Helgarpósturinn - 22.01.1982, Blaðsíða 27

* I .
57
Jielgarpósturinnm Föstudagur 22. janúðr 1982*
Tómas
Ólafur Ragnar
Gunnar
Fríðurínn úti í pakkfajhúsinu
Yfirbragb rikisstjórnar Gunnars
Thoroddsen hefur breyst talsvert á siöustu
dögum og vikum. Einhugurinn og sam-
staöan, sem Gunnar hefur lagt áherslu á aö
birtist almenningi opinberlega er fyrir bi.
Ráöherrar Framsóknar og Alþýöubanda-
lags hafa ekki getaö setið á sér lengur viö •
fjölmiöla og látið vaöa á súðum. Fjölmiðla- |
bindindið, sem Gunnar fyrirskipaði i upp-
hafi stjórnarsamstarfsins er af. Framsókn
og Alþýöubandalagið hafa sprungiö á
limminu. eftir nærri þvi tveggja ára
þagnarbindindi, sem velflestir stjórnar-
herrarnir hafa haldið með sárafáum und-
tekningum.
Wflenn eru jafnvel farnir að hugsa til
vinstri stjórnar Ólafs Jóhannessonar,
þegaí öll mál rikisstjórnarinnar — smá og
stór — voru rekin i fjölmiðlum með yfirlýs-
ingum á allar hliöar. Er það hald margra
aö sá fjölmiðlaleikur, hafi ásamt öðrum
verið banabiti þeirrar stjórnar. Hvort hin
nýju vinnubrögð i stjórn Gunnars eru
feigðarmerki i þvi samhengi, eru menn
hins vegar ekki sammála um.
Og allt hefur þetta strið i fjölmiðlum
staðið vegna fyrirhugaðra efnahagsráð-
stafanna rikistjórnarinnar. Það hefur
gengiðerfiðlega að koma hinum svokallaða
efnahagspakka saman. Verið þæfingur i
margar vikur. Hins vegar fór hin raunveru-
lega vinna ekki i fullan gang, fyrr en fisk-
verðsákvörðunin var frá og sömuleiðis
samningarnir við sjómenn. Menn vildu sjá
það dæmi uppsett og ákveðið áður en fleiri
skref yrðu tekin.
I samtali minu við stjórnarþingmenn
kom i ljós, að mikil þreyta er hlaupin i
menn eftir orrahrið undanfarinna daga.
Þannig voru sumir bjartsýnir á það i fyrra-
dag, aö samkomulagi væri náð. Þá hins
vegar munu framsóknarmenn með Tómas
Arnason i broddi fylkingar hafa stigiö á
hemlana.
Tómas vill skera fjárlögin verulega niður
og segir að verulegt svigrUm sé til þess. t
þvi sambandi er talað um, að Tómas telji
„nægilegt loft” i fjárlögunum til verulegs
niðurskurðar. Þetta nefnir Ólafur Ragnar
Grimsson hins vegar,,Loftslagskenningar
Tómasar” og segir þær hafa tafið fyrir
fraipgangi mála.
I^jartan Jóhannsson íormaður Alþýðu”
flokksins sagöi i samtali við mig, að hann
hafi það á tilfinningunni að „þetta leki
saman”hjá rikisstjórninni um helgina með
einhverjum hætti.” Af lausafregnum fæ ég
hins vegar ekki annað séð, en þessi efna-
hagspakki verði umkringdur neium á alla
kanta,” sagði hann.” Samkomulagið felist
fyrstogfremsti þvihvað megi ekkigera.”
En „hriktir i stoðum” stjórnarsamstarfs-
ins vegna þessa eins og Tómas Arnason
hefur látið hggja að? Ólafur Ragnar
Grimsson vill ekki álita svo. „Það hriktir
frekar i þingflokki framsóknarmanna”,
sagði hann.
Tómas Arnason neitaði þessu og sagði að
þingflokkur Framsóknar væri „ákaflega
samstæður” i þessu máli og „ekki nokkur
ágreiningur”. „Við framsóknarmenn
leggjum aðaláhersluna á, að gripið verði til
varanlegra aðgerða sem stuðli að hjöðnun
veröbólgu. Um það snýst málið,” sagði
Tómas Arnason.
Ólafur Ragnar sagði að þessar ráðstaf-
anir ættu að duga árið Ut og ættu að leggja
I ...... ..................-
Samband verkamanna i bandariska bila-
iðnaðinum, United Automobile Workers
(UAW), var i fararbroddi á fjórða tug ald-
arinnar, þegar verkalýðsfélög i iðnaði
Bandarikjannábörðust fyrir samningsrétti
um kaup og kjör félagsmanna sinna og for-
gangsrétti félagsbundins verkafólks til
vinnu. Óviða var sU barátta harðari en i
bilaborginni Detroit, þar sem hvað eftir
annað rikti hernaðarástand, meðan verk-
fallsverðir UAW og varðsveitir bilasmiðj-
anna börðust um yfirráð á vinnustöðunum.
SigurUAW i bilaiðnaðinum var alger, og
um miðja öldina komst það orð á, að verka-
lýðssambandið og bilaframleiðendur hefðu
gert sin á milli óformlegt bandalag gegn
neytendum. Kröfur um hækkað kaup og
aukin friðindi bilasmiðum til handa fengju
andstöðulitið samþykki stjórna fyrirtækj-
anna, sem gerðu siðan neytandanum rak-
leitt reikning fyrir auknum vinnulaunum
með hækkuðu söluverði á bilum.
Nýr kjarasamningur sem deild UAW
hjá General Motors, mesta bilaframleið-
anda i heimi, gerði i siðustu viku við fyrir-
tækið þykir þvi tiðindum sæta. Með þeirri
samningsgerð fallast samningamenn bila-
smiða á skert kjör á nýju samningstima-
Formaður stjórnar Ford-fyrirtækisins,
Fhilip Caldwell, skýrir frá þvi að fyrirtækiö
geti ekki greitt arð i fyrsta skipti f sögu
sinni.
Bílasmiðir reyna að bjarga
bilaiðnaðinum með kjarafórn
bili, að þvi tilskildu að kjaraskerðing þeirra
komi að fullu fram i lækkuðu söluverði á
bilum frá General Motors. Og á kjara-
skerðinguna er fallist misseri áður en gild-
andi kjarasamningur rennur út.
Samningurinn um skert kjör félaga UAW
i þjónustu General Motors, og loforð fyrir-
tækisins um að láta allan kostnað sem
þannig sparast koma neytendum til góða,
er viðurkenning beggja aðila á að bilaiðn-
aður Bandarikjanna er i hnignun og getur
hrunið, ef ekki er gripið til róttækra ráð-
stafana. Þriðja stærsta bilaframleiðslufyr-
irtækið, Chrysler, er i rauninni fyrir löngu
orðið gjaldþrota og er einungis haldið
uppimeðopinberum fjárframlögum og rik-
isábyrgðum. Risarnir á bandariska bila-
markaðinum, General Motors og Ford, eru
að fara sömu leið og Chrysler.
Auk þess að vera langtum dýrari en
innfluttir bilar, einkum frá Japan, hafa
bandariskir bilar á siðari árum fengið orð
fyrir að vera verr smiðaðir og Ur garði
gerðir. Þetta heíur haft i för með sér, að
hlutdeild bila framleiddra i Bandarikjun-
um á bandariskum bilamarkaði hefur rýrn-
að ár frá ári. Um þverbak keyrði eftir oliu-
kreppuna fyrri, þegar bensinfrekir, banda-
riskir bilar stóðu höllum fæti i kostnaðar-
samanburði.
A fyrstu vikum þessa árs, kom i ljós, að
sala bandariskra bila hefur i heild dregist
grundvöllinn að hjöðnun veröbólgunnar,
þótt „náttúrlega geti slikar aðstæður komiö
upp, aö skoða þurfi þessi mál aftur síðar á
árinu. Lifiö stendur ekki kyrrt,” sagði
hann.
E'inn viðmælandi minn Ur „innsta hring”
stjórnarliösins sagði að þvi væri ekki að
neita, að mikil þreyta væri komin i menn.
„Þeir sem hafa staðið i þessum þæfingi
siöustu vikur eru orðnir þreyttir, leiðir og
komnir i vont skap. Finnst ganga of hægt,”
sagöi hann. „Minniháttarmál eru farin að
skipta sköpum á þessum siðustu dögum og
meira aösegja hefur það gerst á samninga-
fundum um þessi mál, að menn hafa tekiö
saman plögg sin og sagt: þetta þýöir
ekkert. — Og jafnvel Ut af ómerkilegustu
málum.”
Nokkuð hefur verið um þaö rætt, að
Gunnarsmenn hafi litið opinberaö afstööu
sina til þessara mála allra. Ég fékk þær
upplýsingar hins vegar frá Gunnarsmanni
að, þeir hefðu einir allra lagt fram skrif-
legar tillögur i þessari umræðu um efna-
hagsúrræðin. Þessi sami maöur skýrði
þögn Gunnarsmanna á þann hátt, að enginn
þingflokkur stæði að baki Gunnari og þvi
væri hverfandi hætta á „leka” til að blása
sig Ut, auk þess sem Gunnar hefur viljað
sýna samráðherrum sinum — Framsóknar-
og Alþýðubandalagsráðherrum, — gott for-
dæmi meö þvi að láta ekkert uppi viö fjöl-
miðla, heldur láta verkin tala.”
Enginn viðmælenda minna vildi við það
kannast, að sú staöreynd, aö almennir
þingmennerunU komnir á kaf með puttana
i málinu, komi til með að tefja framgang
þess. „Það er auðvitað langtum meiri
hætta á „leka” til fjölmiðla núna” sagði
einn stjórnarsinna, sem hefur látið sig
efnahagsmálin mikið varða, ,.en staö-
reyndin er nU sU, að þeir eru ekki margir
almennir þingmenn i Framádkn og Alþýöu-
bandalagi, sem hafa yfirhöfuð nokkurt vit á
efnahagsmálunum og geta þvi litiö lagt til
málanna. Þeir þingmenn sem eru inni efna-
hagsmálaumræðunni hafa verið með ráð-
herrum sinna flokka frá upphafi en hinir
fylgja með án verulegra vandamála. Þaö
skiptir þvi engu höfuðmáli, þótt þing sé
komið til starfa á nýjan leik,. Smákónga-
leikir einstakra þingmanna, eru óliklegir í
efnahagsmálaumræðunni.”
H
lér fyrr var minnst á Tómas Arnason og
hans hlut i þessum samningaviðræöum og
skoðunum Ólafs Ragnars á hans framlagi
til málanna. Ólafur bætti enn um betur i
samtali við mig og sagði, að það hefði verið
hægt aö ganga frá þessum ráöstöfunum
fyrir heilli viku, ef allir hefðu staðið aö
þessu með réttum hætti.
Ónefndur stjórnarliði tók undir ýmislegt,
það sem ólafur Ragnar sagði hér að
framan um þátt Tómasar. ,,í sjálfu sér eru
rökTómasar t.d. um fjárlögin gild og t.a.m.
leggja Gunnarsmenn verulega áherslu á,
aö fjárlögin verði skorin verulega niður.
Hins vegar finnst ýmsum sem eitthvað
meira hangi á spýtunni hjá Tómasi. Menn
velta þvi fyrir sér, hvað hann sé aö fara
þessa siðustu daga. Það er vitað að Tómas
hugleiddi það mjög um slöustu áramót,
hvernig koma mætti þessari stjórn fyrir
kattarnef. Hann hefur aldrei veriö hrifinn
af þessari stjórn — likar illa við kommana
— og vildi i upphafi fá kratana inn i staö
komma.”
Þaö halda þvi ýmsir að Tómas sé ennþá
við sama heygarðshornið og vilji sprengja,
enda þótt öllum öðrum sé það ljóst aö
„sprengjumðmentiö” fyrir Alþýðubanda-
lag og Framsókn er liðið hjá. Þaö getur
enginn sprengt núna, án þess aö hljóta
skaða af. En Tómas er dálitið sér á báti,
þótt Halldór Asgrimsson og Guðmundur G.
Þórarinsson séu dálitiö veikir fyrir hug-
myndum hans.
Hfr hefur litið verið farið Ut i þær hug-
myndir stjórnarsinna aö Urræöum, sem
pakkann eiga að fylla. Þaö er enda marg-
fiókiö mál og lausir endar viöa. Vildu við-
mælendur minir litiö um þau mál segja, en
einn stjórnarþingmaður sagöi þó, að i þeim
viöræðum, sem hann hefði tekið þátt i, væri
mestmegnis „deilt um keisarans skegg”.
En burtséð frá baktjaldamakkinu og
sviptingum manna og flokka á milli i
þessum málum öllum. þá stefnir allt i þaö,
að rikisstjórn Gunnars Thoroddsen mun
traktera þjóðina á nýjum efnahagsúr-
ræöum um eða eftir helgina. Hvernig sem
sá pakki kemur til með að lita Ut, þá hefur
meðgangan kostað sitt á stjórnarheimilinu.
Andinn á heimilinu hefur breyst. Heimilis-
erjurnar eru ekki lengur sættar heima i
héraði, heldur bornar á torg, þrátt fyrir
skýr fyrirmæli heimilisfööurins um hið
gagnstæða. Langir og strangir samninga-
fundir hafa lika þreytt menn og breytt
„móralnum” til hins verra. Hvort hér sé
um timabundna erfiðleika að ræða eður ei,
getur timinn einn leitt i ljós.
En yfirbragðið hefur breyst, hvort sem
mönnum likar það betur eða verr.
YFIRSÝN
eftir
Guðmund
Arna
Stefánsson
saman um rúman fimmta hluta miðað við
sama tima á síðasta ári. Af félögum i UAW
ganga 214.000 atvinnulausir. Astæðan til
þess er ekki aðeins sölutregða á bandarisk-
um bilum, heldur einnig að bandarisku
bilasmiðjurnar flytja framleiðslu sina fyrir
erlendan markað sem óðast til annarra
landa, þar sem framleiðslukostnaður, eink-
um launakostnaður, er miklum mun lægri
en I Bandarikjunum.
Mönnum telst svo til, að hver bilasmiöur i
Bandarikjunum kosti General Motors tæpa
20 dollara á unna klukkustund. 1 bilaiðnaöi
Japans er samsvarandi kostnaður næstum
helmingi minni, eða milli 11 og 12 dollarar.
Og launakjör i bandariska bilaiðnaðinum
eru þannig saman sett, að unnt er að lækka
launakostnað atvinnurekandans til muna
án þess að það komi strax fram i þvi sem
verkamaðurinn fær Utborgað fyrir unna
klukkustund. RUmur þriðjungur 20 dollara
launakostnaðarins á klukkutima er ýmiss
konar friðindi, sem fram koma i sjóða-
myndun og aukagreiðslum.
Af þessum mun á að taka til að lækka
rekstrarkostnað General Motors, án þess
að Utborgað vikukaup verkafólksins lækki
tilfinnanlega I svip. Fyrirtækið heitir þvi,
að hvert tangur og tetur sem sparast i
launakostnaði skuli ganga til að lækka
verðið á framleiðslunni. Til að girða fyrir
tortryggni um framkvæmdina, hefur Gen-
eral Motors fallist á að endurskoðunar-
skrifstofa, sem UAW velur, fái ótakmark-
aðan aðgang að bókhaldi fyrirtækisins. Þar
að auki er þvi heitið að allt starfslið sem er
utan raða UAW, forstjórar og annað stjórn-
unar- og skrifstofufólk, skuli taka á sig
hlutfallslega jafn mikla kjaraskerðingu og
félagar i verkalýðsfélaginu.
Ekki eru menn sannfærðir um að til-
slakanir UAW nægi til að örva söluna hjá
General Motors eins og þörf krefur. Frá 125
til 135 vinnuiimar fara til framleiðslu hvers
bils um sig. Eigi bandariskir bilar að geta
staðið innfluttum bilum fyllilega á sporði á
bandariskum bilamarkaði, er talið að
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
meöaVverö þeirra, með þeim fylgihlutum
sem tlestir kaupendur vilja hafa, og nU
nemur 10.000 dollurum, þurfi að lækka um
1000 dollara.
En jafnvel þótt svo stórt stökk náist ekki i
fyrstu atrennu, eru bæði forustumenn UAW
og General Motors fullvissir um að þeir séu
á réttri leið. Stjórn Ford bilasmiðjanna er
ekki alveg eins sannfærð um að svo sé.
UAW hefur gert Ford tilboð um samning
hliðstæðan þeim sem gerður var við Gener-
al Motors fyrir viku. Degi siðar varð
stjórnarformaður Ford, Philip Caldwell, að
kunngera að fyrirtækið stæði svo höllum
fæti, að þab yrði, I fyrsta skipti i sögu sinni,
að fella niður arðgreiðslu til hluthafa á
fyrsta fjórðungi yfirstandandi árs. Tap
Fordárið 1980 nam hálfum öðrum milljarði
dollara og er áætlað yfir milljarð á siðasta
ári.
En Caldwell sagði fréttamönnum, að
stjórn Ford hefði ekki gert upp hug sinn
gagnvart tilboði UAW um skertan launa-
kostnað gegn samsvarandi lækkun á veröi
bila. Taldi hann að frá sjónarmiði fyrir-
tækisins gæti verið varhugavert aö veita
verkalýösfélaginu áhrif á verðlagningu
framleiðslunnar.
Hvað sem Ford gerir er ljóst, að i
kjarasamningum bandariskra verkalýös-
félaga á þessu ári verður sú stefna sem
UAW og General Motors toku mikils
ráðandi. Samningar standa yfir I Chicago
um kjör 300.000 vörubilstjóra, og er fullyrt
að flutningaverkamannasambandið sé
reiðubúið til að gera verulegar tilslakanir.
Kjarasamningar standa fyrir dyrum i
mörgum öðrum þýðingarmiklum greinum,
svo sem stáliðnaði, gUmmiiðnaði, hjá járn-
brautarstarfsmönnum og starfsfólki flug-
félaga. Siðan kreppan skall á i fluginu, má
það heita regla að starfsfólk þar gefi eftir í
kjörum til að liðsinna fyrirtækjunum i sam-
keppninni.