Helgarpósturinn - 19.02.1982, Blaðsíða 9

i Feli
9/.
halrjarpn^tl irinn Föstudagur 19. febrúar 1982
kannskihafa þeir tekiö feil á hæð-
arlinu eða kortið verið krumpað.
Hafi þeir verið i vafa, hefðu
þeir getað rætt við einhverja þá
nefnd borgarinnar, sem afskipti
hafa af gatnagerð. En nei, timinn
leyfði engar málalengingar. Veg-
inn þurfi að opna um leið og
skemmtistaðinn. Og það hefði
4) Eða honum hefur beinlinis ver-
ið mútað.
Ekki veit ég hvað af þessu er
rétt skýring. Eigi fyrstnefnda
atriðiö við, er um að ræða alvar-
legan skilningsskort viðkomandi
embættismanns á hlutverki sinu.
Eigi eitthvert hinna þriggja við,
er um að ræða alvarlega misbeit-
ingu valds.
Burt með þann ábyrga
Það hefur vænti ég ekki farið
framhjá neinum að fyrir skömmu
var opnaður nýr skemmtistaður
hér i borg og heitir þvi þjóðlega
nafni Broadway. Þeir sem þang-
að hafa komið, eða átt leið i
Breiðholtið, hafa kannski líka
veitt þvi athygli að heim að þess-
um skemmtistað liggur akvegur.
Já, þeir munu vera fleiri en einn,
vegirnir.
Einn þessara vega liggur frá
Reykjanesbraut, undir háspennu-
linu, að húsinu. Þessi lina er of
lág til þess að undir hana megi
hleypa bilaumferð, svo kveða
öryggisreglur á um. Bendir þetta
óneitanlega til þess að vega-
gerðarmönnum hafi legið á að
gera aðkomu gesta hins nýja
staðar sem greiðasta.
Varla hefur þeim sem veginn
lögðu verið allsendis ókunnugt
um Ifnuna, þvi hún, hefur séð
Suðurnesjabúum fyrir birtu og yl
i hartnær fjóra áratugi.
En vegagerðarmönnum lá á,
þvl má vist slá föstu. Þeir
gleymdu þvi til dæmis I asanum
að kikja á skipulagskortið yfir
Mjóddina. Ef þeir hefðu gert það,
hefðu þeir séð að á þessum stað á
alls ekki að vera vegur. En
sennilega bara endað með ein-
hverju þrasi að vera að blanda
umferðarnefnd og borgarráði i
málið.
En umferðarnefnd og borgar-
ráðikemurmáliðóneitanlega við.
Margumræddur vegarspotti hef-
ur nefnilega töluverð áhrif á um-
ferðaröryggi á Reykjanesbraut.
Um þá hraðbraut fara ótalin þús-
und bifreiða dag hvern, og fara
hratt. Auk þess á umferðin til og
frá skemmtistaðnum sér einkum
stað á siðkvöldum þegar aksturs-
skilyrði eru töluvert skert.
Fjórar tilgátur
Hvað er það sem kemur emb-
ættismönnum borgarinnar til að
sniðganga skipulagsákvæði og
hundsa lýðræðislegar starfsregl-
ur? Fljótt á litið kem ég auga á
fjórar hugsanlegar ástæður.
Sá sem tók ákvöröunina hefur
látið stjórnast af einhverju þess-
ara atriða:
1) Almennri góðsemi og mann-
kærleika.
2) Ættar-eða vináttutengslum við
eiganda Broadway.
3) Hlutabréfaeign i Broadway.
Rekum hann
En hver sem skýringin er hlýt-
ur svona ákvörðun að varða
brottrekstri úr starfi. Ég man eft-
ir tveim tilvikum á siðustu árum
þegar menn voru reknir úr starfi
hjá borginni fyrir að gerast of
fiknir i þá sjóði sem þeim var fal-
ið að varðveita. Umrædd vegar-
lagning er jafnalvarleg yfirsjón
og fjárdráttur virðist vera i aug-
um stjórnenda borgarinnar. Það
kostar nefnilega peninga að
leggja veginn og það kostar líka
peninga að moka yfir hann aftur
ef borgarráð ákveður að það skuli
gert.
Allir hljóta að kannast við þann
urmul sagna sem gengur af spill-
ingu og fjármálasukki hjá hinu
opinbera, ekki sist hjá Reykja-
vikurborg. Ég get nefnt dæmi af
þvi þegar verkamaður hjá Gatna-
máladeild sagði mér frá þvi að
hann hefði eitt sinn verið ásamt
vinnuflokki sinum heilan dag að
malbika innkeyrslu hjá háttsett-
um embættismanni borgarinnar
og heyrði hann aldrei minnst á
greiðslu fyrir vinnu eða efni.
Meðan ihaldið réð eitt og óskipt
i borginni voru svona mál þögguð
niður og umræddir embættis-
VETTVANGUR
menn sátu sem fastast. Núver-
andi meirihluti verður að breyta
þessu ef hann ætlar að standa við
loforð sin um betri stjórn borgar-
innar. Hann á umsvifaiaust að
bregðast við, finna þann sem
fyrirskipaði vegarlagninguna i
Mjóddinni og reka hann, öðrum
til varnaðar. Ef það er ekki gert
er ég hræddur um að menn taki
kosningaloforðunum sem fram
verða borin i vor með allnokkrum
fyrirvara.
Reka hvern?
En hver er sá hinn seki? Eitt-
hvað hefur vafist fyrir mönnum
að finna þann sem tók ákvörðun-
ina. En það voru starfsmenn
Gatnamáladeildar sem iögðu
veginn. Yfirmaður hennar er Ingi
Ú. Magnússon. Gatnamáiadeild
er hluti af embætti borgarverk-
fræðings og þar á Ingi sér tvo
yfirmenn: borgarverkfræðing
sjálfan, Þórð Þorbjarnarson, og
Ölaf Guðmundsson yfirverkfræð-
ing. Einhver þessara þriggja
manna eða þeir allir hljóta að
axla ábyrgðina á vegarlagning-
unni.
Það segir kannski einhverja
sögu að tveir þessara manna, þeir
Ólafur og Ingi, voru boðsgestir
við opnunarhátiö Broadway, en
þangað voru, að sögn eigandans
Ölafs Laufdal, boönir þeir sem
með einhverjum hætti lögðu hon-
um lið við aö koma staðnum á
laggirnar.
Hvernig lið?
Þröstur Haraldsson
PS. Svona i framhjáhlaupi má
geta þess að einn boðsgestanna
var Guðmundur Vignir Jósefsson
gjaldheimtustjóri. Með hvaða
hætti reyndist hann Ólafi Laufdal
hjálplegur við byggingu hins
þjóðlega skemmtistaðar í Mjódd-
inni?
búinn til að mæta hinu versta.
Hvernig útskýra stjórnarherrar
nauðsyn þess að bæta við nýjum
vopnum?
Útskýringin er yfirleitt á þessa
leið: Andstæðingur okkar er bú-
inn að ná yfirhöndinni á einhverju
tilteknu hernaðarsviði. Til þess
að standast honum snúning verð-
um við að hefja framleiðslu nýrra
vopna eða auka magnið á þeim
sem fyrir eru. Og þegar andstæð-
ingurinn sér viðbrögðin segir
hann sem svo: ,,nú þeir eru að
hafa lifibrauð af vopnafram-
leiðslu.
í stuttu máli, framleiðslan
eykstog ný vopn koma til sögunn-
ar óháð vigbúnaði óvinarins.
Aukinn vigbúnaður er svo rétt-
lættur með þvi að visa til óskilj-
anlegra talfræðilegra skýringa á
hernaðarmætti andstæðingsins.
Einhver gæti nú freistast til að
segja sem svo að hagkerfi Aust-
ursog Vestursséu svo ólik að ekki
getisama skýring áttviðbáða að-
ila.
Að breyta sverði í plóg
1 flestum umræðum sem snúast
um vandamál okkar jarðarbúa
kemur fram að tilveru okkar og
velferð stafar ofar öllu ógnun af
vopnum og fæðuskorti. I einfddni
erhægtað álykta sem svo aðekk-
ert sé hægara en að leysa tvö höf-
uðvandamál mannkynsins, fram-
leiða minna af vopnum og meira
af mat. Amálihagfræðinnar heit-
irþetta að breyta framleiðslunni,
þ.e. nota eitthvað af þeirri orku,
vinnu og hráefni sem i dag fer tií
hergagnaframleiðslu til að auka
framleiðslu á lifsnauðsynjum.
Skáldin gætuorðað þetta sem svo
,,að breyta þyrfti sverði í plóg”.
En tilvera okkar virðist vera
flóknari en svo að nokkur merki
séu þess að þessi einfalda lausn
verði póliti'skur boðskapúr þeirra
sem í dag leiða vopnakapphlaup-
ið. Friðarviljinn og viljinn til af-
vopnunar virðist vera fyrir hendi
hjá öllum aðilum. En þegar á
reynir er tortryggni og ýmsir
hagsmunir friðarviðleitninni yfir-
sterkari. Nýjasta dæmið er boð-
skapur Hvitahússins um tvöföld-
un hernaðarútgjalda Bandarlkj-
anna á næstu árum á sama tima
sem dregið verður úr þróunarað-
stoð (nema þeirri sem er i formi
hernaðartækja).
Reynum að gera okkur grein
fyrir hvað liggur að baki vopna-
kapphlaupinu sem enn virðist
bara aukast og aukast. Virðum
fyrir okkur Austur og Vestur sem
standa andspænis hvert öðru til-
bæta við sig. Þessu iátum við dtki
ósvarað”. Niðurstaðan er sú að
allir réttlæta aukinn vigbúnað
með þviað vi'sa til hernaðarmátts
andstæðingsins.
Til eru aðrar skýringar á
vopnakapphlaupinu. Bent hefur
verið á að vopnakapphlaupið hafi
einhvern innri kraft sem sjái til
þess að framleiðslan eykst og ný
vopn koma til sögunnar.
I mörgum rikjum vinnur meiri-
hluti allra visindamanna að
vopnarannsöknum og hernaðar
uppfinningum. Atvinna þeirra
fe'st i þvi að finna upp ný og full-
komnari drápstæki. Með vissu
millibili koma þeir á framfæri
nýjum drápstækjum. Með full-
tingi hersins komast þau á fram-
leiðslustig áður en stjórnmála-
menn átta sig. Þau verða ekki til
vegna þess að stjórnmálamenn
sjái einhverja þörf fyrir auknar
varnir. Ný vopn koma fram á
sjónarsviðið óháð óskum stjórn-
arherra og aðgerða andstæðings-
ins. Kerfið framleiðir ný vopn
hvað sem öllu öðru liður.
Þá er einnig hægt að benda á
atvinnu sem skapast við vopna-
framleiðslu. Stjórnmálamenn
sem koma frá þeim héruðum er
mestra hagsmuna eiga að gæta
vegna vopnaframleiðslú reyna oft
á tiðum að stuðla að auknum út-
gjöldum til hernaðar. Með þessu
vilja þeir efla hag kjós-
enda/skjólstæðinga sinna sem
Þá er rétt að benda á að um
vopnaframleiðsiu og vopnasölu
gilda önnur lögmál en almennt i
þessum tveim hagkerfum. Kaup-
andinn er einn i báðum tilvikum,
rikisvaldið. 1 Vestri eru framleið-
endur undir leiðsögn hins frjálsa
markaðskerfis. 1 Austri er fram-
leiðslan miðstýrð eins og flest
annað. En miðstýring hindrar
ekki að ákveðin héröð, sem
byggjamikiðá vopnaframleiðslu,
reyni að koma i veg fyrir að segl-
in séu dregin saman. Og vísinda-
mennirnir eru óþreytandi i þvi að
bera fram nýjar hugmyndir. Það
er jú þeirra starf. Umbreyting á
framleiðslunni er sársaukafull
fyrir marga aðila og þvi hefur
kerfið tilhneigingu til ihaldsemi.
Þetta á bæði við Austur og Vest-
ur.
Ef við leggjum trdnað á þessa
skýringu er nauðsyniegt að skoða
afvopnunarmál frá öðru sjónar-
horni en verið hefur. Það verður
að skoða samhengi hernaðar og
efnahagslifsins, stuðla að vopna-
kapphlaupinu. Og þá I framhaldi
af þvi, hvað er hægt að gera tii að
stöðva vopnakapphlaupið.
Samkvæmt þvi sem áður er
sagt verður afvopnun ekki slitin
úr tengslum við þá þætti þjóðfé-
lagsins sem stuðla að vopnakapp-
hlaupi. Viðræður um afvopnun
milli Austurs og Vesturs verða
tilgangslausar ef ekki samtimis
er stuðlað að breytingum i hag-
kerfinu. Og hvernig fer sú breyt-
ing fram?
Eitt svar við þeirri spurningu
fæst ef við skoðum það sem átti
sér stað i Lucasverksmiðjunum i
Bretiandi. Lucas framleiddi
vopn. Framleiðslugetan var of
mikil (erfiður fjárhagur rikis
leyfði ekki eins mikil vopnakaup
og framleiðendur höfðu uppá að
bjóða?) Það stóð þvi til að loka
verksmiðjumog segja upp starfs-
fóiki.
En leiðtogar og starfsmenn
Lucas komust að samkomulagi
um að reyna að breyta fram-
leiðslunni, frá hergögnum til ein-
hvers sem hægt væri að bjóða
fram á hinum almenna markaði.
Fyrsta skrefið var að sjálf-
sögðu að setja uppfinningamenn
fyrirtækisins, sem áður höfðu eitt
sinni starfsorku til að skapa full-
komnari drápstæki, til nýrra
starfa. Að sjálfsögðu datt þeim
ýmislegt nytsamt i hug. Ný og
nytsöm tæki komu fram á sjón-
varsviðið, tæki sem verksmiðjur
Lucas voru færar um að fram-
leiða og markaðurinn gat tekið á
móti.
Fyrir framtakið var starfs-
mönnum Lucas veitt ,,Friðar-
verðlaun Fólksins”. Verðlaun og
viðurkenning sem veitter árlega i
Noregi — sjóður myndaður við
frjáls framlög.
Með þvi að setja visindamenn
til nýrra verkefna og skapa nýja
framleiðslumöguleika fyrir
vopnaframleiðslufyrirtæki má
draga úr vopnakapphlaupinu,
samkvæmt þvi sem hér á undan
hefur farið. Við getum látið okkur
detta i hug að þeir visindamenn
sem i dag vinna að þvi að auka
marksækni kjarnorkuflauga
snéru sér að þvi að útbúa hand-
hæga vatnsdælu drifna af sólar-
orku. Þær verksmiðjur sem
framleiða marksæknareldflaugar
gætu svo séð um framleiðslu á
þessum vatnsdælum. Dælur af
þessari gerð eru eflaust kær-
komnar viða á jörðinni. Hugmynd
okkar er kannski út i hött. En hún
er eitt tilbúið dæmi um það
hvernig má breyta sverði i plóg.