Helgarpósturinn - 16.01.1986, Síða 10

HP
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar:
Ingólfur Margeirsson og
Halldór Halldórsson
Blaðamenn: Friðrik Þór
Guðmundsson, Jóhanna
Sveinsdóttir, Jónína Leósdóttir
og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Útlit: Jón Óskar Hafsteinsson
Ljósmyndir: Jim Smart
Handrit og prófarkir:
Magnea J. Matthíasdóttir
Útgefandi: Goðgá h/f
Framkvæmdastjóri:
Hákon Hákonarson
Auglýsingar:
Steinþór Ólafsson
Dreifing:
Garðar Jensson
(heimasími: 74471)
Afgreiðsla:
Berglind Björk Jónasdóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Ármúla 36, Reykjavík, simi
8-15-11. Afgreiðsla og skrifstofa
eru að Ármúla 36.
Sími 8-15-11
Setning og umbrot:
Leturval s/f
Prentun: Blaðaprent h/f
Eldvarnakerfi í
molum
Bruninn á Kópavogshælinu í
upphafi þessarar viku er
hörmulegur atburður sem situr
ofarlega í hugum íslendinga
um þessar mundir. Einn vist-
maður lést af völdum brunans
en fimm björguðust út á síð-
ustu stundu og alls var fjórtán
mönnum bjargað úr brunan-
um. Fréttir af brunanum leiddu
í Ijós að ekkert eldvarnakerfi er
á öllu Kópavogshæli. Þessi
óhugnanlega staðreynd hefur
leitt huga manna að ástandinu
í eldvarnamálum hjá öðrum
opinberum stofnunum og !
húsbyggingum á íslandi yfir-
leitt. Á aðfaranótt nýársdags
kom upp annar bruni sem hefði
getað reynst stórum hluta
Reykjavíkurbúa skeinuhættur.
Bruni í sinu var búinn að teygja
sig inn fyrir girðingu Áburðar-
verksmiðjunnar en slökkviliði
verksmiðjunnar tókst til allrar
lukku að ráða niðurlögum
eldsins. (Ijós kom að ekki hafði
náðst samband við Slökkvi-
stöð Reykjavíkurborgar og að
ekki er nein bein lína á milli
verksmiðjunnar og Slökkvi-
stöðvarinnar í öskjuhlíð.
Þessir tveir atburðir eru
skelfileg viðvörun til allra sem
bera ábyrgð á brunavörnum og
fyrirbyggjandi eldvarnastarfi. i
Innlendri yfirsýn Helgarpósts-
ins í dag er fjallað um þessi mál.
i Ijós kemur að ástandið á eld-
vörnum langflestra opinberra
stofnana er mikið hneyksli.
Ennfremur er því haldið fram af
sérfræðingum að reglur þær
sem Brunamálastofnun setti
árið 1979 um eldvarnir nýbygg-
ingá séu iðulega þverbrotnar.
Alvarlegast er ástandið á
sjúkrahúsum og dvalarheimil-
um aldraðra. Endurbætur á eld-
varnakerfi kosta að sjálfsögðu
peninga. Sjúkrahús og elli-
heimili eru í sífelldri fjárþörf og
fjármunum frekar eytt í tæki og
aðstöðu en í brunavarnir. En
eins og viðmælandi blaðsins
frá Brunamálastofnun kemst
að orði: „Eldvarnakerfi þarf
ekki að kosta ýkja mikið." Sami
maður segir að nauðsynlegt sé
að bæta úr þar sem þörfin sé
brýnust; að fylla strax í verstu
gloppurnar.
í þessum málum duga engin
vettlingatök. Það er lágmarks-
skilyrði að opinberum stofnun-
um og öðru visthúsnæði sé séð
fyrir eldvarnakerfum og út-
gönguleiðum sem tryggja
öryggi starfs- og vistmanna
sem allra best þegar eldur kem-
ur upp. Bruninn á Kópavogs-
hælinu má ekki endurtaka sig.
BREF TIL RITSTJORNAR
Skemmdir gegnum plötuna hjá Gunnari Inga Gunnarssyni lækni.
Rannsóknarstofnun Byggingariönaðarins Loftdreifing í steypu
SYNI NR. : 1
Yfirborö loftbólna min-1: 44
Fjarlægöarstuöull mm: 0.19
Heildarloftmagn
SÝNI NR. : 4
Yfirborö loftbólna mm-1: 23
Fjarlægðarstuðull mm: 0.35
Heildarloftmagn ALGENGAR KRÖFUR
Yfirborð loftbólna min-1: > 25
Fjarlægðarstuðull mm: < 0.20-0.25
Heildarloftmagn %^4>
Fylgiskjal no. 3 frá Rannsóknarstofnun byggingariðnaðarins sem sýnir loftdreifingu (
steypu sem Gunnar Ingi Gunnarsson læknir fékk frá Steypustöðinni.
Lofthiti Reykjavík mældur í 2 m hæð.
kl. 9.00 kl. 18.00 21. -7,5 -5,4
11. janúar 5,3 5,0 22. -2,5 3,7
12. 6,3 4,5 23. -4,2 -5,5
13. 3,2 1,4 24. -7,1 -6,7
14. -0,6 -0,2 25. -7,6 -6,3
15. 4,7 4,2 26. -4,8 -3,5
16. 4,5 3,9 27. -5,7 -5,0
17. 1,6 1,5 28. -5,1 -4,8
18. -2,3 -2,5 29. -3,9 -3,7
19. -4,3 -4,1 30. -5,6 -4,6
20. -7,0 -6,7 31. -5,8 -9,1
Veðurfarsskýring frá Veðurstofu íslands (janúar 1985.
Loftaukandi íblöndunarefni eöa loftblendi er notaó til aö tryggja
veðrunarþol steypu. Vió notkun þeirra myndast i steypunni raikió
magn af rajög litlum loftbólura aö staerö 1/10-1/100 millimetrar.
Jákvæð aukaáhrif á jiýja^ste^u^er^minni^vatns]7örfy aukin þjálni og
minni hætta á aöskilnaöi (þjálniaukandi áhrif). Vegna þessa má
rainnka vatnsiblöndun, sem vegur á móti lakkun þrýstiþols, sem
loftbólurnar orsaka. Loftblendin steypa er einnig þéttari en
óloftblendin. í töflu 1 má sjá yfirlit yfi'r áhrif loftblendis
á eiginleika steinsteypu.
Tafla 1 - Yfirlit yfir áhrif loftblendis á eiginleika steinsteypu
; Ástand steypu Aöal áhrif Möguleg aukaáhrif
* Ný Ilinni vatnsþörf, + Aukin þjálni, + Minni hætta á blæöingu +
^ Aö haröna Frostörugg fyrr
| Hörönuö 1 i !_ Aukin veörunar- þolni Breytino þrýstibols, ? Minni rýrnun, r Aukin þéttleiki + Aukin ending +
Vfirlit yfir áhrif loftblendis á eiginleika steinsteypu tekið saman af Hákoni Ólafssyni. (Úr
bókinni „Niðurlögn og meðferð steinsteypu á byggingarstað" — 1980.)
Um faglega
kollsteypu og
steypugalla
Viðtal HP við Hákon Ólafsson
forstj. Rannsóknarstofnunar bygg-
ingariðnaðarins þ. 2. jan. s.l. og
greinarstúfur hans í HP þ. 9. jan. s.l.
hefur gefið undirrituðum brýna
ástæðu til að taka penna í hönd þótt
mér leiðist að jafnaði blaðadeilur.
Vegna vidtalsins
2. jan. s.l.
Góöar undirtektir
í viðtalinu nefnir H.Ó ýmsar sjálf-
sagðar úrbætur varðandi fram-
leiðslueftirlit og ábyrgð á stein-
steypu. Þar með er að mestu leyti
talið það sem skynsamlegt og eðli-
legt má telja af því sem H.Ó. lætur
frá sér fara í viðtalinu.
Staðlaðar skýrslur
H.Ó. svarar gagnrýni minni á
skýrslu RB m.a. þannig, að hér sé
,,um staðlaðar skýrslur að ræða, að
þær væru oft ekki annað en mat á
ástandinu, þar sem svo erfitt væri
að sanna í flestum tilvikum hver
raunverulegur orsakavaldur er að
skemmdum, að þetta ætti ekki hvað
síst við um rannsóknir á loftblendi í
steypu, og að af þessum sökum væri
mjög erfitt að hafa niðurstöðu
skýrslanna mjög afdráttarlausar".
Þá vitum við það. RB gefur út staðl-
aðar skýrslur! Ég get skilið að form
skýrslanna sé staðlað — þannig eru
flestar skýrslur. En niðurstaðan er
kannski líka stöðluð?
H.Ó. virðist meina að menn megi
ekki vænta mikils af rannsóknun-
um. Óljóst er hvað hann er að fara
með þessu. Hann telur sig geta
dæmt steypu með berum augum
eins og fram kemur síðar. Skv. ýms-
um bæklingum um steinsteypu
skiptir vissulega máli að vita burð-
arþol (styrk) og veðrunarþol steypu.
Skörtur á loftblendi skerðir t.d.
verulega veðrunarþol steypunnar,
um það les maður.
Oftast kærður — þarmeð
saklaus!
Röksemdafærsla H.Ó. varðandi
hin óeðlilegu tengsl Steypustöðvar-
innar h/f og RB er einstök. Í viðtal-
inu segir hann. ,,Það, að Steypustöð-
in h/f sem Halldór Jónsson stýrir,
hafi orðið lang oftast fyrir barðinu á
rannsóknum RB, sýnir betur en ann-
að, að seta Halldórs í stjórn RB hefur
ekki áhrif á óhlutdrægni stofnunar-
innar"!! Þegar ég las þetta datt mér
ekki í hug annað en að blaðamaður
hefði misskilið H.Ó. Hins vegar kom
engin leiðrétting á þessu í HP 12.
jan. s.l. Barnaskólarökfræðin kennir
okkur að það sem H.Ó. hefur sagt
hér segi ekkert til um það, hvort
Halldór Jónsson hafi misnotað að-
stöðu sína eða ekki. Hins vegar gæti
þetta bent til þess að Steypustöðin
h/f framleiði lélegustu steypuna á
stór-Reykjavíkursvæðinu, því mark-
aðshiutdeiid hennar er aðeins 35%
skv. upplýs. í HP þennan dag.
Ekki um aðra að ræða
H.Ó. segir í viðtalinu að stjórn RB
þurfi að sitja menn með „mikla
þekkingu og reynslu af notkun al-
gengasta byggingarefnisins á ís-
landi og að ekki sé um aðra að ræða
en þá, sem vinna við það". Halldór
Jónsson ver sig í sama blaði með
þessum orðum: „þriggja manna
stjórn RB hafi ekkert með daglega
stjórnun stofnunarinnar að gera,
heldur fáist hún mestmegnis við
söfnun fjár til starfseminnar". Ekki
41. Uppstilling á hornalínunni veit-
ir mikilvæga vísbendingu.
1. Ha2!
hótar 2. Hc8 mát, því að nú er Bb7
leppur.
1. - Hc3 2. Rb6 mát
1. — a6 2. Ha6 mút
smellur þetta saman hjá verkfræð-
ingnum. Sannleikurinn er auðvitað
sá, að hér á landi er nóg af hæfum
mönninn til að sitja í stjórn RB án
þess að skapa þurfi þessi óeðlilegu
og margnefndu hagsmunatengsl
milli framleiðenda byggingarefnis
og RB.
Vegna skrifa H.Ó.
9. jan. s.l.
Þessi skrif bera keim af reiði og ill-
um hug í minn garð. Margt af því
sem hér kemur fram hlýtur H.Ó. að
hafa skrifað í fljótfærni a.m.k. vil ég
ekki trúa öðru.
Talsmaður Steypu-
stöðvarinnar h/f?
Þegar ég gagnrýni skýrslu RB og
seinaganginn er ég að sjálfsögðu
ekki að kenna þeim um ónýtu steyp-
una hans Halldórs. Varðandi skaða-
bótaskyldu Steypustöðvarinnar þá
nægir að vita að í steypunni er
miklu minna loftblendi en uppgefið
er á nótunni. Skil ég ekki hvers
vegna H.Ó. skrifar varnarræðu um
steypuna. Hann gengur meira að
segja svo langt að skrifa: „Við skoð-
un á plötunni var ljóst..Ekki veit
ég til þess að H.Ó. hafi skoðað um-
rædda plötu! Ekki veit ég heldur til
þess að nokkur hafi komið til að
skoða plötuna á vegum RB.
Ekki Gunnar heldur hinn
H.Ó. telur ástæðu til að benda les-
endum HP á þá staðreynd, að ég
hafi ekki pantað umræddar rann-
sóknir á steypunni sjálfri, heldur
hafi tengdafaðir minn gert það,
enda starfar hann sem sérfræðingur
hjá RB. Ekki get ég séð að þetta
skipti máli. Ættu þessi tengsl mín
við RB að geta haft einhver áhrif á
málið, mætti helst búast við að þau
væru mér í hag í hinu íslenska fyrir-
greiðsluþjóðfélagi. Því gæti ég eins
spurt H.Ó.: Hvernig í ósköpunum
hefði skýrslan litið út, hefði ég ekki
notið þessa sambands? Annars er
ekki ástæða til að teygja á þessari
vitleysu.
Heilsteyptur sérfræöingur
í steypu?
Nú komum við að kjarna málsins.
í þeirri samantekt, sem hér fer á eft-
ir, er svo til orðrétt það sem H.Ó.
segir um faglegt mat á umræddri
steypu og rannsóknir aðrar:
1. Við fyrstu skoðun á plötunni var
ljóst að orsakir skemmda voru að
hún hafði frosið áður en hún var
orðin frostþolin!
2.. . .þetta hafði ekkert með loft-
blendi að gera!
3. Engar vísindalegar rannsóknir
þarf til að leiða þetta í ljós séu menn
vanir að meta skemmdir!
4. „Með þessum einföldu rannsókn-
um lá fyrir nánast strax hverjar
væru orsakir skemmdanna og að
steypa við afgreiðslu stæðist gæða-
flokk S-200".
5. Frost var strax á þriðja degi eftir
steypu og hélst í nokkra daga!
6.. . .breitt var yfir plötuna með
byggingarplasti eftir að kólna
tók.. . þó ekki út fyrir brúnir plöt-
unnar, enda sést greinilega á mynd-
um sem birtar voru að þær hafa
skemmst mest"!
7. Loftblendi í steinsteypu. . . teng-
ist þessu máli nánast ekki, þar sem
það hefur engin áhrif á umræddar
skemmdir!
Ýmislegt annað væri hægt að taka
með, en ég vil sérstaklega gera at-
hugasemd við þessi 7 atriði. Hér er
ástæða til að benda lesendum á það
sem H.Ó. hefur áður sagt um hinar
stöðluðu skýrslur RB og erfiðleik-
ana við að fullyrða um orsakir fund-
inna skemmda í steinsteypu!!
42. Þetta fannst mér ein erfiðasta
þrautin í safni Sigurbjarnar, svo erf-
ið að ég gáði að því, hvort ekki væri
prentvilla í dæminu. Svo var þó
ekki, en mátin eru vel dulin.
1. Rd6I Kxd6 2. Bf4 mát
1. — Kxd4 2. Dal mát
1. — fglD 2. Df4 mát
Mínar athugasemdir
1. Auðvitað þoldi steypan ekki frost-
ið! Þess vegna skemmdist hún. Hins
vegar átti hún að þola það. Steypt
við +5°C. Steypan var upphituð
skv. nótunum. Það kom ekki frost
fyrr en á 7. degi. Það var hitað undir
af og til. ÖII steypan yfirbreidd.
Hvorki H.Ó. né aðrir geta, með því
að „skoða" í aprílmánuði skemmdir
í plötu sem steypt er í janúar, fullyrt
nokkuð um það, hvort frost-
skemmdirnar hafi orðið í gallalausri
steypu vegna óheppilegra skilyrða,
eða gallaðri steypu við skilyrði sem
eðlileg steypa hefði þolað. Þessi full-
yrðing H.Ó. er því út í bláinn.
2. í janúar 1985 hafði ég ekki hunds-
vit á steypu eins og H.Ó. skemmtir
sér við að benda á, en eftir lestur
bæklinga frá RB og Steinsteypufé-
laginu hef ég líklega öðlast hunds-
vit. í grein sem H.O. skrifaði sjálfur
1979(sjámynd l)eru m.a. fjallað um
loftblendi. Þar kemur fram að loft-
blendi skiptir verulegu máli í harðn-
andi steypu. Verður fyrr frostþolin!
Minni vatnsþörf gerir hana frost-
þolnari við lagningu! Svo segir
meistarinn þar.
3. Stangast á við fyrri yfirlýsingu
H.Ó.
4. Hér er sem Halldór Jónsson sé
Baldur og H.Ó. Konni. Orsakir
skemmdanna liggja fyrir. Góða
steypan skemmd í vondu veðri.
5. Ekki satt. (Sjá mynd 3.) Þessa full-
yrðingu kom Halldór Jónsson einn-
ig með í bréfi frá apríl s.l. Mestur
hluti plötunnar er yfir 2ja metra
hæð frá jörðu!
6. Ekki satt. Breitt var yfir plötuna
sunnud. 13/1 ’85. Plastið náði vel út-
fyrir brúnir plötunnar enda fest í
uppsláttinn efst á veggjunum. Mesta
skemmdin náði langt inná plötu í ca
3ja m. hæð yfir jörðu. (Sjá mynd 3).
Hér er gerð augljós tilraun til að
verja hagsmuni Steypustöðvarinnar
enda snertir þetta engan veginn þá
gagnrýni sem ég beini að RB.
LAUSN Á SKÁKÞRAUT
10 HELGARPÓSTURINN