Helgarpósturinn - 16.01.1986, Blaðsíða 9

- HP í RANNSÓKN HJÁ HJARTAVERND
eftir Friðrik Þór Guðmundsson mynd: Jim Smart
Um 70 þúsund íslendingar eiga þá
sameiginlegu lífsreynslu að hafa far-
ið í skoðun á rannsóknarstöð Hjarta-
verndar, sem landssamtök hjarta-
og æðaverndunarfélaga á íslandi
reka að Lágmúla 9, á sjöttu hæð. Þar
fer fram viðamikil langtímarann-
sókn á stóru úrtaki landsmanna í því
skyni að finna hvaða þættir það eru
sem helst leiða til hjarta- og æða-
sjúkdóma og skyldra sjúkdóma. I
tvo áratugi hefur reglulega verið
fylgst með heilsufari úrtakshópsins
og samanburður gerður til að meta
áhættuþættina — en þó stendur eft-
ir að orsakirnar eru aðeins að tak-
mörkuðu leyti borðleggjandi.
í hvítum slopp og sokkum
Á rannsóknarstöðina liggur stöð-
ugur straumur fólks og til að hlutirn-
ir gangi greiðlega fyrir sig er ákveð-
in vinnutilhögun nauðsynleg — við
staðlaðar aðstæður. í skoðun mætir
fólk þannig fastandi og með útfyllt-
an spurningalista sem það hefur
fengið í hendurnar áður. Þeim sem til
skoðúna'r kemur er úthlutað klefa,
þar sem hann afklæðist að nærbux-
um undanskildum, en klæðist hvít-
um slopp og sokkum. Tekur þá við
að knýja fram þvagsýni. Því næst er
hæð viðkomandi mæld, sem og
beinin og þykkt húðfitu. Blóðþrýst-
ingur er mældur og blóðprufa tekin
og svo hjartalínurit.
Næst tekur við þyngdarmæling
og eftir það fer viðkomandi í önd-
unarpróf, sem er mæling á styrk-
leika lungnastarfseminnar. Er blásið
af fullum krafti í túbu og krafturinn
kemur fram á línuriti. Næst liggur
leiðin í röntgenmyndatökuvél og
myndir teknar af lungum og hjarta.
Þá er viðkomandi látinn gleypa
„sull“ nokkuð sem nefnist skugga-
efni, en það er gert til að vélindað
(sem er fyrir aftan hjartað á hliðar-
mynd) komi fram, en þá koma aftari
mörk hjartans í ljós frá þeim sjónar-
hóli og um leið hjartastærð.
Að myndatökunni lokinni fara
flestir (einkum hinir eldri) í mælingu
á augnþrýstingi og er þá verið að
kanna hvort viðkomandi sé mögu-
lega með gláku — sem er ættgengur
augnsjúkdómur og um það bil 2%
fullorðinna er haldinn. Þetta er sjúk-
dómur sem ekki er hægt að lækna,
en halda má niðri með lyfjagjöf. Að
öðrum kosti leiðir gláka til blindu.
Því næst tekur við sykurþolspróf
— en þá er verið að leita að einkenn-
um sykursýki — sem er nátengd
hjarta- og æðasjúkdómum. Þá er
viðkomandi látinn drekka sykur-
vatnsupplausn, en áður er tekið
blóðsýni (úr eyrnasnepli) og það
endurtekið eftir klukkustund og aft-
ur eftir eina og hálfa klukkustund.
Það telst sykursýkiseinkenni ef syk-
urmagnið í blóðinu er hærra en eðli-
legt þykir.
Niðurstöður eftir viku
Er þá hin eiginlega rannsókn frá,
en viðkomandi látinn koma aftur
eftir um það bil viku og liggja þá nið-
urstöðurnar fyrir eftir miklar og
flóknar mælingar. Mælingarnar og
svörin á spurningalistanum hafa þá
verið mötuð í tölvu. Við endurkom-
una fer yfirlæknir yfir útkomuna og
spyr nánar ef eitthvað er óljóst.
Flestir eru sem betur fer sæmilega
heilbrigðir, en ef eitthvað athuga-
vert hefur komið fram þarf viðkom-
andi að rannsakast betur. Ef þannig
vaknar upp grunur um kransæða-
stíflu tekur við þolpróf. Ef eitthvað
er athugavert við sykurþolið er við-
komandi sendur í fullkomnara syk-
fólki sem er veilt fyrir hjarta á, að
hjartasjúklingar hafa með sér lands-
samtök með aðsetur í Hafnarhús-
inu, Tryggvagötu. Samtökin beita
sér fyrir söfnunum og gefa tæki og
reyna á ýmsan annan hátt að vera
hjartasjúklingum innan handar,
meðal annars þegar fara þarf utan
til uppskurðar.
Blaðamaður Helgarpóstsins í hjarta-
línuriti. Blaðamenn eru með stress-
aðri einstaklingum og tilheyra þv(
vafalaust áhættuhópum. En ekki
þessi, þrátt fyrir óttablandinn svip, því
hann var svo afslappaður og rólegur
að blóðþrýstingurinn mældist heldur (
lægri kantinum ...
urpróf og þannig mætti áfram telja.
Ef ekkert meiriháttar kemur fram er
sjúkraskýrslan send til heimilis-
læknis og á hann vísað ef eitthvað
smávægilegt kemur upp, t.d. hækk-
un á blóðþrýstingi.
Til rannsóknarstöðvar Hjarta-
verndar koma fyrst og fremst þeir
sem eru í áðurnefndu úrtaki. En
þangað leitar einnig fólk sem grun-
ar að ekki sé allt með felldu hjá sér.
Að sögn Nikulásar Sigfússonar yfir-
læknis Hjartaverndar er engum ut-
an úrtakshópsins neitað um rann-
sókn, en slíkt væri þó fyrst og fremst
hliðarstarfsemi.
Ekki fullkomnar
mælingar
En hversu nákvæmar og áreiðan-
legar eru mælingarnar? Nikulás
sagði að í svona umfangsmikilli
rannsókn, þar sem mikill fjöldi er til
rannsóknar, þurfi hlutirnir að ganga
greiðlega fyrir sig og það kæmi ef til
vill niður á nákvæmninni. Það væri
vissulega staðreynd að ekkert at-
hugavert kæmi stundum fram hjá
fólki sem þó væri haldið sjúkdóm-
um. Nikulás lagði áherslu á að starf-
semi rannsóknarstöðvarinnar væri
aðeins einn liður af mörgum og
sagði að oft kæmi upp sá misskiln-
ingur hjá fólki sem til skoðunar væri
að ef ekkert athugavert kæmi fram
þá teldi það sig fullfrískt. En þegar á
hinn bóginn eitthvað athugavert
kemur í ljós er tekin ákvörðun um
framhaldið í samráði við heimilis-
lækni viðkomandi og af og til finn-
ast hjá fólki einkenni bráðra sjúk-
dóma sem aðkallandi er að bregðast
strax við — stundum er fólk sent
beint á sjúkrahús.
Dæmi eru fyrir því að það hafi
bjargað lífi fólks að hafa leitað til
Hjartaverndar. Því miður eru einnig
til dæmi þess að fólk hafi dáið eftir
skoðun á rannsóknarstöðinni, þar
sem ekkert athugavert hafði komið
fram. Og í einu tilviki fékk fimmtug-
ur maður slag og lést á rannsóknar-
stöðinni — í þolprófi. Komu í ljós allt
að 80—90% stíflur í kransæðum.
Hjartað er enda einstakt líffæri,
meðal annars að því leyti að það er
vöðvi sem getur unnið stöðugt og
beitt verulegu afli án þess að þreyt-
ast. Á ári hverju má rekja tæplega
þriðjung andláta til hjartasjúkdóma
og þar af flokkast rúmlega helming-
ur undir kransæðastíflu. Það er því
ekki úr vegi í lokin að benda fólki á,
að finni það fyrir verk eða seiðingi
fyrir brjósti að leita strax til heimilis-
læknis síns eða til vara til heilsu-
gæslustöðvanna.
Þá er heldur ekki úr vegi að benda
Ertu ekki búinn að
finna þadennþá?
stu
verið slæmt
að týna kvittun.
Komdu og finndu okkur
Hallarmúla!
Hjá Pennanum finnur þú allt, sem
þarf til að skipuleggja heimilisbók-
haldið, — möþpur, geymslubindi,
tímaritagáma, gatara, límmiða,
teygjur, bréfaklemmur, o.s.fr.
Hjá Pennanum finnur þú allt, sem
þú þarft til að finna þína eigin
pappíra á augabragði.
HELGARPOSTURINN 9