Helgarpósturinn - 10.07.1986, Blaðsíða 8

Helgarpósturinn - 10.07.1986, Blaðsíða 8
EIGIÐ FÉ ÚTVEGSBANKANS ER TÆPUR FIMMTUNGUR ÞESS SEM í LÖGUM UM VIÐSKIPTA- BANKA ERTALIÐ LÁGMARKTIL ÞESS AÐ BANKI GETI STARFAÐ. VEÐ BANKANS FYRIR 800MILLJ- ÓNA KRÓNA LÁNUM TIL HAFSKIPS REYNDUST VERA 300 MILLJÓNA VIRÐI. SÖLUVERÐ HAFSKIPS LÆKKAÐI EFTIR AÐ UPP KOMST AÐ GÁMAR, ER SKRIFAÐIR VORU EIGN FYRIRTÆKIS- INS, REYNDUST VERA LEIGÐIR. Þrotabú Hafskips hefur gengið frá söluuerði eigna skipafélagsins til Eimskips og lœkkaði þad um 15 milljónir frá undirskrift samnings- irts, úr 315 milljónum í300 milljónir. Astœdan er sú að gámar, sem skrif- aðir höfðu verið sem eign Hafskips, reyndust hafa verið í leigu og sá þrotabúið sér ekki hag í því að kaupa þá til þess að selja þá aftur. Útvegsbankanum hefur verið af- hent kaupverðið sem veötrygging- ar fyrir þeim 800 milljónum kr. er bankinn lánaði Hafskipi og taldi sig hafa tryggingar fyrir. Þœr 500 millj- ónir sem eftir eru verða teknar til meðferðar hjá skiptaráðendum sem almennar kröfur og munu hljóta afgreiðslu ásamt öðrum slíkum. Ljóst er að megnið af þessum hálfa milljarði kr. er bankanum glatað því almennar kröfur, sem liljóða upp á tœpan milljarð kr., munu skipta á milli sín rúmum 100 millj- ónum kr. er búið á í lausafé. Stenst ekki fyrir lögum Það er því ljóst að Útvegsbankinn hefur glatað nær öllu eigin fé sínu á viðskiptum sínum við Hafskip. Sam- kvæmt lögum um viðskiptabanka, er tóku gildi um áramótin síðustu, má eigið fé viðskiptabanka á hverj- um tíma ekki vera lægra en sem svarar 5% af niðurstöðutölum efna- hagsreiknings bankans. Nýlega var gengið frá ársskýrslu Útvegsbank- ans fyrir árið 1985 en hún hefur ekki enn verið gefin út þar sem ekki hefur verið gengið frá greinargerð um viðskiptin við Hafskip sem ætl- unin er að láta fljóta með. Lárus Jónsson bankastjóri upplýsti HP þó um það að eigið fé bankans næmi þar innan við 1% af niðurstöðutöl- um efnahagsreikningsins. Það er því Ijóst að bankann skortir hundr- uð milljóna kr. í eigið fé ef hann á að geta starfað áfram samkvæmt þessu ákvæði viðskipabankalaganna. Þetta hefur bankastjórn Útvegs- bankans, Seðlabankanum og við- skiptaráðherra reyndar verið ljóst síðan í október á síðasta ári er bankaeftirlitið sendi þessum aðilum skýrslu um stöðu Útvegsbankans. í henni kom fram að eiginfjárstaða bankans var aðeins um 0,7% af nið- urstöðutölum efnahagsreiknings miðað við 31. ágúst 1985. Síðan þá hefur fátt brugðið til betri vegar fyr- ir Útvegsbankann. Fátt virðist benda til að tap bankans verði minna en bankaeftirlitið gerði ráð fyrir síðastliðið haust og rekstur bankans frá þeim tíma hefur verið afskaplega óhagkvæmur vegna lé- legrar eiginfjárstöðu. Þar sem nær allt eigið fé hans er glatað og ekkert nýtt fé hefur komið í stað þess hefur bankinn verið rekinn á dýru láns- fjármagni. Gamalt vandamál skýtur upp kollinum Ríkissjóður hefur gengist í ábyrgð fyrir skuldbindingum bankans gagnvart viðskiptamönnum sínum. Útvegsbankinn er því kominn í sömu aðstöðu og hann var fyrir árið 1980 er ríkissjóður og Seðlabankinn lögðu mikið nýtt fé til bankans til að bæta eiginfjárstöðu hans. Þá hafði bankaeftirlitið reglulega gert at- hugasemdir við rekstur bankans í áratug. Helstu athugasemdirnar, fyrir utan slæma eiginfjárstöðu, voru léleg stjórn á útlánaviðskipt- um. Útvegsbankinn hefur átt sín aðalviðskipti við fyrirtæki í sjávar- útvegi og erfiðleikar í þeirri at- vinnugrein hafa oft komið hart nið- ur á rekstri bankans. Bankaeftirlitið hefur þó margsinnis tekið fram í skýrslum sínum að bankinn hafi engum beinum skyldum að gegna við þessa atvinnugrein og komist hefði verið hjá miklum erfiðleikum í rekstri ef bankaleg sjónarmið hefðu verið höfð að leiðarljósi. Skortur á bankalegum sjónarmið- um gengur eins og rauður þráður í gegnum allar greinargerðir banka- eftirlitsins um Útvegsbankann allt frá árinu 1973. íþessum skýrslum er bent á að eftirlit með stærstu við- skiptaaðilunum skorti og ekki sé nægilega gengið úr skugga um að tryggt veð sé fyrir útlánum bankans til þeirra. Þegar ríkissjóður og Seðlabankinn lögðu fram fé til að auka eiginfjárstöðu bankans árið 1980 var bankanum gert að taka út- lánamál bankans til gagngers end- urmats og móta skýra stefnu í með- ferð allra útlána er máli skiptu. En þessar lífgunartilraunir virðast hafa verið unnar fyrir gýg, því eftir gjald- þrot Hafskips er staða bankans síst betri en fyrir árið 1980. Ársfriður til að bæta eiginfjár- stöðuna að renna út I áðurnefndum lögum um við- skiptabanka eru ákvæði um við- brögð bankaeftirlits og viðskipta- ráðherra er eigið fé viðskiptabanka reynist lægra en 5% af niðurstöðu- tölum efnahagsreiknings hans í reikningsuppgjöri. Bankaeftirlitinu er gert að láta viðskiptaráðherra þegar í té upplýsingar um slíkt ásamt greinargerð sinni. Ef um rík- isviðskiptabanka er að ræða er ráð- herra skylt að leggja fyrir Alþingi til- lögu um ráðstafanir er grípa skuli til af þessu tilefni. Þá er ráðherra heim- ilt að veita bankanum, eða eigend- um hans, sem í tilfelli Útvegsbank- ans er ríkissjóður, sex mánaða frest til að bæta eiginfjárstöðu sína svo hún verði sem lögin gera ráð fyrir. Ráðherra er síðan heimilt að fram- lengja þennan frest um sex mánuði, svo og stytta hann ef honum sýnist að bankinn sýni ekki næga við- leitni. En ástæðan fyrir því að Matthías Bjarnason viðskiptaráðherra hefur ekki beitt þessari málsmeðferð er sú að í sömu lögum er tilgreint að við- skiptabankar, sem stofnaðir voru fyrir gildistöku laganna hafi 5 ára frest til að koma eiginfjárstöðu sinni í það horf er lögin krefjast. Margir aðilar innan bankakerfisins, þ.m.t. bankaeftirlitið, telja hinsvegar að ástand Útvegsbankans sé það alvar- legt að þessi fimm ára frestur eigi ekki við í því tilviki. 5 ára fresturinn hafi verið gefinn viðskiptabönkun- um til að aðlaga sig breyttum lögum og það réttlæti ekki að banki sem tapar nær öllu sínu eigin fé sé rekinn um langan tíma á reikning ríkis- sjóðs. Bankakerfið í póli- tískri flækju íslenska bankakerfið hefur verið að velkjast fyrir stjórnmálamönn- um í meira en tvo áratugi og ýmsar hugmyndir um endurbætur hafa komið upp á þeim tíma. Oftast hefur verið talað um sameiningu Útvegs- bankans og Búnaðarbankans en einnig hafa verið athugaðar hug- myndir um sameiningu Útvegs- bankans og einhvers eða einhverra af hlutafjárbönkunum, og þá eink- um Iðnaðarbankans og Verslunar- bankans. Þótt allir stjórnmálaflokk- arnir hafi lýst vilja sínum til að ein- falda bankakerfið með því að hafa færri en stærri banka, hefur mál þetta á löngum umræðutíma orðið flókið og erfitt pólitískt mál. Það er því ekki að undra þótt Matthías Bjarnason telji í hæsta lagi eitt ár vera of skamman tíma til að leiða það til lykta. Sameining banka tekur langan tíma, því gera þarf hlutaðeigandi banka upp svo hægt sé að meta framlag hvers og eins til sameiningarinnar. Og áður en að sameiningunni kemur þarf að mynda öflugan pólitískan vilja fyrir endanlegri samsetningu og valda- hlutföllum innan hins nýja banka. Og það eru fleiri möguleikar í dæm- inu en sameining íslensku bank- anna því viðskiptaráðuneytið hefur átt í viðræðum við erlenda banka um hugsanlega þátttöku í nýjum hlutafjárbanka með þátttöku ríkis- sjóðs. Ef af slíku yrði þyrfti annað hvort að breyta hinum nýjum lögum um viðskiptabankana, þar sem seg- ir að hluthafar í slíkum bönkum skuli allir vera íslenskir, eða fara í kringum lögin með því að íslenskir aðilar stofnuðu fyrirtæki í meiri- hlutaeign sinni, ásamt erlendum fjármagnseigendum, og síðan gerð- ist þetta fyrirtæki hluthafi í nýjum banka. Dýr biðtími Samkvæmt heimildum HP telja yfirmenn bankamála þessa leið um margt betri en aðrar sem nefndar hafa verið, þar sem ekki árar vel í ís- lensku efnahagslífi og fjármagn er af skornum skammti til jafnviða- mikilla hluta og stofnunar öflugs hlutafjárbanka. Þátttaka ri'kissjóðs í nýjum banka myndi síðan tryggja það að erlendir bankar myndu eftir sem áður líta á íslenska bankakerfið sem ríkisbankakerfi, en það tryggir hagstæðari lánakjör erlendis, þar sem ríkisábyrgð þýðir minni áhættu sem aftur þýðir lægri vexti. En það mun sjálfsagt líða langur tími áður en endanleg niðurstaða fæst um það hvernig eigi að leysa vandamál íslenska bankakerfisins. Þangað til bíða hin alvarlegu vanda- mál Útvegsbankans, hvort sem hann verður rekinn við núverandi skilyrði eða ríkissjóður réttir hann við á sama hátt og árið 1980. Þar til það verður gert mun rekstraraf- koma hans enn halda áfram að versna, og því lengri tími sem líður áður en hjálpin berst, því stærri þarí hún að vera. eftir Gunnar Smára Egilsson 8 HELGARPÓSTURINN myndir Árni Bjarna

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.