Helgarpósturinn - 19.02.1982, Blaðsíða 11

II
_tlQlgarpOEf-‘rinn_Föstudagur 19. febrúar 1982
Jj ornsr
nnMurínn
Listskreytingasjóður ríkisins að fæðast:
STÓRMÁL FYRÍR
MYNDUSTARMENN
— talsvert
mál fyrir
okkur hin
Hér á landi hefur litiö farið fyr-
ir listskreytingum bygginga. Þaö
á sér eflaust sögulegar forsend-
ur: Lengst af mátti islenska
þjóöin þakka fyrir aö koma yfir
sig torfþaki og i kringum sig
grjótveggjum. Þegar þannig er
ástatt gefst sjaldan tóm til aö
velta fyrir sér listskreytingum.
Viöa erlendis er þessu öfugt
fariö. Sumar þjóöir eiga rika hefö
i byggingarlist, og þar hefur veriö
litið á hús, ekki sist opinberar
byggingar, sem listaverk ekki
siður en iverustaö manna. Sá
frægi Michaelangelo vann til
dæmis mest allt sitt æviverk i list-
skreytingum húsa.
A siöustu árum hafa þessi mál
tekiö svolitinn fjörkipp hér á ís-
landi. Sumir arkitektar hafa tekið
það upp hjá sjálfum sér að leita
eftir samvinnu við myndlistar-
menn um útlit og frágang húsa. I
öörum tilvikum hafa húsbyggj-
endur sjálfir óskað eftir list-
skreytingum.
Ómarkviss lög
Nú i haust flutti menntamála-
ráðherra frumvarp i alþingi sem
hét „Frumvarp til laga um List-
skreytingasjóð rikisins”. Frum-
varpið er nú til meöferðar i
menntamálanefnd Alþingis en nái
„Höfundar-
réttur
arkitekta
ekki
skertur”
„Félagiö hefur fengiö bæöi
þessi frumvörp til umsagnar, og
tekið jákvætt i þau bæöi”, sagöi
Geirharöur Þorsteinsson,formað-
ur Arkitektafe'lags tslands.
„Við álitum aö í frumvarpi ráö-
herrans komi fram viðbótar-
ákvæöi, þaö sé ýtarlegra. Viö telj-
um þessi frumvörp ekki andstæð-
ur.
Það sem við bendum hinsvegar
eindregið á i umsögn okkar er að
þess veröi gættað höfundarréttur
arkitekta sé á engan háttskertur.
Við viljum ekki að ákvarðanir séu
teknar um listskreytingar nema i
nánu samráði viö arkitektinn.
Það finnst eflaust mörgum að
ekki sé ástæða til að taka þetta
fram, en 1 lögum i Sviþjóð t.d. er
það ekki gert.
Annars breytir þetta ekki svo
ýkja miklu fyrirstarf arkitektsins.
Þeir vinna jafnan með mjög
mörgum i sinu starfi, verk-
fræðingum, iðnaðarníönnum,
þeim sem eiga að nota húsin, og
svo framvegis. Myndlistarmaður
erþvi i raun bara einn samstarfs-
maðurinn i viðbót.”
Listskreytingar húsa eru ekki
óþekkt fyrirbæri hér á landi,
þó þær séu ekki á hverju strái.
Á myndum hér sjást skreyt-
ingar á Laugardalsvellinum
(Gestur Þorgrímsson), við hús
Framkvæmdastofnunar (Jón
Gunnar Árnason), viö hús Olis
við Suðurlandsbraut (Magnús
Tómasson) og veggmyndin á
Tollstöðvarhúsinu (Barbara
Árnason).
það fram að ganga, og komi hugs-
un þess til skila i framkvæmd —
þá má búast við ansi miklum
breytingum, ekki bara hvað varö-
ar starfsskilyrði myndlistar-
manna, heldur á öllu umhverfi
okkar.
Hingaö til hafa ekki veriö til ýt-
arlegar reglur um þessi mál, og
lög þar um eingöngu verið
heimildarlög. 1 grunnskólalög-
um er heimild til þess aö verja
allt að 2% af áætluðum stofn-
kostnaöi skólamannvirkis i list-
skreytingu. Samkvæmt þessu ná
ákvæði um listskreytingar opin-
berra bygginga eingöngu til
grunnskóla, og frumkvæði um
slikt er i höndum sveitarstjórna.
Reynslan sýnir hinsvegar að
með þessum lögum varð engin
framför. Framkvæmd greinar-
innar i grunnskólalögunum hefur
verið ómarkviss, enda ákvæðiö
þröngt i eðli sinu,nær aðeins til
grunnskóla og frumkvæði i hönd-
um sveitarstjórna sem hafa mjög
misjafnan áhuga á þessum mál-
um.
Svo var það fyrir tveimur eöa
þremur þingum að Birgir Isleifur
Gunnarsson, Halldór Blöndal, og
Ólafur G. Einarsson lögðu fram
frumvarp um listskreytingar op-
inberra bygginga. I þvi frum-
varpi var gert ráð fyrir að skylt
væri aö ver ja til sliks milli 1 og 2%
af byggingarkostnaði mannvirk-
is, og að frumkvæðið væri i hönd-
um viðkomandi sveitarstjórna
hverju sinni.
Þetta frumvarp var boriö upp
tvö þing i röð. Svo gerist þaö um
mitt ár 1980 að tveimur myndlist-
armönnum er boðið á þing
norrænna myndlistarbanda-
lagsins i Moss i Noregi, þar sem
þessi mál voru til umræðu.
Ingvar Gislason hafði þá fengið
nokkurn áhuga á málinu þvi hann
ákveður að styrkja tvo myndlist-
armenn i viðbót til þingsins.
20 meðalárslaun
Ingvar baö siðan þá sem fóru til
Moss um að safna öllum upplýs-
ingum um þaö hvernig listskreyt-
ingamálin stæöu á Norðurlönd-
unum. A þinginu i Moss kom i ljós
að Norðmenn eru i fararbroddi
hvað þetta snertir, en norsk lög
frá 1979 kveða á um að 2% af
kostnaði við opinberar byggingar
skuli fara i listskreytingar.
„Þetta gefur listamönnum aukna
starfsmöguleika, auk þess sem
þaö skapar fegurra umhverfi,”
segir einn Noregsfaranna.Sigrún
Guðjónsdóttir,. formaður Félags
íslenskra Myndlistarmanna, um
reynslu Norðmanna af þessu.
I Noregi var sá háttur hafður að
stofna sérstakan sjóð til að fjár-
magna listskreytingarnar, og það
er sú leið sem menntamálaráö-
herra fór i frumvarpi sinu núna i
haust. Þar er lagt til að stofnaður
verði listskreytingasjóður rikis-
ins, sem hafi það markmið aö
fegra opinberar byggingar með
listaverkum. Tekjur sjóðsins
verði árlegt framlag rikisins, sem
nemur 1% álagi á samanlagðar
fjárveitingar rikissjóðs i A hluta
fjárlaga til þeirra bygginga sem
rikissjóður stendur aö, auk
vaxtatekna.
Ef miðað er viö árið 1981 þýðir
þetta að framlög rikisins yrðu
1.350.000.00. Þaö að viðbættu
u.þ.b. 450 þúsund króna framlagi
sveitarfélaga jafngildir um 20
meðalárslaunum. Sem er all
nokkuð.
Báknið
Stjórn sjóðsins myndu skipa
fimm menn: Einn frá mennta-
málaráöuneytinu, einn frá Arki-
tektafélaginu, einn frá Sambandi
islenskra sveitarfélaga, tveir
myndlistarmenn og einn frá
Bandalagi islenskra listamanna.
Eins og áður kom fram er þetta
frumvarp til umræðu hjá
menntamálanefnd, eins og reynd-
ar frumvarp þeirra Birgis lsleifs,
Halldórs og Clafs. I umræöum i
þinginu i haust sem leiö lýstu
flytjendur beggja frumvarpanna
sig ánægða með áhuga hins, og
sumir lita reyndar svo á aö frum-
varp menntamálaráðherrans sé i
aðalatriðum mjög svipað hinu,
nema hvaö það sé ýtarlegra. Að-
almunurinn er sá að frumkvæðið
yrði i höndum sjóðstjórnarinnar,
en ekki sveitarfélaganna. Af
framansögðu má vera ljóst að
þegar þetta frumvarp nær fram
að ganga vænkast hagur mynd-
listarmanna i landinu verulega
um leið og umhverfi okkar allra
ætti að verða fegurra. En um leið
bætist auðvitað aðeins við báknið.
„Dálítið
mikið
stórmál ’'
„Þetta er svolitið mikið stór-
mál fyrir myndlistarmenn” sagði
Jón Gunnar Arnason I samtali við
Helgarpóstinn. „Ég get nefnt þér
sem dæmi”, sagði hann, ,,að I
Þýskalandi eru tvö prósent bygg-
ingarkostnaðar látin renna til
listskreytinga opinberra bygg-
inga. Ef sama regla væri hér þá
færu um 3 milljónir, 300 milljónir
gamlar, til listskreytinga á nýja
seðlabankahúsinu. Það gcfur
auga leið að okkur myndlistar-
menn munar um þessa lagasetn-
ingu.
Hingað til hefur þetta verið
einskonar frjáls markaður, sem
byggst hefur á því að maöur
þekkir mann. Engin stofnun eða
enginn einn aðili hefur verið til
staðar til að fara með þessi mál.
Mikið til hefur þetta verið ihönd-
um arkitekta.”