Helgarpósturinn - 06.02.1986, Blaðsíða 16

ívar Guðmundsson adalræðismaður íslands í New York setur ofan í við forstöðumann
búvörudeildar Sambandsins:
ÞÚ HAFNAÐIR BESTA
BOBINII, HAGNÚS MINN
Búvörudeild Sambandsins á móti útflutningi á lambakjöti samkvæmt úttekt Helgarpóstsins —
Svarar ekki tilboðum
Isídasta Helgarpósti var greint frá
því að „vaxta- og geymslugjald" rík-
issjóðs til Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga og 30 kaupfélaga SÍS-
veldisins hefði frá hausti 1983 til
hausts 1984 numið rúmlega 155
milljónum króna — sem á núvirði
telst vera um 255 milljónir króna.
Þetta framlag ríkissjóðs á sinn þátt
í því að hagkvœmara er fyrir þessa
aðila að geyma kjötið í frystigeymsl-
um fremur en að leggja út ísöluátak
— t.d. til Bandaríkjanna. Þessu mót-
mœlir Magnús Friðgeirsson, fram-
kvœmdastjóri búvörudeildar SÍS og
segir hœrri upphœðir fara í að leigja
geymslur en komi á móti frá ríkinu
í formi geymslugjalds. Sem má vera
rétt, en þá er þess að geta, að
geymslugjaldið samanstendur að-
eins aftœplega 20% af áðurnefndri
upphæö. Afgangur er vaxtagjöld og
alls fer um þessar mundir til allra
sláturleyfishafa um milljón kr. á
dag.
Búvörudeild SÍS heldur því stíft
fram að hún hafi fullan hug á því að’
markaðssetja lambakjöt í Banda-
ríkjunum. Þær upplýsingar sem
Helgarpósturinn hefur undir hönd-
um benda hins vegar eindregið til
þess að búvörudeildin og landbún-
aðarráðuneytið hafi ekki aðeins lít-
ið gert til að ýta undir þennan
möguleika, heldur þvert á móti stað-
ið í vegi fyrir því að tilraunir í þessa
átt mættu heppnast. Sett eru ströng
skilyrði um birgðahald, ábyrgðir,
greiðslutryggingar og haldið stíft í
„hefðbundinn" máta við frystingu
kjötsins, bógbindingu, sem Banda-
ríkjamenn hafna alfarið. Pöntunum
er ekki sinnt, tilboði ekki svarað um
sölu á kjöti til bandarískra her-
stöðva í Evrópu og ekki var heldur
svarað beinni fyrirspurn frá stórum
aðila á Kanaríeyjum um „þó nokk-
uð af lambakjöti".
Fréttaskýring búvöru-
deildar í Tímanum!
í síðustu viku var frá því sagt í
fréttatíma sjónvarpsins, að landbún-
aðarráðuneytið hefði farið þess á
leit við búvörudeild SIS að hún
reyndi að selja 100 tonn af sérvöldu
og stykkjuðu dilkakjöti til Banda-
ríkjanna. Þetta er sama kjötið og
Landssamband sauðfjárbænda
reyndi að selja með milligöngu fyr-
irtækisins „Pride of Iceland" í New
York. „Samningar tókust ekki
vegna þess að bandaríska fyrirtæk-
ið treysti sér ekki til að annast
birgðahald kjötsins, en það skilyrði
hafði landbúnaðarráðuneytið sett."
Niðurlag fréttarinnar var á þessa
leið: „Það virðist samdóma álit
þeirra sem til þekkja í þessum mál-
um að íslendingar nái aldrei fótfestu
með kindakjöt á Bandaríkjamark-
aði nema vinnubrögð í sölu og
markaðsmálum breytist."
Um síðustu helgi birtist síðan í
Tímanum athyglisverð „fréttaskýr-
ing“, sem virðist samin að mestu
leyti af búvörudeild SÍS. Fyrirsögn
skýringarinnar segir sína sögu:
„Lambakjötssalan til Bandaríkj-
anna ekki eins auðveld og ýmsir
héldu". Það er greint frá tilrauna-
sendingu á lambakjöti til Bandaríkj-
anna, sem Landssamband sauðfjár-
bænda stóð fyrir með fyrirgreiðslu
frá landbúnaðarráðherra og í sam-
vinnu við búvörudeild SÍS. Tilraunin
er sögð hafa mistekist þar eð erlendi
kaupandinn „gat ekki lagt fram
greiðslutryggingar og treysti sér
ekki til að hafa birgðahald með
höndum". „Fréttaskýringin" er ekki
merkt neinum höfundi, en ef til vill
má af eftirfarandi tilvitnun ráða
hvaðan hún er ættuð: „Þrátt fyrir
þetta má ekki gefa það upp á bátinn
að reynt sé að afla markaðar fyrir
lambakjöt í Bandaríkjunum. Þeim
ber að halda áfram, en vanda undir-
búninginn, eins og búvörudeild SÍS
hefur gert (leturbreyting HP).“
Áðurnefnt fyrirtæki, „Pride of
Iceland" var stofnað fyrir tæpum
þremur árum í Bandaríkjunum.
19.—26. júlí í fyrra fóru fyrir hönd
Landssambands sauðfjárbænda í
könnunarferð vestur þeir Sigurgeir
Þorgeirsson og Gunnar Páll Ingólfs-
son. í greinargerð Sigurgeirs um
ferðina, sem hann lagði fram á
stofnfundi Landssambandsins í
ágúst sl„ segir meðal annars, að í
viðræðum við ívar Guðmundsson
(fyrrverandi ræðismann íslands í
New York) og John McGoorty, stofn-
anda Pride of Iceland, hafi.komið
fram hjá þessum aðilum mikil
óánægja með það, hversu lítill áhugi
hefði komið fram „hér heima" á að
vinna að markaðsmálum fyrir
lambakjöt í Ameríku. Sögðust þeir
þá aðeins bjóða fram aðstoð sína að
tekið yrði á málum af fullri alvöru
og festu. John McGoorty rakti í smá-
atriðum „hvað úrskeiðis hefði farið
í samskiptum sínum við búvöru-
deild SÍS, þegar hann flutti inn
nokkur tonn af dilkakjöti til sölu í
New York á árinu 1984. Þau við-
skipti gengu brösótt, en allt voru
það annmarkar, sem forðast má, ef
hlutaðeigandi aðilar eru tilbúnir að
takast á við þetta verkefni með
þeim ásetningi að skila árangri".
Kváðust þeir fullvissir um gæði ís-
lenska kjötsins, það hefði yfirburði
gagnvart nýsjálensku kjöti, væri
hreint og ómengað. Meðal skilyrða
sem McGoorty taldi nauðsynleg,
var að ávallt væru fyrir hendi „eðli-
legar" birgðir í New York, að semja
þyrfti sérstaklega um frystigeymslu
þar og um kostnað við hana.
Næg eftirspurn en
ekkert framboð. . .
1 ferðinni var rætt við innkaupa-
stjóra kjötdeildar Daitch-Shopwell
verslanakeðjunnar, sem rekur fjölda
matvöruverslana í stórborginni.
Það var einmitt Daitch-Shopwell
sem keypti íslenskt lambakjöt af
Pride of Iceland vorið 1984 — 4,5
tonn. Sagði innkaupastjórinn að
kjötið hefði selst vel, einkum lærin,
en þegar þeir pöntuðu til viðbótar
250 kassa af lœrum reyndist ekki
unnt að afgreiða þau innan viðun-
andi tímamarka og varð þá ekki
frekar úr viðskiptum þessara aðila.
Þá kvað innkaupastjórinn að kjötið
hefði verið vitlaust skorið, þannig
að of mörg rifbein fylgdu aftur-
hrygg. Deildarstjóri kjötdeildar
matvöruverslunar fyrirtækisins í
Riverdale sagði við þá Sigurgeir og
Gunnar Pál að íslensku lærin hefðu
runnið út og sama fólkið komið aft-
ur og beðið um íslenska kjötið, en
því miður hefðu þeir aldrei fengið
meira.
Þá var rætt við Thomas Bruno hjá
Tupman Thurlow Company, en það
fyrirtæki stundar alþjóðaviðskipti
og er eitt af 5 stærstu kjötfyrirtækj-
um heims. Bruno kvaðst geta selt
allt okkar kjöt án nokkurra vand-
kvæða, en verðið yrði að koma með
tímanum.
Sigurgeir og Gunnar Páll kynntu
sér hvernig lambakjöt er skorið og
skrokknum skipt eftir bandarískum
staðli. Var þeim tjáð að „það mœtti
undir engum kringumstœðum bóg-
binda skrokka, sem skera á eftir
bandarískum staðlí'. Bógbinding er
hins vegar lögboðin á íslandi.
Eftir viðræður við fjölda annarra
aðila í Bandaríkjunum varð niður-
staða Sigurgeirs og Gunnars sú, að í
Bandaríkjunum séu möguleikar til
hagkvæmari kjötsölu en nú býðst í
Evrópulöndum. Markaðurinn ynn-
ist ekki á augabragði eða átaka-
laust, en undirbúningur og skipu-
lagning yrðu að hefjast strax.
Ekki áhuga á
markaðsátaki — vegna
stjórnarstefnunnar!
Rúmu hálfu ári fyrir þessa ferð
skrifaði Jóhann Steinsson í búvöru-
deild SIS bréf til áðurnefnds Ivars
Guðmundssonar, þess efnis, að
vegna stjórnarstefnunnar á Islandi
um samdrátt í lambakjötsfram-
leiðslu væri ekki áhugi fyrir því af
hálfu SÍS að hefja markaðsátak í
Bandaríkjunum. Hins vegar kæmi
til greina að afgreiða pantanir fyrir
mánaðartíma í senn. Skömmu áður
en þeir Sigurgeir og Gunnar Páll
fóru til Bandaríkjanna skrifaði
Magnús Friðgeirsson, fram-
kvæmdastjóri búvörudeildar SÍS,
sömuleiðis bréf til ívars, þar sem
hann greinir meðal annars frá því að
lagerhald í erlendu ríki sé ekki
hugsanlegt „af okkar hálfu". Það sé
hlutverk væntanlegs kaupanda á
vörunni. Lagerhaldið „verður ekki
borið uppi af framleiðendum á ís-
landi, né heldur sölustarfið — það
verður ávallt að vera fyrir reikning
viðkomandi kaupanda".
Þessu bréfi svaraði Ivar 31. júlí síð-
astliðinn. Bréfið er harðort og ítar-
legt. Hann minnir á að tilraunasend-
ingin hafi farið út um þúfur þar eð
kjötið hefði ekki komið á umsömd-
um tíma. Segir hann sögu þessarar
reynslusendingar vera vissulega
„samnefnari þeirra mistaka, kæru-
leysis og ringulreiðar, sem æ ofan í
æ hafa einkennt tilraunir, sem gerð-
ar hafa verið til að hasla íslenska
lambaketinu völl á Bandaríkja-
markaðinum". Komið hafi illa frá-
gengið kjöt sem hafi þurft að senda
rakleiðis til baka. Reynslusendingin
hefði hins vegar verið vel umbúin,
en þegar fagurlegar umbúðir voru
opnaðar kom í Ijós að kjötið hefði
ekki verið brytjað eins og beðið
hafði verið um. Kjötið hefði þó selst
vel og kaupandinn pantað meira, en
honum tjáð að viðbót gæti ekki
komið fyrr en með næsta skipi frá
íslandi. Kaupandinn varð hvumsa
og spurði: „Er ykkur alvara, eruð
þið að hefja innflutning á lamba-
kjöti án þess að hafa birgðir á staðn-
um?“
Misstum af okkar
besta tækifæri
Ivar greinir frá því að annar stór
aðili hafi boðist til að kynna íslenska
lambakjötið í 16 stórum matvöru-
verslunum sínum fyrir jólin — allan
nóvembermánuð. „Þú hafnaðir
þessu góða boði, Magnús minn, og
þar með misstum við af besta tæki-
færi sem okkur hefur boðist til þessa
til að kynna lambaketið okkar á
ameríska markaðinum. Neitun þín
varð og til þess að nú missti kaup-
andinn þolinmæðina." ívar hefur
eftir kaupandanum: „Þið, nýgræð-
ingar í kjötinnflutningi hér neitið að
auglýsa, en viljið fá hærra verð án
þess að veita þjónustu. Þið farið
ekki einu sinni að einföldum fyrir-
mælum um framsetningu vörunn-
ar.... reynsla mín hefur sannað
mér, að þið viljið ekkert gera til þess
að kynna kjötið ykkar." Fullyrðir
Ivar að á sex vikum hefði mátt selja
að minnsta kosti 35 tonn af lamba-
kjöti á þessari kynningu.
27. ágúst ritar Magnús Friðgeirs-
son grein í Morgunblaðið, þar sem
hann segir að „meint ummæli
bandarískra kjötkaupmanna" séu
ekki málefnalegt innlegg í umræð-
una um útflutningsvanda íslendinga
á því magni dilkakjöts sem er um-
fram innanlandsframleiðslu. „Mun
búvörudeild því leiða slíkt karp hjá
sér." Með öðrum orðum neitar
Magnús að taka gild þeirra rök fyrir
því að ekki hafi orðið úr viðskiptum,
en segir á hinn bóginn: „Áralöng
sambönd búvörudeildar í Banda-
ríkjunum hafa ekki enn leitt til
gagnlegra markaða vestanhafs."
„Herramennirnir létu
ekki svo lítið að svara"
Ef til vill segir það einhverja sögu
um gríðarlegan áhuga búvörudeild-
Magnús Friögeirsson framkvæmdastjó
VILJUM SE
Telur frásögn HP í meginatriöum villa
,,Mín fyrstu viðbrögð eru að þetta
séu atriði sem búið er að taka nokk-
uð saman í greinum sem hafa verið
í fjölmiðlunum frá því í ágúst og
nánast tekið beint upp úr þeim
mörgum hverjum. Þessum greinum
hefur að miklu leyti verið svarað.
Mér finnst að ekki hafi verið leitað
nœgilegra heimilda um stöðu mála,
þannig að þetta er að verulegu leyti
ekki í samrœmi við það hvernig
hlutirnir í raun eru,“ sagði Magnús
G. Friðgeirsson, framkvœmdastjóri
búvörudeildar SÍS þegar Helgar-
pósturinn rœddi við hann um efni
greinarinnar „SÍS blóðmjólkar
bœndur — og þig“ í síðasta blaði og
um efni greinar í þessu blaði um SÍS
og útflutning á lambakjöti til
Bandaríkjanna.
„Framleiðsluráðslögin segja
ákveðið að sláturleyfishafar eigi að
borga bændum fullt verð á haust-
mánuðum; hvernig svo sem mál
þróast þar eftir, þá eru bændur bún-
ir að fá sitt. Það er því sláturhúsanna
að gera þetta innan þeirra ramma
sem þeim eru settir og tillit er tekið
til við verðlagningu hjá tilskipuðum
nefndum. Sambandið ræður því
ekki hvort sláturleyfishafar mynda
með sér félagsskap. Stofnun Félags
sláturleyfishafa innan SIS hefur í
reynd engin sérstök áhrif til breyt-
inga frá því sem áður var, því sam-
starfssamningur var fyrir í tugi ára.
Það sem sláturleyfishafarnir ná
fram með þessari breytingu er að nú
ræður félagið aðila til að sjá um
sölumálin fyrir sig sem er búvöru-
deildin. Þetta þýðir í raun dreifingu
ákvarðanatökunnar, því nú hafa
þeir formlegan félagsskap."
— Hvað segir þú þá um viðbrögð
þeirra Birgis ísleifs Gunnarssonar
og Pálma Jónssonar; þeir tala um
spor afturábak og að það sé einok-
unar- og einrœðisblœr yfir þessari
félagsstofnun?
„Þau tel ég að séu að verulegu
leyti byggð á vanþekkingu á því fyr-
irkomulagi sem fyrir var. Þeir telja
að þarna hafi verið að búa til eitt-
hvað nýtt, sem alls ekki er. Auk þess
má benda á að með þessu fyrir-
komulagi geta sláturleyfishafarnir
verið með harðari og beinskeyttari
kröfur á hendur búvörudeildinni".
— Það er fullyrt að bœndur borgi
taprekstur kjötvinnslustöðvar SIS í
Reykjavík.
„Þetta er rangt, en þetta var rétt.
Kjötiðnaðarstöðin hefur starfað frá
1972 og var ætluð sem sölutæki til
að umbreyta því kjöti sem þurfti sér-
staka meðferð, en var að öðru leyti
algerlega neysluhæft. Stöðin var
rekin ýmist með plúsi eða mínus.
Það var kannað 1979 hvort ekki
væri rétt að reka þetta sem fyrirtæki
en ekki sem sölutæki innan afurða-
sölu og reksturinn þá hjá Samband-
inu en ekki kaupfélögunum. En þá
vildu félögin halda þessu óbreyttu.
Þetta kom aftur til skoðunar við
skipulagsbreytingar Sambandsins
1984 og þá varð þessi breyting. Tap-
tölurnar sem komu fram í síðasta
HP eru ekki réttar varðandi 1984 og
ef taprekstur verður 1985 — sem
liggur ekki fyrir — verður hann á
herðum Sambandsins."
— Vaxta- og geymslugjaldið,
Magnús. Hvetur það ekki SIS og
kaupfélögin til að halda fremur í
kjötið en að selja það?
„Að við höldum í kjötið fremur en
að fara út í söluátak, það er nokkur
ásökun og erfitt að taka henni. Þið
segið að „við" borgum vaxta- og
geymslugjöldin. Ég er hérna með
tölur sem sýna hvernig staðan er í
þessum efnum. Það skal tekið fram
að það þarf að byrja að borga leigu
fyrir geymsluna í september og rík-
isvaldið tekur ekki þátt í geymslu-
gjaldinu þann mánuðinn. Að auki
þurfum við að leigja yfirleitt til 5—6
eftir Friðrik Þór Guðmundsson mynd: Jim Smart
16 HELGARPÓSTURINN