Helgarpósturinn - 10.07.1986, Page 10

BRÉF TIL RITSTJÓRNAR
HP
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar:
Ingólfur Margeirsson og
Halldór Halldórsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Sigmundur Ernir Rúnarsson.
Blaðamenn: Egill Helgason,
Friðrik Þór Guðmundsson,
Jóhanna Sveinsdóttir,
Jónína Leósdóttirog G. Pétur
Matthíasson.
Útlit: Jón Oskar Hafsteinsson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Útgefandi: Goðgá h/f.
Framkvæmdastjóri:
Hákon Hákonarson.
Skrifstofustjóri:
Garðar Jensson.
Auglýsingastjóri:
Steinþór Ölafsson.
Auglýsingar:
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Sigurður Baldursson.
Dreifing:
Garðar Jensson
(heimasimi: 74471).
Berglind Björk Jónasdóttir.
Afgreiðsla:
Ólöf K. Sigurðardóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Ármúla 36, Reykjavík, sími
68-15-11. Afgreiðsla og skrifstofa
eru að Ármúla 36.
Sími 68-15-11.
Setning og umbrot:
Leturval s/f.
Prentun: Blaðaprent h/f.
Ólánsbanki
j Helgarpóstinum í dag er
m.a. fjallað um hörmulegt
ástand Útvegsbankans eftir
gjaldþrot Hafskips. Bankinn
hefur það slæma eiginfjárstöðu
að samkvæmt lögum um við-
skiptabanka ætti ríkissjóður
sem eigandi bankans að leggja
til hans um hálfan milljarð til að
forða honum frá gjaldþrota-
meðferð.
En viðskiptaráðherra hefur,
þvert ofan í lagatúlkun banka-
manna, keypt sér frest með því
að beita fyrir sig 5 ára aðlögun-
artíma er viðskiptabönkum var
gefinn í lögunum til að koma
eiginfjárstöðu sinni í það horf er
lögin segjatil um. Það þarftölu-
vert hugrekki til þess að líta svo
á að banki sem tapar nær öllu
eigin fé sínu sé að aðlaga sig að
hertum kröfum um eiginfjár-
stöðu.
Uppstokkun íslenska banka-
kerfisins hefur velkst fyrir
stjórnmálamönnum það lengi
að það mál er orðið að pólitísk-
um gídeonshnút. Og ef við-
skiptaráðherra ætlar að komast
hjá því að taka þá óvinsælu
ákvörðun að borga hálfan mill-
jarð úr ríkissjóði sem gjald fyrir
Hafskipsmartröðina, veitir hon-,
um sjálsagt ekkert af 5 árum til
að leysa hnútinn í íslenskum
bankamálum.
Hrun Útvegsbankans nú ætti
ekki að koma neinum á óvart.
Allan síðasta áratug var hann
rekinn með mismiklu tapi
vegna lélegrar stjórnar á útláns-
viðskiptum. Hið pólitíska
bankaráð gat ekki markað
stefnu í útlánsviðskiptum eftir
bankalegum sjónarmiðum.
Þess í stað var bankinn svín-
beygður undir þarfir atvinnu-
veganna og misjafnlega vel
rekin fyrirtæki gátu gengið að
lánsfjármagni án þess að sýna
fram á nægilegar tryggingar
fyrir lánunum.
Þannig hefur Útvegsbank-
inn, eins og flestar lánastofnan-
ir á íslandi, verið látinn þjóna
spilltu velferðarríki fyrirtækj-
anna þvert á eðlilega bankavið-
skiptahætti, undir vökulu eftir-
liti pólitísks bankaráðs.
Blaðamennska
eða þjónustu-
starf?
— og þá þjónusta við
hvern; útgefendur eða
lesendur?
Minn ágæti vin frá Noregsárun-
um, Atli Rúnar Halldórsson, hefur
nú komið af stað þarfri umræðu um
siðferði í blaðamennsku (Blaðamað-
urinn og Þjóðviljinn). Mig langar að
blanda mér inn í þessar umræður,
en sleppa þó umræðum um auglýs-
ingatexta, því að þar hefur Atli Rún-
ar svo augljóslega rétt fyrir sér að
ekki er við bætandi.
Það sem mig lan gar til að vekja at-
hygli á er starfssvið íslenskra blaða-
manna og vinnubrögð þeirra. Það
fer ekki á milli mála að fólk ber al-
mennt virðingu fyrir starfsheitinu -
bladamaður, og tekur eftir því þeg-
ar blaðamenn gera vel. Og fóik
hneykslast þegar það les grein eða
frétt sem er illa orðuð eða þoku-
kennd í framsetningu og hugsun.
En fólk gerir kannski meiri kröfur
til blaðamanna en útgefendurnir
sjálfir í flestum tilfellum.
Ég skal rökstyðja þetta nánar.
Ég hef sjaldan heyrt útgefanda
eða leiðandi ritstjóra hafa minnstu
LAUSNIR Á
SKÁK-
ÞRAUTUM
1. Lausnarleikurinn er 1. Rd8.
2. Hér er um leikþröng að ræða:
1. Rg6 g3 2. Hf2 gf2 3. g4 mát.
Ari Guðmundsson var einn af
snjöllustu skákmönnum íslensk-
um á þriðja tug aldarinnar og um
leið forseti Skáksambands íslands.
Hann samdi einnig nokkur skák-
dæmi.
áhyggjur af menntunarskorti í
blaðamennskufaginu. Folk veltist
inn og út af fjölmiðlunum meira og
minna tilviljunarkennt, vinnur þar
kannski í eitt, tvö ár og leitar sér síð-
an að einhverju framtíðarstarfi. Síð-
ar telur það dvöl sína á fjölmiðlinum
hafa verið skemmtilega og gagn-
lega — heilmikla lífsreynslu. Ég ef-
ast ekki um að það segir satt.
Eftir sem áður er fastur kjarni á
öllum fjölmiðlum, fólk sem gerir
þetta að ævistarfi sínu. Þetta er fólk
með mikla reynslu og þekkingu á
starfinu, en í flestum tilfellum er
þetta ekki baráttufólk fyrir neinum
málstað, og enn síður hefur það
hugsað sér að stunda rannsóknar-
blaðamennsku eða leggja vinnu í að
kanna ákveðna málaflokka. Þetta
er fyrst og fremst duglegt og hæft
fagfólk, sem kann og vill gefa út vel
frágengin blöð, kemur vel fyrir á
skjánum, skrifar skýran texta o.s.frv.
Að þessu leyti eru vanir, íslenskir
blaðamenn (á þá um leið við út-
varps- og sjónvarpsmenn) engir eft-
irbátar starfsbræðra sinna í nálæg-
um löndum.
Ég hef fylgst náið með íslenskum
blaðamönnum allar götur frá 1958
og verið þátttakandi í ýmsum hrær-
ingum í blaðaútgáfu. Það hlálega er
að mér finnst vera stöðnun, og að
sumu leyti afturför, ef ég miða við
tímabilið milli 1960 og 1970. Það er
augljós framför hjá Ríkisútvarpinu/
sjónvarpi, það er jöfn og hæg fram-
för hjá Morgunblaðinu, en þó er ég
ekki viss um að innlendar fréttir
Morgunblaðsins séu „betri" nú en
þær voru t.d. á árunum 1960—1970.
Mér finnst allt vera staðlaðra nú en
áður og frétta- og greinaskrif ekki
eins persónuleg. Morgunblaðið hef-
ur kannski fyrst og fremst batnað
við að opna blaðið fyrir almennri
umræðu. Blaðið sjálft sem „vara“ er
að innihaldi og útliti í gæðaflokki.
Þjóðviljinn hefur batnað að sumu
leyti og versnað að öðru leyti fyrir
minn smekk. Og þannig mætti
halda áfram.
En þróunin hjá blaðamönnunum
sjálfum er ekki í takt við miklar
tæknibreytingar á öðrum sviðum
blaðamennsku. Blaðamenn eru nú
langflestir aðeins milliliðir og vinna
úr því sem berst inn á skrifborð
þeirra eða gegnum síma. Ég kalla
þennan hóp skrifstofublaðamenn,
og slíkt starf er ágætt fyrir reglu-
samt og samviskusamt fólk og ekki
hótinu merkilegra en afgreiðslu-
störf. Þessi hópur innan stéttarinnar
er að sjálfsögðu öruggasta og besta
vinnuaflið og á fullan rétt á sér, lykil-
fólk við framleiðsluna.
Ég hélt í einfeldni minni að með
betri tækni og aukinni útbreiðslu
myndi gefast ráðrúm til að gefa
nokkrum blaðamönnum tækifæri á
að stunda blaðamennsku en ekki
skrifstofustörf. Til að stunda blaða-
mennsku í besta skilningi þess orðs
þarf að mínu viti mjög hæft fólk og
gagnmenntað. Slíkt fólk kannar,
kryfur og skrifar síðan af mikilli
þekkingu um viðkomandi málefni.
Það tekur afstöðu af því að það
vinnur fyrir málstað, „góðan" eða
„slæman", eftir því hvernig á það er
litið. Málstaðurinn er að upplýsa
fólk um þjóðfélagið og helstu hrær-
ingar innan þess, aðvara það, og
segja því hvaða rétt það hefur. Ef
eitthvað er að fara úr skorðum í
þjóðfélaginu kanna blaðamenn or-
sök og afleiðingu, sama hver í hlut
á.
Rannsóknarblaðamennska í besta
skilningi þess orðs er nauðsynlegur
þáttur í lýðræðisríki. Okkur sár-
vantar fólk með þá þekkingu og það
skap, sem góður blaðamaður þarf
að hafa.
Til að útskýra þetta nánar skal ég
taka þrjú dæmi og sundurgreina
þau.
Hafskipsmálið er dæmigert verk-
efni fyrir góða rannsóknarblaða-
menn. Halldór Halldórsson, ritstjóri
Helgarpóstsins, hefur einmitt beitt
réttum aðferðum í þessu máli — fag-
legum vinnubrögðum, sem standast
að mestu alla gagnrýni. Fjölmiðill,
sem annaðhvort lætur sér nægja að
birta aðeins fréttatilkynningar frá
hinum ýmsu aðilum málsins, eða
birtir slúðurfréttir af málinu í bland,
er auðvitað ekki að sinna neinu
hlutverki. Slík vinnubrögð eru óvirk
og falla ekki undir blaðamennsku
heldur skrifstofustörf, eða þjónustu-
störf.
Það sem ruglar almenning oft í
ríminu er að fólk á erfitt með að
skilja í sundur persónulegan harm-
leik og stjórnunarlegan, þjóðfélags-
legan harmleik. Hafskipsmálið er
svo stórt í sniðum að það má á eng-
an hátt persónugera það. Stóru
spurningarnar í málinu varða
stjórnkerfi og rekstrarkerfi í land-
inu. T.d. hin mikla spurning: voru
hluthafar vísvitandi blekktir með
aðstoð ríkisbanka og stjórnmála-
manna? Voru reikningar og reikn-
ingsniðurstöður falsaðar? Þetta eru
miklu stærri spurningar en þær
hvort viðkomandi ráðamenn félags-
ins hafi flestir stutt og verið framá-
menn í ákveðnum stjórnmálaflokki.
Rannsóknarblaðamaður lætur
stjórnmálafræðingum eða sálfræð-
ingum eftir að kanna þá hlið máls-
ins, því að stóra spurningin, sem
kemur öllum við, er sú hvort verið
sé að stela opinberum fjármunum
með beinni aðstoð opinberra emb-
ættismanna. Slíkt er auðvitað hafið
yfir allan flokkadrátt.
Segjum sem svo að við ættum
framsækinn fjölmiðil á borð við
Morgunblaðið að áhrifum, sem
hugsaði fyrst og fremst um að verja
almenning fyrir svikum af ýmsu
tagi. Slíkur fjölmiðill (ef við eign-
umst nokkurn tíma slíkan fjölmiðil)
myndu hafa kallað til starfa í þessu
máli a.m.k. þrjá blaðamenn eða sér-
fróða menn. Einn með staðgóða
lögfræðilega þekkingu, einn með
afburða bókhaldsþekkingu of þann
þriðja með góða þekkingu í heims-
viðskiptum (markaðsmálum,
bankamálum). Þeir myndi síðan
kryfja þetta mál til mergjar eftir því
sem kostur væri á, bera saman bæk-
ur sínar, og skrifa síðan greinaflokk,
þar sem helstu atriðum málsins
væru gerð góð skil. Hafskipsmálið
er nú í höndum réttvísinnar, og þar
hefur málið sinn gang, burtséð frá
hvað blöðin eru að skrifa, nema
auðvitað að blöðin komi fram með
óyggjandi upplýsingar, sem réttvísin
hefur ekki í sínum höndum. Aðeins
þannig eiga fjölmiðlar að geta haft
áhrif á gang mála hjá réttvísinni.
Þegar svo búið er að dæma í Haf-
skipsmálinu, þá þarf málinu alls
ekki að vera lokið, því að ef dómur-
inn kynni að þykja of vægur, þá
NÚ Á ÍSLAIMDI!
SAGE

mmm .* m......*
■f*1*** söiípP
10 HELGARPÓSTURINN