Helgarpósturinn - 19.02.1982, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 19. febrúar 1982 helgarpósturinn
Nýtt af nálinni
Pete Shelley-Homosapien
Pete Shelley hefur verið
viðriðin poppbransann frá árinu
1975 er hann, þá aðeins 18 ára
gamall, stofnaði hljómsveitina
Buzzcocks með vini sinum How-
ard Devoto. Þeir vöktu fyrst at-
hygli eftir að punkið hafði haldið
innreiö sina árið 1976, en þá lék
hljómsveitin einstaka sinnum
sem upphitunarhljómsveit hjá
Sex Pistols og Clash. Devoto
yfirgaf hljómsveitina seint á
árinu 1976 og eftir það réöi
það spuröist út á síðasta ári að
hljómsveitin heföi hætt störfum
og Pete Shelley hygöi á sóló-
feril. Það kom mönnum hins
vegar á óvart, þegar litla platan
með laginu Homosapien kom út
hverslags lag þar var um aö
ræða. Tónlist Buzzcocks var
hröð og hrá popptónlist. Homo-
sapien var ekkert likt þvi sem
Shelley haföi áöur fengist við að
leika. Lag þetta, sem upphaf-
lega var hugsað sem demó
fyrir Buzzcocks , er miklu

Popp
eftir Gunnlaug Sigfússon

Japan-TinDrum
Hljómsveitin Japan hefur
verið til i um það bil sex ár og á
þeim tima gefið út fimm stórar
plötur. Það væri þó synd að
segja aö Japan hafi sett heiminn
á annan endann til að byrja meö
og i fyrstu var þeim fundið flest
til foráttu. Mest voru menn
óhressir með hversu tónlist
þeirra liktist tónlist Roxy
Music, Brian Eno og David
Bowie. Aö visu þóttust menn
heyra eitthvað á plötunum Quiet
Life og Polaroids, sem benti til
þess að hljómsveitin væri á
réttri leið. Það er hins vegar
ekki fyrr en nú meö nýjustu
plötu sinni, Tin Drum, að Japan
hefur tekist að skapa sinn eigin
stil. Það er helst að hægt sé að
finna aö þvi hversu söngur
David Silvain likist enn, og
kannski aldrei meira, söng
Brian Ferry, söngvara Roxy
Music.
Annars er Tin Drum helst
merkileg fyrir þær sakir að
hljómsveitin hefur orðið fyrir
geysilegum áhrifum frá kin-
verskri alþýðutónlist og nota
þeir þessi kinversku áhrif vel á
plötunni. Þaö má reyndar
furðulegt teljast aö '.ónlist þessi
hafi ekki áður verið notuð i
þessum mæli til að krydda
popptónlistina, eins og hún
getur verið heillandi og
skemmtileg. Helst eru áhrif
þessi áberandi á lögunum
Canton, Visions Of China og
Cantonese Boy.
Allir eru meðlimir Japan
hinir ágætustu hljóöfæraleik-
arar en bestur er þó bassaleik-
arinn Mick Karn, sem er sér-
lega góður og er bassinn þar af
leiöandi nokkuö áberandi i tón-
list hljómsveitarinnar. Annars
byggist tónlist þeirra mikiö upp
á synthisizerum svo sem titt er
um hljómsveitir i dag.
Siðustu fréttir herma aö
hljómsveitin hyggist jafnvel
hætta störfum innan skamms.
Við skulum þó vona að svo veröi
ekki, þvi það yrði sannarlega
sjónarsviptir af henni.
Shelley þar einn rikjum. Hann
var aðallagasmiðurinn,
söngvari og gitarleikari.
Buzzcocks náðu þvi aldrei að
verða verulega vinsælir. Þeir
gáfu út nokkrar mjög góöar
litlar plötur, svo sem Orgasm
Addict, What Do I Get?, I Don’t
Mind og Love You More. Einnig
sendu þeir frá sér þrjár þokka-
legar stórar plötur og var sú
fyrsta sérstaklega góð. Ein-
hvern veginn var það nú samt
svo með Buzzcocks, aö það var
sem þeir byrjuöu á toppnum en
er liöa tók á dvinuöu vinsæld-
irnar og gæöum platna þeirra
hrakaöi. Það kom þvi mönnum
ekki neitt sérlega á óvart þegar
fremur i stil nýrómantikurinnar
en gömlu Buzzcocker laganna.
Þó Hómosapien sé þrælgott lag,
þá náði þaö ekki neinum veru-
legum vinsældum og er þvi að-
allega kennt um að BBDneitaöi
að spila þaö nema bara á kvöld-
in.
Fyrsta stóra sólóplata
Shelleys ber einnig nafniö
Homosapien og er þar um
athyglisverðan og eigulegan
« grip aö ræða. Tónlistin er öll
samin, sungin og leikin af
Shelley. Hann leikur á gitara,
hljómborð og nýtur aðstoöar
trommumaskínu.
Martin Rushent, sem er
nokkurskonar umboðsmaður
Shelleys, stjórnar upptökunni
en hann hefur áöur náð mjög
góðum árangri með hljómsveit-
irnar Stranglers (hann stjórn-
aði þrem fyrstu plötum þeirra),
Human League og Altered
Image, auk þess sem hann
stjórnaði upptökum á öllum
Buzzcocks plötunum. Saman
hefur þeim Sheiley og Rushent
sem sagt tekist að gera hina
ágætustu plötu. Það er greini-
legt aö Shelley er ekki af baki
dottinn þó Buzzcocks hafi fallið
uppfyrir, þvi tónlist hans er
nútfmaleg og hressileg popptón-
list.
Höfuðskepnurnar beislaðar
Sú var tiðin, að heimildar-
myndir voru einu kvikmyndirnar,
sem gerðar voru á islandi, þó
sjaldan hafi þær fariö mjög hátt.
Eftir tilkomu kvikmyndasjóðs
hafa þær siðan algerlega fallið i
skuggann fyrir leiknum myndum,
ef undan er skilin myndin um lif-
riki Breiöafjarðareyja.
Heimildarmyndir og aðrar
stuttmyndir eiga mjög erfitt upp-
dráttar innan kvikmyndaiönað-
arins — ekki bara á tslandi — og
ein höfuðástæðan fyrir þvi er sú
hve illa gengur að koma þeim á
framfæri. Þaö þarf þvi nokkurn
kjark að ráðast I gerö slikra
mynda upp á sitt eindæmi, Frið-
rik Þór Friðriksson hafði kjark til
þess, og árangurinn fengum við
að sjá siðastliðiö sunnu-
dagskvöld, þegar Sjónvarpið
frumsýndi mynd hans, Eldsmiö-
inn, kvikmynd um Sigurð
Filippusson.
Sigurður þessi er hinn mesti
hagleiksmaöur og hefur stundað
járnsmiði alla sina ævi. Ekki nóg
meö þaö, heldur hefur hann smið-
að flest þau verkfæri, sem hann
notar, auk þess, sem hann hefur
fundið upp og endurbætt nytsam-
lega hluti. t mynd sinni leggur
Friðrik Þór aöaláhersluna á
þennan þátt i llfi Siguröar, og er
það vel. Þannig hangir myndin
nokkuð vel saman.
Friörik og félagar gerðu mynd-
ina af nokkrum vanefnum, en
ekki verður annað sagt, en þeim
hafi tekist vel upp. Þó hún sé ekki
ýkja frumleg aö formi til, bregður
stundum fyrir ákaflega skemmti-
legum myndrænum tilþrifum, og
vil ég sérstaklega nefna sjón-
varpsauglýsingaatriði myndar-
innar.
Það er greinilegt á allri bygg-
ingu myndarinnar, að að-
standendum hennar hefur þótt
mlkið koma til gamla mannsins,
sem hefur beislað höfuðskepn-
urnar fjórar i starfi sinu.
Ahorfandinn smitaðist einnig af
þessari virðingu þeirra, þvi Eld-
smiðurinn er eitthvað ánægjuleg-
asta innlenda sjónvarpsefnið,
sem sést hefur i langan tima.
Samstarfsmenn Friðriks Þórs
viö gerö myndarinnar voru þeir
Ari Kristinsson kvikmyndari og
Jón Karl Helgason hljóðupptak-
ari.
Eldsmiðurinn Sigurður Filip.pusson við iðju sina.
Hvað er aftur og fram?
Vonandi verður það eilift
deilumál, hvernig höfundar eigi
að skrifa. Vonandi verða alltaf
einhverjir til aö hneykslast á
nýjungum og aðrir til að lofa
þær. Það er mjög illt, ef tónverk
og höfundar eru kæfð við fæð-
ingu eða yfirgnæfð, svo að þau
ná aldrei eyrum. A þessu er ekki
sist hætta nú á dögum, þegar
snilli „umboðsmanna” er einatt
mikilvægari til framgangs en
samanvafin nótnahefti eða
stundum þungt prik, sem þeir
lömdu i gólfið. Faðir frönsku
óperunnar á 17. öld, Lully,
lamdi sig svo i fótinn með þess-
konar priki, að hann fékk blóð-
eitrun af og dó)
Lúðvik var hljómsveitarstjóri
i Vin 1812—16 og efldi hljóm-
sveitina m.a. i þeim mæli, að
hún gæti af fullum mætti tekist á
við sinfóniur Beethovens. Það
segir hinsvegar nokkuð um tak-
markanir Spohrs, að hann taldi
Eyrna /yst
éftir Arna B|örns5on
snilld listamanna. Alika slæmt
er það, þegar ágætis skáld
gleymast áratugum og öldum
saman eða að eilifu, af þvi þau
voruekki miklir brautryðjendur
og klemmdust á milli stærri
nafna. Þessa duttlunga tisk-
unnar (was die Mode schnell
geteilt) má t.d. merkja á Stein-
grimi okkar Thorsteinssyni,
sem var mjög dáður um sina
ævidaga. Siðan var heldur litið á
hann með vorkunnsemi i hálfa
öld, en nú eru menn aftur teknir
að meta hann og lofa.
Lúðvik Spohr
. Einn slikra hálfgleymdra
ágætismanna er Þjóöverjinn
Louis Spohr (1784—1859)
Framan af ævi var hann kunn-
astur sem fiðlusnillingur og
ferðaöist vitt um lönd ásamt
konu sinni Dorette Scheidler
hörpusnillingi. Siðar varð hann
einn af frægari hljómsveitar-
stjórum Evrópu og m.a. einna
fyrstur til að nota tónsprota af
nútima gerð. (Aður notuðu
menn bara guðsgafflana,
Þá Niundu vonda músik, þegar
hann heyrði hana fyrst. Hann
var óperustjóri i Frankfurt
(Main) 1817—20, en hann samdi
sjálfur 10 óperur, og voru þeirra
þekktastar Faust og Jessonda
(1823). Þótt óperur hans séu
ekki alkunnar lengur, voru þær
mikilvægur tengiliður milli
Webers og Wagners.
Louis Spohr samdi einnig
mikið af kammermúsik, sem
okkur er litt kunn, en ku enn
vera mikið notuð til heimabrúks
i Austurriki og var reyndar bæði
fersk og safamikil meðan hann
var undir fertugu, en þá settist
hann endanlega að sem \hirð-
hljómsveitarstjóri i Kassel, en^
ekki Cassel. (Hroðalegt er að
sjá þýsk nöfn stafsett á ensku.
Hvenær fer Keflavik að heita
Ceflavik?)
Eitt þessara verka fengum
við nokkur útvalin að heyra á
Háskólatónleikum i Norræna
húsinu I hádeginu fyrir viku.
Það var oktett i E-dúr, Op. 32
sem þau fluttu Júliana Elin
Kjartansdóttir á fiðlu, Helga
Þórarinsdóttir og James Sleigh
á lágfiðlur, Isidor Weiserá kné-
fiðlu, Richard Korn á bassa,
Joseph Ognibene og Jeanne
Hamilton á horn og Einar Jó-
hannessoná klarinettu. Og það
verð ég að segja, að þar misstu
margir af meiri' skemmtun en
þá hefur grunað. Þetta var ein-
faldlega stórfint. Bæði er verkiö
með afbrigöum skemmtilegt og
svo var það prýðilega flutt. En
svona er það. Þegar nafn tón-
skáldsins er ekki þekkt úr heim-
ildum á borð við kennslubækur i
mannkynssögu, þá halda menn,
að eftir litlu sé að slægjast. En
það er verst fyrir þá sjáifa.
Stravinski
Ef fyrrnefndur Spohr mátti
kallast umbótasinni, þá var ,
Rússinn Igor Stravinski bylt-
ingamaður (1882—1971), Það
ætlaði allt vitlaust að verða
þegar hann kom fram með Eld-
fuglinn, Petrúsku og Vorblót
fyrir rússneska ballettinn hans
Djaghiléfs i Paris 1910—13.
Þetta var sko langtum verra en
9. sinfónia Beethovens á sinum
tima. En þessi verk, sem voru
upphaf nýrrar aldar I tónlistar-
sögunni, voru um leið einskonar
endalok ákveðins þróunarferils
hjá tónskáldinu sjálfu. Hann
beitti vist hljómsveitinni aldrei
aftur af sama afli og i Vorblóti.
Hann er einhver mesti sjálfs-
endurnýjunarmaður, sem um
getur.
I tilefni hundrað ára afmælis
Stravinskis flutti Kammersveit
Reykjavikurokkur sýnishorn af
nýrri verkum hans, frá 1938—68
undir stjórn Pauls Zukofský.
Það var vel við hæfi að byrja
aftan frá með helgisöngvum
eftir Hugo Wolf.sem Stravinski
hafði umskrifað fyrir hljóm-
sveit 68 ára gamall og Sigrún
Gestsdóttir söng. Siðan söng
Ig°r Stravinski, Sergei Djaghfléf, Jean Cocteau og Eric Satie.
Teikning frá þvi um 1913 eftir Larinof.
Ruth Magnússon harmljóð i
minningu J.F. Kennedys, sem
W.H. Auden orti aö beiðni tón-
skáldsins. Er það ekki I fyrsta
sinn, sem mikilmenni vinna
merkileg verk af fremur
ómerkilegu tilefni. Beethoven
var þó svo pólitiskt nasvis, að
hann svipti Napóleon tileinkun-
inni á Hetjusinfóniu sinni.
Þriðja verkið v ar svo septett frá
1953. Þar er f jölröddunartæknin
mest áberandi, en áhrifa gætir
einnig frá tólftónatækninni, sem
hann var þá ekki búinn að af-
skrifa.
Enn kom harmljóð og nú frá
1944 fyrir einleiksíágfiðlu, sem
Stephen King fór mjög svo
nostursamlega með. Skemmti-
legast var siðasta verkiö, kon-
sert i Es-dúr frá 1938, kenndur
viðsetrið Dumbarton Oaks. Það
má vlst segja, að Branden-
borgarkonsertar Bachs séu viss
fvrirmynd að þessu verki. Það
er hins vegar svo stravinskt
sem verða má. Og liklega þótti
þetta skemmtilegast, af þvi
maður er svo langt á eftir gamla
manninum og þetta minnti mest
á þann Stravinski, sem hneyksl-
aði heiminn rétt fyrir fyrri
heimsstyrjöld.
Fordæmi Stravinskis er mjög
merkilegt. Við erum oft að
býsnast yfir þvi, að nútimatón-
skáldin semji ekki „almennileg
verk”. Auðvitað geta þau vel
samið verk i stil Haydns eða
Tsjækofskis, rétt einsog atóm-
skáldin gátu vel ort i anda
Einars Ben. Ef þau kærðu sig
um. Þau hafa bara litla sjálfs-
ánægju af þvi, eðlilega. Einhver
partur þeirra skal vera langt á
undan okkur með „almenni-
lega” hljóma. Við skulum þvi
bara biða þolinmóð og forvitin.
Hitt er annað mál, hvort
músikin á sifellt að gefast upp
fyrir ærustu og hrunadansi
samtimans og endurspegla
hann. Fer ekki að verða brýn
nauðsyn fyrir framtið mann-
kynsins, að músikin gerist
afturhaldssöm?