Helgarpósturinn - 02.01.1981, Blaðsíða 20

'20
Föstudagur 2. janúar 1981
—helgarpásfun'nnl
Jack DeJohnette: Specia/ Edition
Það eru tiu ár siðan ég hlustaði betri. Góð var Directions með vin
á Jack DeJohnette með Miles okkar Abercrombie og ekki var
Davis niðrá frönsku riverunni. Þá New Directions siðri þegar Bowie

Jazz
eftir Vernharð Linnet

hafði hann nýverið leyst Tony bættist við með trompetinn og nú
Williams af hólmi i þessum er það Special Edition með
magnþrungna Davis kvintett: Svarta Arthur Blythe á altinn,
aldrei hafði ég heyrt aðra eins David Murray á tenor og bassa-
tónlist og DeJohnette sómdi sér klarinett (Chico Freeman leysir
vel i félagsskapnum. siðustu hann stundum af hólmi), sjálfur
árum hefur DeJohnette verið með ber DeJohnette húðirnar og
hve.rja hljómsveitina annarri leikur á pianó og melódiku og
bassaleikari er Peter Warren.
Það fer ekki hjá þvi að slikir
menn leiki góða tónlist og hana er
svo sannarlega að finna á ECM
breiðskifu þeirra: Special Edition
(ECM 1-1152). Á skifunni eru
fimm verk semmynda samfellda
heild einsog svo gjarnan gerist á
ECM. skifum. Andi Coltrane og
Eric Dolphy svifur yfir vötn-
unum, enda eru tvö verk eftir
þann fyrrnefnda og Murray blæs
bassaklarinettið a la Eric. Fyrsta
verkið er eftir DeJohnette og til-
einkað Dolphy: One For Eric,
bopþema okkar daga. Siðan tekur
við makalaust verk eftir Jack:
Zoot Suite. Hvortsem svita þessi
er tileinkuð Zoot Sims eða ekki
leiðirhún hugann að honum. Hún
upphefst á bassariffi og siðan
bætablásararniröðru sliku við, þá
ljúflingsljóð og riff og spuni.
Þarna haldast form og frelsi i
hendur einsog best verður á
kosið. Þriðja verk skifunnar er
hin ljúfa melódia Coltranes:
Central Park West frá 1960 og þá
tekur India við. Þvi verki
kynntust djassgeggjarar fyrst á
upptöku frá Village Vanguard (5.
nóv. 1961) Þarsem Coltrane og
Dolphy dulmögnuðu tóna
bramans i afróamriskan djass.
Þeir Arthúr og Davið hylla
meistarana i túlkun sinni:
kunna greinilega sinn djass,
fornan sem nýjan.
Lokaverkið er eftir
DeJohnette: Journey To The
Twin Planet og einsog nafnið
bendir til eru visindakaflar á
milli tryllts samspuna blásar-
anna. Yfir öllu rikir svo trommu-
leikarinn Jack DeJohnette,
næmari og músikalskari flestum
öðrum Jones Cattel okkar tima.
Rauðvinsdjass á
hverfandi hveli
Það virðist svo sem rauðvins-
staðirnir nýju sem ætluðu að
breyta borgarbragnum hafi
sprungið á limminu, i það
minnsta er langt siöan djassinn
þagnaði i Stúdentakjallaranum
og á fim mtudagskvöldi fyrir
rúmri viku þegar fastagestir
Hornsins ætluðu að hlusta á sinn
djass fyrirfannst hann hvergi.
Þaðborgar sig vist ekki að borga
djassleikurunum i augnablikinu.
Hafnfirðingar ætla samt ekki
að láta deigan siga og Gaflinn
mun halda áfram sinum djass-
kvöldum, er það vel að fæðinga-
bær Jazzvakningar haldi merkinu
á lofti. Nýjársósk min Reykvik
ingum til handa er þvi að veit-
ingahús bæjarins vendi sinu
kvæði ikross og upprisi að nýju
lifandi tónlistarvin ■ i menningar-
snauðu miðbæjarlifinu.
/ níunda
Eðvarð Ingólfsson:
Gegnum bernskumúrinn
Skáldsaga (134 bls.)
Útg. Barnablaðið Æskan 1980.
Það eru útaf fyrir sig merk
tiðindi að 19 ára unglingur skuli
senda frd sér skáldsögu, sér-
staklega þegarhaft er i huga að
hér er um að ræða þriðju skáld-
sögu höfundar. I fyrra birti dag-
blaðið Ti'minn framhaldssögu
fyrir unglinga eftir Eðvarð og i
haust las hann unglingasögu
eftir sig i útvarpinu. Það er
verulega gamanað þvi að svona
ungur maður skuli hafa afrekað
þetta og einnig að forráðamenn
þeirra stofnana sem að framan
bekk
greinir og útgáfa Æskunnar
skuli hafa tekið sögurnar til
birtingar. Það hlýtur að verka
uppörvandi á alla unglinga sem
eru að fást við slika hluti.
Gegnum bernskumúrinn ger-
ist i nútimanum i Reykjavik.
Sögupersónurnar eru flestar i
niundabekk Grunnskólans,
þ.e.a.s. á aldrinum 15-16 ára.
Sögusviðið er skólinn og félags-
lif nemenda og einnig einkamái
þeirra, bæði á heimilum sinum
og i innbyrðis samskiptum.
Aðalpersónan Birgir er ný-
fluttur i bæinn utan af landi.
Faðir hans er farmaður en
móðirhans er heima. Hún á við
drykkjuvandamál að stríða,
sem á rætur i harmleik innan
fjölskyldunnar sem gerðist fyrir
margt löngu og samband for-
eldranna hefur aldrei gróið um
heilt siðan. Birgir er eina per-
sónan sem við kynnumst að ráði
innanfrá og er hann nokkuð vel
gerð persóna. Unglingur sem á
við vissa erfiðleika að striða og
ætti reyndar samkvæmt for-
múlunni að vera vandræðabarn,
en þaö er hann ekki. Hann er til-
töluiega venjulegur unglingur
með hæfilegan áhuga á náminu,
finnst gaman að félagslifi og er
skotinn i stelpu.
Birgir og hópurinn sem hann
umgengst eru eiginlega góðu
krakkamiri'skölanum andstætt
við töffaraklikuna. Það er
óvenjulegt i nútima unglinga-
sögu að sagan sé sögð út frá
sjónarhóli þessa hóps. Atökin i
sögunni eru milli þessar tveggja
hópa, en töffaraklikan hefur
verið allsráðandi fram til þessa
innan skólans. Birgir og vinir
hans bjóða fram á móti henni
við kjör stjómar skólafélags og
vinna naumlega og spinnast
margvisleg átök út frá þessum
atburðum.
Saman við þessi átök er siðan
fléttað einstaklings vanda-
Eðvarð Ingólfsson, — brokk-
gengur stfll höfuðgalli sögunn-
ar, segir Gunnlaugur m.a. í um-
sögn sinni.
málum. Heimilisvandamál
Birgis, togstreita hans milli
þess að vera hress útáviðog ótt-
inn við að mamman sé dottin i
það. Ástarmál hans koma
einnig við sögu og er þar vel á
spöðum haldið hjá höfundi. Ein
stelpaner ólétt eftir aðalgæjann
i töffaraklikunni og er rekinn að
heiman í bili og þannig mætti
rekja fleira sem kemur fyrir
unglinga og er hluti af þeirra
daglega lifi.
Fléttan i sögunni er tölvert
haganlega gerð og lýsingar að-
stæðna og umhverfis eru nærri
sanni. Otviræð. frásagnargleði
er ríkjandi i' þessari sögu. Mér
virðist markmið höfundar að
sýna að unglingar eru fólk með
langanir og þrár og fullan til-
verurétt, en ekki einhverskonar
bastarður barns og fullorðins
sem er fyrir og til eintómra
óþæginda.
Höfuðgalli þessarar sögu, og
hann er stór, er að stíll hennar
er alltof brokkgengur og ósam-
kvæmur sjálfum sér, sundur-
leitur. Viðsvegar i textanum
koma fyrir orð og setningar sem
eru viðsfjarri unglingum. Sér-
staklega er þetta ljótt i sam-
tölum unglinganna þegar þau
bregða allt i einu frá þvi að tala
eðlilegt mál og fara að tala eins
og lærdómsmenn á öldinni sem
leið. Þetta gerir það að verkum
að sagan verður langtum verri
enefni hennar og efnistök segja
til um.
En batnandi manni er best að
lifa og ég hef trú á að ef Eðvarð
Ingólfsson heldur áframá sömu
brautog agarstilsinn tilmikilla
muna þá eigum við eftir að fá
ýmislegt að heyra frá honum.
u
Bókmenntir
eftir Gunnlaug Astgeirsson

Stórgöl/uð Steingrímssaga
Steingrimur Steinþórsson:
Steingrfmur Steinþórsson for-
sætisráðherra Sjálfsævisaga.
Andrés Kristjánsson og örlygur
Hálfdánarson bjuggu til prent-
unar. Örn og örlygur 1980.
Steingríms saga kemur ekki i
tveim bindum, eins og boöað
var i fyrra, heldur þremur, og
hér er mið-bindið komið, allvæn
bók sem spannar þó aðeins einn
áratug, 1935-45. Þessi söguhluti
var ekki fullbúinn i handriti
Steingríms, heldur efnissyrpa,
mikið byggð á dagbókum. Út-
gefendur segjast hafa lagfært
efnisröð, stytt nokkuð, sums
staðar með endursögn, og bætt i
fyrirsögnum (sem eru fárán-
lega margar, viða fjórar á
opnu! j.
Fyrirferðarmesta efni þessa
bindis eru sögur af ferðalögum,
mannfundum og mannfagnaði,
auðþekkt dagbókarefni. Lika
umsagnir um fjölda fólks, oft
með sleggjudómablæ. Sjálfs-
ævisaga er bókin titluð, en sem
slik rishún ekki hátt, þvi að per-
sónuleg kynni lesanda af höf-
undi verða ekki sérlega náin né
minnisstæð. Nær væri að kalla
bókina minningar, þ.e. frásögn
af mönnum og málefnum sem
höfundur kynntist af eigin raun.
Veigamesta minningaefnið og
forvitniiegasta fjallar um störf
höfundar að búnaðarmálum,
sem búnaðarmálastjóri, og
stjómmálum, en hluta sögu-
timans sat Steingrimur á þingi
fyrir Framsóknarflokkinn.
Steingrimur er ákjósanlegur
heimildarmaður um marga
stórmerkilega hluti sem hann
fylgdist með úr innsta hring og
er tilbúinn til að ræða af heil-
mikilli .hreinskilni. (Það er
annað mál þó frásögnin sé
sterklega lituð af skoðunum,
jafnvel hleypidómum Stein-
grims: það er lika hreinskilni af
sinni gerð. En ég held hann
reyni ekki aö gefa lesendum sín-
um aðrar hugmyndir en hann
hefur sjálfur.)
Það hlýtur þvi að vekja von-
brigði hvað Steingrimi tekst hér
aö fjalla makalaust ófróðlega
um merkileg mál. Ég ætla að
taka, nánast af handahófi, tvö
dæmi um ófullnægjandi frá-
sagnir.
Samvinnubyggðir voru mikið
rætt stefnumál á því timaskeiöi
sem bókin lýsir. Um þær var
kveðið á i nýbýlalögunum 1935
sem Steingrimur undirbjó (bls.
36). Hann fjallaði um ráðgert
„nýbýlahverfi” í Vallaneslandi
(bls. 78-79). Hann var frum-
kvöðull að starfi Landnáms-
nefndar rikisins sem átti að
vinna að stofnun „byggða-
hverfa”, enda hafði hann
„mikla trú á .... samvinnu-
byggðum” (bls. 113-114). Sfðar
fannst honum ánægjulegt að
berjast fyrir löggjöf um jarð-
rækt og húsagerð i sveitum af
þvi að hún „var raunar hrein
samvinnulöggjöf” (bls. 165).
Hann er stoltur af „heildar-
plani” um ný byggðahverfi sem
þeir Pálmi Einarsson skiluðu
1944 (bls. 242). Ari siðar fjailaði
hann um ráðagerö um sam-
vinnubúskap á fjórum býlum i
Blöndudal (bls. 272-273). En
Steingrimur lýsir hvergi hug-
myndinnium samvinnubyggðir,
hvað i henni fólst né hvers
vegna hann hafði trú á henni.
Segirekkert um ákvæði laganna
1935 né hvað honum fannst sam-
vinnulegt i ræktunarlögunum
siðari. Ræðir um nýbýlahverfi
og byggðahverfi án þess að ljóst
sé hvort átt sé við samvinnu-
byggðir. Nefnir að visu tölu
þeirra nýbýla sem risu i' Valla-
neslandi og landi Landnáms-
nefndarinnar i ölfusi, en ekki
hvort sú byggð hafi verið með
skipulagi samvinnubyggða.
Ekki orð um hvað framkvæmt
var af heildarplaninu 1944 né
ráðagerð Blönddæla 1945.
Nefnir ekki þá grimmu stað-
reynd — hvaö þá að hann út-
skýri hana — að ráðagerðirnar
um samvinnubyggðir uröu
aldrei aö veruleika. Þetta er
Steingrlmur Steinþórsson —
tekst að fjalla makalaust ófróð-
lega um merkileg mál, segir
HelgiSkúIi m.a. i umsögn sinni.
dæmi um þaö hve erfitt er að
fræðastum hugmyndirog þróun
af bok sem öll snýst um sundur-
laus atvik.
Hitt dæmið er kreppan i
stjórnarsamstarfi Alþýðuflokks
og Framsóknarflokks 1936-39.
(Sjá bls. 159-165). Steingrimur
nefnir ekki ágreining stjórnar-
flokkanna veturinn 1936-37,
enda sat hann þá ekki á þingi.
Hann segir aöeins að „slitnað”
hafi „upp úr” stjórnarsam-
starfinuá fyrra þinginu 1937 og
„stjórnarslitin” verið „raunar
... skollin á” fyrir kosningar
1937. Þetta er hæpiö, þvi að
samstjórnin sat ári lengur, þótt
kosningum væri flýtt vegna
ágreinings innan hennar. Sam-
vinnuslitin uröu, að sögn Stein-
grims, vegna ágreinings um
„verðlagsmál og setningu
gerðardómslaga”. Sem er rétt
aöþvi leyti að Alþýöuflokkurinn
dró ráðherra sinn, Harald Guð-
mundsson, úr rikisstjórninni
vegna gerðardómslaga. En það
gerðist ári seinna en Stein-
grimur segir. Og þau gerðar-
dómslög komu verðlagsmálum
ekkert við, heldur er Stein-
grimur þar að rugla með
gerðardóminn i verðlags-
málum, sem að visu olli lika
stjórnarslitum, en ekki fyrr en
1942.
Steingrimur kom á þing 1937,
sat á aukaþingi um haustið.
Greinir sannferðuglega frá þófi
stjórnarflokkanna sem lauk
með samkomulagi um óbreytta
stjórn, en blandar i þá frásögn
verðbólguvandamálum sem
munu vera timaskekkja. Frá
þinginu 1938 segir hann án þess
að nefna stjórnarsamstarfið.
Svo greinir hann frá myndun
þjóðstjórnarinnar 1939. Þar
segir hann loks að „Haraldur
Guðmundsson fór úr stjórn-
inni”, en getur þess um leið að
Skúli Guðmundsson var búinn
að vera atvinumálaráðherra
siðan 2.. april 1938, sem
lesandanum hlýtur að finnast
sérkennilegt, ef hann veit ekki
að þá þegar var Haraldur farinn
úr stjórninni. Ekki er þess
heldur getið hvers vegna Fram-
sóknarmenn gátu farið áfram
með stjórn 1938-39, en það var
vegna þess að Alþýðuflokkurinn
veitti stjórn þeirra hlutleysi.
Þessa hluti, samstarf flokk-
anna á þingi og I rikisstjórn, er
hægara að afla sér upplýsinga
um en nokkur önnur atriði Is-
landssögunnar. Samt leyfir
Steingrimur sér að rita og út-
gefendur að birta þessa einföldu
frásögn fulla af bláþráðum,
timaskekkjum og misminni.
Dómurinnum Steingrimssögu
verður að vera sá að hún sé
verulega fróðleg fyrir þá eina
sem eru áður nógu kunnugir
timabilinu til að fylla i eyðurnar
og vara sig á missögnum. Úr
handriti Steingrims hefði ekki
verið hægt að gera góða bók
nema með verulegri endurritun.
Formáli útgefenda vekur ugg
um að þriðja bindið verði enn
gallaðra en þetta, nema þeir
breyti um vinnubrögð og semji
meira af þvi sjálfir.