Helgarpósturinn - 06.11.1981, Blaðsíða 8

Z—heigac—
pásturínn—
Blað um þjóðmál.
listir og menningarmál.
útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnússon.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
son og Þorgrimur Gestsson.
útlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Síðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8 - 10. Simar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskrifatarverð
á manuöi kr. 30.
Lausasöluverð kr. 10.-
Samhjálp
gegn for-
dómum
,,Það er alltaf þessi mikla
hræðsia við orðið: krabbamein.
Það er llka mikið atriði að fólk
loki þetta ekki innra með sér sem
eitthvert feimnismál eða tabii. Ég
held að það sé mikill misskiln-
ingur hjá konum sem farið hafa i
þessa aðgerð að leika hetju út á
viö, aö minnast aldrei á þetta við
nokkurn mann. Það getur aldrei
endaö vel. Þær hllfa umhverfinu
við aö taka þátt I þessu með sér.
Þaö eru einmitt fordómarnir
gagnvart brjóstakrabbameininu
sem þarf að uppræta”.
Þannig mælir Kristbjörg Þór-
hallsdóttir, ein þeirra fjölmörgu
kvenna á tslandi sem orðið hafa
fyrir þeirri lifsreynslu að þurft
hefur að fjarlægja annað brjóst
þeirra vegna illkynjaðs æxlis.
Hún er hins vegar ólík mörgum
þessara kvenna, að þvl leyti að
hún talar tæpitungulaust um
þessa Ilfsreynslu slna og þau
áhrif sem þessi læknisaðgerð
hefur haft á hana og nánasta um-
hverfi hennar. Til þess þarf tölu-
verðan kjark, þvi með þessari
læknisaðgerð er vegið að sjálfri
kvenimyndinni, einu helsta kyn-
tákni konunnar.
En einnig á þessu sviði hefur
fordómunum nú verið sagt strið á
hendur. Konur sem orðið hafa
fyrir þeirri lifsreynslu að missa
brjóst, hafa myndr.ð með sér
samtökin Samhjálp kvenna og
hafiö starfrækslu ráðleggingar-
miðstöðvar fyrir aðrar konur,
sem lent hafa i hinu sama. Mark-
mið samtakanna er að hjálpa
þessum konum að komast yfir
sálarkreppur og margvfslega
erfíðleika, sem óhjákvæmilega
fylgja svo afdrifarikri læknisað-
gerð, jafnframt því sem þessar
konur, reynslunni rikari, veita
kynsystrum sinum heilræði um
það hvernig unnt sé að lifa eöli-
legu lifi.
Samhjálp kvenna er enn eitt
dæmið um merkilegt framtak
frjálsra félagasamtaka I baráttu
gegn fordómum og gömlum
hindurvitnum, um mannlega
samhjáip, þar sem frumkvæöið
kemur frá þeim, sem cru reynsl-
unni rikari, og rennur blóðið til
skyldunnar að miðla samborg-
urunum af þessari reynslu sinni
og gera þeim hana léttbærari.
Um þetta vitnar framtak t.d. fatl-
aðra og þeirra sem hafa átt við
áfengissýki aöstriða. Ef til vill er
frumkvæði af þessu tagi einhver
jákvæðasta þróunin sem orðið
hefur f íslensku þjóðfélagi siöustu
árin.
Skandalar og
dillibossar
Föstudagur 6. nóvember 1981
he/garpósturinn
Alltaf eru einhver
skandalamál aðskjóta upp
kollinum hjá okkur Islend-
ingum. Einn aöalskandali
síðustu missera er aö sjálf-
sögðu það að stærsti stjórn-
málaflokkurinn skuli vera
bæði I stjórn og stjórnar-
andstöðu. Það mál ættu
allir að kannast svo vel við
að óþarfi er að fara að fjöl-
yröa meira um það nú að
nýloknum landsfundi. Yfir-
leitt leiðast skrifara Eyja-
pósts heldur pólitlsk skrif
en metingurinn milli arm-
anna i Sjálfstæðisflokknum
hefur þó á stundum verið
alveg stórskemmtilegur og
tekið á sig hinar kúnstug-
ustu myndir. Til dæmis var
i Morgunblaðinu sem kom
út fyrir réttri viku flenni-
stór mynd úr Háskólabiói
frá setning'u landsfundar
þar sem greina mátti alla
fulltrúana að einum undan-
skildum. Að sjálfsögðu
var það sá aldni þrjótur
Gunnar Thoroddsen sem
ekki hlaut þá náð að fá að
vera á myndinni.
^^nnar stórskandali
átti sér stað i sjónvarpinu
ekki fyrir löngu. Inn-
heimtudeild ákvað að vera
svolitið mannleg i áminn-
ingum sinum um afnota-
gjöldin og lét útbúa heldur
óvenjulega auglýsingu þar
sem engar hótanir voru um
lögtök eins og venjan var
áöur. t nefndri auglýsingu
kom uppábúinn herra-
maður og rabbaði sérlega
rólega við áhorfendur um
ágæti þess að greiða á rétt-
um tima. Á meðan stigu
tvær bráðhuggulegar
stúlkur dans. Auðvitað var
þetta gert að hneykslismáli
og lesendadálkar dagblað-
anna fylltust af skrifum frá
fólki sem ekki náði upp I
nefnið á sér af bræði. Þótti
það mörgum konum frek-
leg móðgun og vísuðu til
þess að téðar dansmeyjar
hefðu verið of léttklæddar
til að fulls velsæmis hefði
verið gætt. Einhvern veg-
inn minnir mig nú að þær
hafi verið albrókaðar alveg
upp að hálsi, reyndar voru
brækurnar mjög aðskornar
ekki ósvipaðar og þær sem
Napóleon keisari gekk
vanalega í og var hann þó
aldrei sakaður um skort á
velsæmi. Meira að segja
þingmenn létu málið til sin
taka og kallaði Guðrún
Helgadóttir þessa uppá-
komu dillibossaauglýsingu.
Þá kemur allt i einu i ljós
aö stúlkurnar tvær hafa
numið fræði sin I viður-
kenndri stofnun sem kennir
sig við djassballett. Og nú
stormaði forsvarsmaður
djassballettskólans fram á
sjónarsviðið og lýsti undr-
un sinni á þvi að þing-
maðurinn Guðrún Helga-
dóttir skyldi ráðast gegn
listum og menningu í land-
inu á þennan hátt með
óviðurkvæmilegu orð-
bragði eins og forstöðu-
konan taldi orðið dillibossa
vera. Að auki hefðu stúlk-
urnar lagt hart að sér við
æfingar á dansinum sem
væri I háum gæðaflokki út
frá listrænu sjónarmiði. Og
nú var úr vöndu að ráða
fyrir Guðrúnu Helgadóttur
sem er yfirlýstur menn-
ingarpostuli, þvi auðvitað
er það ekki gottþegar slikir
ganga fram fyrir skjöldu
og ráðast að listamönnum.
Enda kvaö Guðrún það
ekki hafa verið ætlun sina
og lá i orðunum að hefði
hún vitað að auglýsingin
væri svona feiknalega list-
ræn, hefði hún liklega
aldrei farið að skipta sér af
málinu. Svo kvað Guðrún
lfka upp úr með það að
orðiö diUibossi væri isinum
huga aldeilis ekki nei-
kvæðrar merkingar og
vita landsmenn það þá að
óhætt er að kalla konur
þessu nafni án þess að
vandræði hljótist af. ,
F
fc«n þetta endaði sem
sagt þannig að auglýsingin
listræna var látin hverfa af
skjánum og þar með viður-
kennt aö velsæminu hefði
verið misboðið. 1 staðinn
kom svo gamalkunnug
teiknuð auglýsing með
hótun og þar með tóku allir
gleði sina á ný nema
kannski diUibossarnir og
skólameistari þeirra. En
nú er það uppástunga þess
sem þetta ritar að vel verði
vandað til i næstu auglýs-
ingu sem innheimtudeild
lætur gera og þess náttúr-
lega vandlega gætt að allt
sé I lagi með velsæmið.
Rétt væri að setja á lagg-
imar nefnd til að gæta
þessa og gætu skipað þá
nefnd einn frá sjónvarpi,
einn þingmaður og einn úr
jafnréttisráði eða rauð-
sokkum. Með skipun svona
nefndar ætti að vera nokk-
uð tryggt að ekkert kæmi
fram sem misboðið gæti
viðkvæmu sálarlifi áhorf-
enda. Svo er það bára
spurningin hvernig hægt er
á sem bestan háttað minna
landsmenn á að borga
gjöldin sin og það verður
höfuðverkur nefndarinnar
að finna það út. Til dæmis
væri ekki svo galið að
reyna að fá einhvern viður-
kenndan listamann til aö
Ikoma fram i auglýsingunni
og það verður þá að vera
mjög viðurkenndur Usta-
maður til þess að ekki verði
inein mistök eins og urðu
imeð dillibossana sem ekki
voru nægilega viður-
Ikenndir listamenn. Mér
dettur svona i fljótu bragði
íi hug einn ágætur lista-
imaður sem sótti okkur
l.ieim á listahátið fyrir lik-
llega tveimur árum og
dansaði á Lækjartorgi
klæðalaus að öðru leyti en
)pvi að einu fingurtrafi var
vafið um viðkvæman
tikamspart. Þetta þótti á
ísinni tið feikn merkilegt og
listrænt og heyrðist ekki að
neinum væri misboðið. Ég
l.egg það sem sagt til að i
næstu auglýsingu verði
fenginn japanskur dilli-
bossi með fingurtraf til að
minna okkur á afnota-
gjöldin.
Geldingar i
kvennabúri
Óneitanlega væri gaman
að hafa einu sinni eitthvað
af viti til að reiða fram á
Hringborði einsog aðrir
riddarar þartiðka að þvi er
virðist án þess að blása úr
nös. Það stóð svosem til i
þetta sinn, ég búin að setja
mig i hátiðlegar stellingar
við ritvélina og ætlaði al-
deilis að úttala mig. En
óekk í
Ekkert málefni var
nógu háfleygt, engin hugs-
un nógu djúp, ekkert spak-
legt sem mig langaöi aö
koma á framfæri, sem ekki
var hægt að punkta niður i
þrem linum eða svo. Ég
hitaöi kaffi og keöju-
reykti,ég starði út um
gluggann á veturinn ný-
byrjaðan og spennandi.
leggja. Kannski ég rövli
bara, venju minni trú.
Klukkan er korter yfir eitt.
Eg fór um daginn að sjá
Otlagann og varð mest
undrandi á þvi að Islend-
ingar gætu búið til bió-
myndir. Mikiö var það
skemmtileg uppgötvun, ég
kom alsæl út og haföi
skemmt mér konunglega.
Svo fór ég að sjá gagnrýn-
ina i blöðum og komst að
þvi, aö þarna voru alskyns
gallar á, sem ég hafði ekki
tekiö eftir. En gagnrýnend-
ur eru nú einu sinni gagn-
rýnendur og þýðir vist lftiö
að kippa sér upp við þá.
Einhvemtima gerði ég mér
þá mynd af gagnrýnend-
Hringborðið skrifa: Heimir Pálsson— Hrafn Gunnlaugsson — Jón Baldvin Hanni-
balsson — Jónas Jónasson — AAagnea J. Matíhíasdóttir — Sigurður A. Magnússon
— ÞráinnJiertelsson
Hringborðið
I dag skrifar: Magnea J. Matthiasdóttir
Ekkert gerðist. Ég reytti
hár mitt, andvarpaði og
bölvaði i hljóði, æddi um
gólf og hvatti sjálfa mig til
dáða. Ekkert gekk. Ég reif
fjölskyldumeðlimi upp af
værum blundi og krafði þá
sagna: hvað væri nógu
merkilegt til að matreiða
þaö og bera fyrir lesendur
Hringborðsins? Svefn,
héldu þeir helst, sneru sér á
hina hliðina og héldu áfram
að hrjóta. Ég settist aftur
við ritvélina og drakk
meira kaffi. Enginn inn-
blástur var merkjanlegur.
Kötturinn hafði aðspurður
ekkert til málanna aö
um, að þetta væri ákaflega
fylulynt fólk, sem aldrei
væri ánægt með neitt, sjálft
sig sist. Ég hafði aldrei séð
gagnrýnanda holdi klædd-
an, hvað þá hitt sli'kan, en
hins vegar séð af þeim
myndir i blöðum við að-
skiljanlega dálka, þungum
á brún og meðniðurvisandi
drætti við munnvikin. Ég
imyndaði mér aö gagnrýn-
andi þyrfti að leggja fram
meðmæli, áður en hann
fengi starfið — koma til
dæmis með umsögn tiu
manna þess efnis, að þeir
hefðu aldrei hitt fyrir ann-
an eins fýlupoka og leið-
indagaur og þennan til-
tekna aðila. Gengjust
kannski undir próf, fengju I
hendurnar einhverja perlu
bókmenntanna (þetta var á
þeim timum sem ég las
ekki aðra dóm a i blöðum en
um leikritog bækur — voru
aðrir?) og væri uppálagt að
finna þar tuttugu stóra
galla og fimmtiu minni,
eöa þar um bil. Lengi vel
var það minn uppáhalds-
frasi, ef þessa stétt manna
bar á góma, að „gagnrýn-
endur væru einsog gelding-
ar í kvennabúri, þeir vildu
gjarna en gætu ekki”.
(Þetta er vist tilvitnun i
einhvern,sem ég man ekki
að nafngreina i svipinn.)
En svo auðvitað með árun-
um óx mér vit og þekking,
mynd min af gagnrýnend-
um breyttist eftir að ég
hafði hitt þá nokkra
(ónafngreinda) lallandi
fulla á vertshúsum og —
jæja, misleiðinlega. Samt
get ég ekki að þvi gert að
finnast þetta hljóta að vera
neikvætt starf, alltaf að
vera að leita að göllum og
tina spörð. Þetta hlýtur að
vera ámóta niðurbrjótandi
og prófarkalestur, sem er
vægast sagt mannskemm-
andi, einsog allir atvinnu-
lesarar geta sagt ykkur.
C3og nú kemur aðaltiðin
hjá gagnrýnendagreyjun-
um — jólabókaflóðið er að
skella á,sá árvissi ofvöxtur
iútgáfustraumnum, og ætti
að renna fram sina leið, svo
fremi prentaraverkfallið
reynist ekki stifla. Það er
auðvitað alltaf gaman að
lesa bækur og spennandi að
fá I hendumar nýmeti. Ég
vona bara aö kvennabóka-
aldan sé brotnuð, hana hef
ég aldrei kunnað að meta.
Mér finnst nefnilega for-
sendanfyrir henni fáránleg
— það er ámóta út I hött að
kippa i sérlegan bás bókum
skrifuöum af konum og
bókum skrifuðum af fer-
tugum, sköllóttum karl-
mönnum með yfirvara-
skegg eða svörtum ein-
eygðum gyöingum. Eflaust
gilda sömu forsendur um
slika höfunda og konur:
þetta að enginn skilji konu
(fertuga o.s.frv. karla/
svarta o.s.frv. gyðinga)
nema kona (fertugur
o.s.frv./ svartur o.s.frv.).
Eða hvað? I ofanálag má
deila um það, hvort sumar
þessara kvennabóka flokk-
ast yfirhöfuð undir bók-
menntir— þær eru kannski
öllu fremur blaðagreinar i
skáldsöguformi, skrifaðar
til þess eins að koma ákaf-
lega þröngum skoðunum á
framfæri án alls tillits til
sögu, stils eða yfirhöfuð
nokkurs sem gerir bók þess
virði að lesa hana. — En nú
er vi'st best að hætta áður
en gagnrýnendur og rauð-
sokkur taka höndum sam-
an um að flá mig lifandi.
Ég vitna bara i sjónvarps-
auglýsingarnar: Sjáumst!
PS: Mig langar i restina að
senda álfkonunni I Vestur-
bænum (þessari einstæðu)
innilegar þakkir fyrir bréf-
iö. Það var sannarlega
hressandi!