Helgarpósturinn - 10.09.1987, Blaðsíða 18

Andstœð form skapa
spennu og kraft
segir Vilhjálmur Bergsson, sem um þessar
mundir sýnir í Norrœna húsinu
Síöastlidinn laugardag opnaði
Vilhjálmur Bergsson sýningu á olíu-
málverkum, vatnslitamyndum og
teikningum í Norrœna húsinu. Nafn
Vilhjálms hefur ekki farið ýkja hátt
á undangengnum árum, enda hefur
hann ekki sýnt hér heima í fjögur ár,
reyndar aldrei sýnt vatnslitamyndir
á íslandi fyrr. Hann er um þessar
mundir búsettur í Dusseldorf í V-
Pýskalandi, hefur verið það í fjögur
ár og unnið að list sinni. Vilhjálmur
er hér í stuttu spjalli við HP um lífið
og listina, kynningu á íslenskri list á
hinu þýska málsvœði og SÚM-fé-
lagsskapinn, sem hann var aðili að
á sjöunda áratugnum.
„Ég var nú eiginlega bara laus-
tengdur SÚM-félagsskapnum þó ég
væri þar formaður í eitt ár. Reyndar
voru þeir svo óánægðir með mig,
Jón Gunnar og Guðbergur bróðir
minn, að þeir ráku mig úr SÚM. En
ég er löngu búinnn að fyrirgefa
þeim það. Eg hef aldrei verið mikill
félagsmálamaður' ‘
— Nú eru u.þ.b. tveir áratugir síð-
an þessi hreyfing var sem virkust,
hvernig kemur það sem þið voruð
að gera þér fyrir sjónir í dag?
„Þetta var þarfur félagsskapur og
það sem við vorum að gera bar
árangur og hristi tvímælalaust upp í
mönnum að ýmsu leyti. En það er
þannig með þessa framúrstefnu,
það sem þá þótti framúrstefnulegt
er orðið eins og gamall Ford. Þetta
var mest ákaflega tímabundið,
bundið stað og stund og gat ekki
haft neitt klassískt gildi, enda var
það ekki hugsað þannig. Þó voru
þarna innan um einstaka góðir lista-
menn sem voru að gera góða hluti
sem höfðu varanlegt gildi. Mest var
þetta þó — eins og í dada-ismanum
— háð duttlungum augnabliksins.
— Þetta hefur því að meginparti
verið höfnun á því sem fyrir var? ■
„Já, það má segja það, enda orti
Guðbergur, einhvern tíma þegar
tvær ákaflega listelskar frúr vildu
eitthvað fara að kynna sér það sem
SÚM-arar voru að gera: Híum á
SÚM, híum áSÚM. Það fellur í kram-
ið hjá frúm.
— Víkjum til Þýskalands, hvað er
þar helst að gerast um þessar mund-
ir?
„Það sem maður hefur séð vera
að gerast á undangengnum tveimur
síðastliðnum árum er fyrst og
fremst það að áhersla á góð vinnu-
brögð hefur aukist. Það er mikil
konstrúktíf hugsun í gangi, áhersla
á myndbyggingu og nákvæmni í úr-
vinnslu. Það er óhætt að slá því
föstu að ýmis klassísk gildi í mynd-
listinni hafi komið sterkt upp á síð-
astliðnum tveimur árum. Það má
segja að þetta sé alger andstæða
villta málverksins þar sem tveir
meginstraumar ráða ríkjum, ann-
arsvegar geómetrískur og hinsveg-
ar súrrealískur, sem koma svo sam-
an í mjög nákvæmri úrvinnslu.
Villta málverkið og konseptið eru
dottin upp fyrir og það gerðist mjög
snögglega. Menn hafa sennilegast
orðið leiðir á þessum hráu fígúrum
um allt. Þjóðverjarnir eru líka mjög
uppteknir af birtu og víddum. Rúm-
taki og ljósi. Norræna birtan heillar
þá t.d. mjög enda er birtan ekki
mjög spennandi á þessum slóðum."
— Hvernig býr Þýskaland að lista-
mönnum?
„Þjóðverjar gera ekki mikið fyrir
listamenn, utan að útvega þeim
vinnustofur fyrir gjafverð, gjarna í
skólum eða verksmiðjum sem búið
er að leggja niður. Reyndar er það
svo þar sem ég bý, í Dússeldorf, að
þar er borgin sjálf allsráðandi í
myndlistinni og borgaryfirvöld gera
mikið fyrir listamenn. Kunsthalle er
t.d. í eigu borgarinnar og þar fyrir
utan eru tvö nútímalistasöfn í eigu
borgarinnar. Það má eiginlega segja
svo að opinberir starfsmenn séu
farnir að ráða í myndlistarheimin-
um meðan að galleríin hafa oltið úr
sessi. Það koma fáir í galleríin, með-
an Kunsthalle stendur fyrir enda-
lausum sýningum og sópar til sín
fólki og þeir sem þar ráða eru aðal-
áhrifavaldarnir.“
— Hvernig er með íslenska mynd-
list, kannast menn eitthvað við
hana þarna úti?
„Nei, það er ákaflega lítið. Reynd-
ar er áhugi fyrir því í Kunsthalle að
standa fyrir sýningu á íslenskri
myndlist, sem yrði þá þverskurður
af íslenskri nútímalist, og það er
verið að undirbúa þá sýningu."
— Eg hef heyrt að þú standir í að
kynna íslenskar nútímabókmenntir
þarna ytra.
„Já, það er rétt. Áhugi á norræn-
um bókmenntum fer mjög vaxandi
í Þýskalandi um þessar mundir. Ég
var með sýningu fyrir skömmu,
hafði fengið tvo sali á vegum borg-
arinnar en fékk síðan þriðja salinn
og stækkaði sýnin guna og ky nnti að
auki íslenskar bókmenntir. Kona
mín las þarna upp, hún hefur þýtt
ljóð eftir íslensk skáld. Þetta er
svona eins og snjóbolti sem rúllar
og rúllar og bætir stöðugt utan á sig.
Við fréttum af því að forleggjari í
Múnster hefði áhuga á að sérhæfa
sig í útgáfu á norrænum bókmennt-
um. Hjá honum kemur síðan út bók
með Ijóðum Steins Steinars í haust,
sem konan mín hefur þýtt. Sá sem
sér um þetta er prófessor í Kiel,
Kreutzer að nafni, ég var alveg hissa
á hve fróður hann er um íslenskar
nútímabókmenntir. Það sem er á
dagskránni eru síðan skáldsögur
eftir Guðberg og Thor og svo Ijóða-
safn íslenskra ljóða. Slíkt safn hefur
ekki komið út síðan 1903. Reyndar
má segja að tengsl Þjóðverja við
norrænar bókmenntir hafi rofnað
afar mikið á tímum nazismans og
ekki orðið eðlileg síðan. En það er
tvímælalaust jarðvegur fyrir kynn-
ingu á íslenskri menningu á þýska
málsvæðinu."
— Segðu mér ögn frá þessari sýn-
ingu sem þú ert með í Norrœna hús-
inu núna.
„Ja, þetta eru myndir sem unnar
eru í Þýskalandi á fjórum síðastliðn-
um árum, olíumálverk, teikningar
og vatnslitamyndir. Ég byrjaði ekki
að mála með vatnslitum fyrr en fyr-
ir tveimur árum og hef þess vegna
ekki sýnt slíkar myndir hér heima
áður. Ég hafði að vísu málað með
annarskonar litum sem eru áþekkir
vatnslitum en ekki jafn gagnsæir.
Það sem ég er að leggja áherslu á i
sýningunni eru kaflaskiptin sem
efnin bjóða upp á, eins og þú hefur
séð þá eru teikningarnar sér og svo
framvegis. Já, það er rétt, þetta eru
mikið til sömu yrkisefnin. Ég vinn
oft sömu myndina á ólíka vegu, í
kol, blýant, vatnsliti, olíu. Hug-
myndin er sú sama en útfærslan
önnur eða mismunandi eftir efninu
og það eru oft víxlverkanir hjá mér
milli þessara aðferða. Vatnslita-
myndirnar hafa haft áhrif á olíumál-
verkin þannig að formin hafa orðið
fjölþættari — þau voru einfaldari áð-
ur. Vatnslitirnir bjóða upp á að
vinna heilmikið inn í formin, ég var
reyndar kominn aðeins inn á þá línu
í olíunni og það fékk mig til að fara
í vatnslitina, ég sá fram á að efnið
myndi henta mér vel.
— Það virðast vera einkum tvenns
konar form sem þúfœst við, annars-
vegar geómetrísk og hinsvegar
mjúk og óregluleg form sem minna
oft á frumur.
„Já, ég er annarsvegar með
geómetrísk form og hinsvegar líf-
eindir, það hafa margir sagt að þau
minni á frumur. Ég hef mikinn
áhuga á þessum formandstæðum
sem ég nota til að skapa spennu og
kraft í myndrýminu. Stundum er ég
að vísu með myndir sem innihalda
eingöngu geómetrísk form, eða þá
bara óregluleg form. Þetta eru form
sem ég hef verið að vinna með lengi
og það eru engar stórar breytingar á
því sem ég hef verið að gera.
KK.
LEIKLIST
777 hamingju
Leikfélag Akureyrar
Afmœlisveisla handa Eyrarrós.
Leikin dagskrá í tilefni 125 ára
afmœlis Akureyrarkaupstaðar.
Höfundar: Ottar Einarsson,
Eyvindur Erlendsson og Jón
Hlöðver Askelsson, sem einnig
valdi, samdi og stjórnaði tón-
listarflutningi.
Leikmynd: Hallmundur Kristins-
son.
Lýsing: Ingvar Björnsson.
Búningar: Freygerður Magnús-
dóttir.
Leikstjóri: Eyvindur Erlendsson.
Leikfélag Akureyrar hafði í
rauninni þrjár ástæður eða tilefni
til þess að slá upp afmælisveislu í
Skemmunni svokölluðu, sem í
upphafi mun hafa verið byggð
sem áhaldahús, en hefur einnig
löngum þjónað íþróttafólki, og í
sumar verið rekin sem einskonar
menningarmiðstöð. Hið eiginlega
tilefni veislunnar er auðvitað
fimm aldarfjórðunga afmæli Ak-
ureyrarbæjar, en þar fyrir utan
varð Leikfélagið sjálft sjötugt í vor,
sem það raunar minntist með
einkar eftirminnilegri uppsetn-
ingu á söngleiknum Kabarett, og
síðast, en ef til vill ekki síst, var á
laugardaginn tilkynnt formlega
um afmælisgjöf þjóðarinnar til
LA, samning miili ríkis og bæjar-
yfirvalda sem tryggir rekstur Leik-
félagsins að minnsta kosti næstu
tvö árin, og er skýlaus viðurkenn-
ing á þeirri menningarstarfsemi
sem það hefur haldið uppi. Það
var því rík ástæða til að gieðjast.
Og það var glaðst í Skemmunni.
Upp.á tyrfðu sviðinu (tyrft leiksvið
hlýtur annars að teljast einsdæmi
í íslenskri leiklistarsögu), var sleg-
ið upp einni heljarmikilli afmælis-
veislu sem vitanlega var látin fara
fram í skrautlýstum garði á mild-
um sumardegi. Hvað annað þegar
verið er að minnast afmælis Akur-
eyrar sem í vitund flestra er ein-
mitt tengd görðum og gróðri?
Þessi sýning er af þeim toga sem
nefnt hefur verið „Byggðaleik-
hús“, en það hefur talsvert rutt sér
til rúms á Norðurlöndum, og
gengur að miklu leyti út á það að
túlka sögu og menningu viðkom-
andi byggðarlags með leikrænum
hætti. Mun einkar athyglisverð til-
raun með sýningu af þessu tagi
hafa verið gerð vestur á Blönduósi
nú í vor, og hér virðist dæmið
einnig hafa að mestu leyti gengið
upp. Garðveislan sem haldin er í
tilefni af afmæli Eyrarrósarinnar
verður hér tilefni til að bregða upp
myndum úr sögu bæjarins, og
myndum sem lýsa „karakter"
hans, þannig að úr verður alveg
furðulega heilsteypt sýning, þar
sem gáskinn og glettnin eru í fyr-
irrúmi en þó er alvaran oft
skammt undan. Má þannig hafa af
sýningu þessari hina bestu
skemmtan, en einnig nokkurn
fróðleik. Hver hafði til dæmis hug-
mynd um það, að kona hefði látið
dæma sig kosningabæra til bæjar-
stjórnar vegna formgalla á reglu-
gerð, löngu áður en kosningarétt-
ur kvenna var hér í lög leiddur?
Einnig hefur nokkuð vel tekist að
koma þeirri þversögn til skila sem
svo mjög er áberandi á Akureyri,
að hvergi á íslandi eru erlend áhrif
eins áberandi og hér, en svo er
sennilega hvergi jafn rík íslensk
þjóðerniskennd og hér, sem sumir
segja að lýsi sér í því að óvíða sé
töluð betri íslenska en á Akureyri
þrátt fyrir allt fjölmiðlafárið.
Ekki er þessi afmælissýning þó
með öllu gallalaus. Einn helsti
veikleiki hennar er ef til vill frem-
ur rýr persónusköpun, sem aftur
verður til þess að leikararnir geta
ekki oft sýnt sínar bestu hliðar.
Undantekning er þó sjálfur veislu-
haldarinn, auðkýfingurinn Krist-
ján Rokkefeller, sem Pétur Einars-
son gerir skil með þvílíkum ágæt-
um að ekki einn einasti Akureyr-
ingur þarf neitt að vera að velkjast
í vafa um það við hvern átt er. Þá
sýnir Skúli „Snigíll" Gautason
nokkra skemmtilega takta í hlut-
EFTIR REYNI ANTONSSON
verki Skriðjökulsins, fyrirgefið
Jökuls Skrið, en þessa persónu, og
reyndar ýmsar fleiri, hefði mátt
vinna mun betur, og nota til að
mynda til að sýna enn betur tog-
streituna milli hins gamla og nýja.
Þá bar stundum á dálítilli of-
hleðslu, til að mynda í lokaatrið-
inu. Með allri virðingu fyrir annars
stórgóðri blásarasveit Tónlistar-
skólans, þá skilur maður ekki til-
ganginn með því að vera að láta
hann þruma „Oxar við ána“ þarna
í lokin. Betra hefði verið, til dæm-
is, að láta alla sameinast í nýjum,
frumsömdum afmælissöng. Ánn-
ars setti tónlistin mikinn og
skemmtilegan svip á sýninguna,
þó svo maður hefði nú kosið meira
af frumsömdu tónlistarefni í bland
við gömlu, góðu gullkornin. Það
hefði án efa mátt fá mun meira út
úr hæfileikum og smekkvísi þeirra
Jóns Hlöðvers og Roars Kvam.
Allar þesar aðfinnslur eru þó
smávægilegar því þegar á heildina
er litið er hér um einkar þekka
sýningu að ræða og á köflum
bregður þar fyrir ágætis leikhúsi,
til dæmis í sumum leiknum sögu-
brotum. Það væri vel þess virði að
þessi sýning yrði unnin ögn betur,
og færð upp á fjölum Samkomu-
hússins. Til hamingju LA og þökk
fyrir ágæta kvöldskemmtun.
MARGRÉT Árnadóttir Auðuns
opnar laugardaginn 12. september
sýningu á verkum sínum í Slunka-
ríki á Isafirði. Margrét stundaði nám
við MHÍ frá 1970-74 og síðan í
Frakklandi frá '74—79. Þetta er
hennar fyrsta einkasýning en hún
hefur áður tekið þátt í samsýning-
um hér heima og í Frakklandi. Sýn-
ing þessi stendur til mánaðamóta en
þess má geta að hluti hennar verður
settur upp í Gallerí Svörtu á hvítu
síðar í haust ásamt töiuverðri við-
bót.
HÁVARÐUR Tryggvason,
kontrabassaleikari, heldur einleiks-
tónleika í Norrœna húsinu annað
kvöld kl. 20.30. Með honum leikur
Brynja Guttormsdóttir á píanó og á
efnisskránni eru einleiksverk fyrir
kontrabassa eftir ýmis tónskáld.
Hávaröur hefur að undanförnu
numið kontrabassaleik í Frakklandi
en var í Tónskóla Sigursveins áður
en hann Iagði land undir fót. Þetta
munu vera fyrstu einleikstónleikar
sinnar gerðar hér á landi, þ.e. þegar
kontrabassinn er í aðalhluverki.
EYDIS Lúðvíksdóttir sýnir um
þessar mundir verk sín í vestursal -
Kjarvalsstaða. Á sýningunni eru 40
verk sem Eydís hefur unnið á verk-
stæði sínu í Mosfellsbæ, stórar skál-
ar og veggmyndir. Verkin eru unnin
í postulínsleir með tveimur litum,
enda kallar listakonan sýninguna
Tilbrigði um tvo liti. Eydís hefur síð-
an 1979 starfað sem listráðunautur
hjá Gliti hí, þar sem hún hefur unn-
ið að hönnun Steinblóma, nytjaiist-
ar og fleira. Sýningin stendur til 20.
september.
18 HELGARPÓSTURINN