af þeim komu
aöeins tvö út: Ory’s Crole
Trombone og Society Blues, hin
fóru forgöröum. Þaö varö nefni-
lega aö senda frumeintökin til
austurstrandarinnar til press-
unnar og á leiöinni i brennandi
eyöimerkursói skemmdust
fjögur vaxfrumeintök.
Garland lék iengstum meö
Kid Ory I Kalifornlu, en á stund-
um meö Jelly Roll Morton, Earl
Hines og eigin hljómsveit. Hann
lék oft i kvikmyndaverum á
timum þöglu kvikmyndanna þvi
þrátt fyrir aö myndirnar væru
þöglar varö aö hafa tónlist til aö
skapa hiö rétta andrúmsloft fyr-
ir leikarana. Þvi var þaö aö
Garland vann viö margar gaml-
ar Chaplin myndir.
1973 var stofnuö hljómsveitin
The Legend Of Jazz meö mörg-
um gömlum köppum, ss.
pianistanum Alton Purnell, sem
lék meö Bunk Johnson og
George Lewis i upphafi djass-
renisansins og trombónuleikar-
anum Louis Nelson. Þar var Ed
Garland á bassanum.
Ég hlustaöi á hljómsveit
þessa á fyrstu hljómleikaför
þeirra um Evrópu 1974. Ed Gar-
land var þá 89 ára og var þetta i
fyrsta skipti sem hann kom til
Evrópu. Tónlistin var yndislega
prlmitlv og þrátt fyrir aö Ed
Garland væri oröinn hrumur,
þaö varö aö bera bassann fyrir
hann um sviöiö, hann tölti á eft-
ir, rýþmaieikur hans kraftmik-
ill. Hann kunni svo sannarlega
aö telja fjóra i taktinum. Þaö
var dálitiö skritin tilfinning aö
hlusta á bassaleikara Buddy
Boldens, fyrsta djasshljóm-
sveitastjóra sögunnar. Svo ung
er djasstónlistin þrátt fyrir aö
hafa gengiö I gegnum álika um-
breytingarskeiö og evrópsk tón-
list frá Palestrina til
Stochausen.
Nú er slöasti fulltrúi hins
forna djass fallinn I valinn, en
allt til siöasta dags sló hann
bassann og strauk þegar kraftar
leyföu.
ET: Slmsvari simi 32075.
óðal feðranna
Kvikmynd um isl. fjölskyidu i
gleöi og sorg. Harösnúin, en
full af mannlegum tilfinn-
ingum. Mynd sem á erindi viö
samtiöina.
Leikarar: Jakob Þór Einars-
son, Hólmfriöur Þórhalls-
dóttir, Jóhann Sigurösson,
Guörún Þóröardóttir.
Leikstjóri: Hrafn Gunnlaugs-
son.
Sýnd kl. 5/ 7. 9 0g n
Bönnuö innan 12 ára
irafnarbió
16-444
I eldlinunni
Hörkuspennandi ný.litmynd
um eituriyfjasmygl, morö og
hefndir, meö James Coburn
og Sophia Loren.
Leikstjóri Michael Winner
Bönnuö börnum
Sýnd kl. 5, 7, 9 og 11.
Hækkaö verö.
WIB©«
Q19 OOO
AGullræsið
" 1 ■ j 1 ■ --------
Hörkuspennandi ný litmynd um eitt stærsta gullrán sögunnar.
Byggö á sannsögulegum atburöurn er áttu sér staö i Frakklandi
áriö 1976.
'lslenskur texti.
Sýnd kl. 3, 5, 7, 9 og 11.
Bönnuö börnum.
talur B E,tirlðrin_________________________________________
Spennandi „vestri” geröur af Charles B. Pierce meö Chuck
Pierce og Earl E. Smith.
Sýnd kl. 3.05, 5.05, 7.05, 9.05 og 11.05.
salur
©
Dauðinn á Níl
Spennandi litmynd eftir sögu Agatha Christie.
Sýnd kl. 3.10, 6.10 og 11.10.
solur
^Hefnd hins horfna
Spennandi og dularfull amerisk litmynd, hver ásótti hann og
hvers vegna, eöa var þaö hann sjálfur.
Bönnuö innan 16 ára.
Endursýnd kl. 3.15, 5.15, 7.15, 9.15 og 11.15.