Helgarpósturinn - 28.01.1988, Síða 6

• •
Ororkumat fyrir tryggingafélög
ÓEÐULEG SÉRSTAÐA LÆKNA
TRYGGINGASTOFNUNAR
— segir aöstoöarlandlœknir. Alltofmikid vald á hendi eins manns — segir Guörún Helgadóttir
Tryggingayfirlæknir, Björn Önundarson, sem og aðrir
læknar TVyggingastofnunar ríkisins eru þeir aðilar sem
dæma um örorku landsmanna samkvæmt lögum. Það
hefur hins vegar gætt óánægju meðal margra með að
örorkumat sé allt á hendi eins embættismanns og að
hvergi skuli vera til áfrýjunaraðili í kerfinu. Eins hefur
komið fram gagnrýni á þá venju að tryggingayfirlæknir
og undirmenn hans skuli selja tryggingafélögum örorku-
mat, þar sem læknar TR hafi í því efni óeðlilega sérstöðu,
sem og að sá möguleiki sé fyrir hendi að tryggingayfir-
læknir komi sér þar með í þá stöðu að hagmunir hans
gagnvart skjólstæðingum hans annars vegar og trygg-
ingafélögum hins vegar stangist á.
EFTIR PÁL HANNESSON MYNDIR: JIM SMART
Örorkumati hér á landi er þannig
háttað að slasist manneskja, svo tal-
ið sé að örorka hafi af hlotist, þarf
hún að leita til embættis trygginga-
yfirlæknis til að fá staðfest að um
örorku sé að ræða og þá hversu
mikla. Leitar viðkomandi í flestum
tilfellum fyrst til heimilislæknis, sem
útbýr öll gögn fyrir sjúklinginn, veit-
ir honum læknisskoðun og undirbýr
umsókn hans til örorkumats að
öðru leyti. Samkvæmt upplýsingum
lækna sem HP ræddi við getur sá
tími sem þeir verja í þetta starf var-
að frá einni klukkustund til heils
dags vinnu. Það er síðan á grund-
velli þessara gagna sem trygginga-
yfirlæknir byggir örorkumat sitt og
í vissum tilfellum jafnvel án þess að
ræða persónulega við viðkomandi
sjúkling. Þessu mati tryggingayfir-
læknis er ekki hægt að áfrýja, jafn-
vel þó sjúklingur og læknir hans
kunni að vera ósammála niðurstöð-
unni eða þeim breytingum sem
tryggingayfirlæknir telur nauðsyn-
legar á matinu seinna meir.
Guörún Helgadóttir og Svavar
Gestsson, þingmenn Alþýðubanda-
lagsins, hafa á hverju ári síðan 1983
flutt á Alþingi frumvarp sem þau
telja að eigi að ráða bót á þessum
annmarka. Sagði Guðrún þau leggja
áherslu á að fleiri þættir yrðu teknir
til greina við örorkumat en læknis-
fræðilegir, svo sem að meiri áhersla
yrði lögð á félagslegar aðstæður
viðkomandi. Þess vegna hafi í
stjórnarfrumvarpi 1982 verið lagt til
að skipuð yrði nefnd þriggja manna
og gætu þar setið, auk tryggingayf-
irlæknis, félagsfræðingur eða fé-
lagsráðgjafi auk þriðja aðila og sæi
þessi nefnd um örorkumat. Það
væri t.d. ekki í anda laganna að fisk-
verkunarkona úti á landi, sem hætt
er að geta stundað vinnu við fisk-
verkun, skuli ekki fá örorkubætur,
þar sem talið er að hún eigi að hafa
lfkamlega hæfni til að stunda skrif-
stofustörf. Hins vegar er alls ekki
víst að hún sé hæf til starfans né að
starfið standi yfirhöfuð til boða.
Þetta frumvarp náði hins vegar ekki
fram að ganga.
Þá er í frumvarpi sem þau Svavar
hafa lagt fram á hverju ári síðan
1983 lagt til að komið verði á sér-
stakri örorkuáfrýjunarnefnd sem
fólk getur leitað til, telji það sig hafa
yfir einhverju að kvarta. Gert er ráð
fyrir að í nefndinni sitji einn fulltrúi
Oryrkjabandalagsins, einn tilnefnd-
ur af Hæstarétti og sá þriðji af trygg-
ingamálaráðuneytinu. Sagði Guð-
rún að öryrkjabandalagið hefði
sent umsögn með þessu frumvarpi
og hefði það stutt hana mjög Eins
mun Læknafélag íslands hafa sent
mjög jákvæða umsögn um þessar
fyrirhuguðu breytingar. Þrátt fyrir
þennan stuðning hefur tillagan ekki
náð fram að ganga. Sagði Guðrún
að þegar hún hefði stýrt heilbrigðis-
og trygginganefnd Alþingis og þess-
ar tillögur hefðu legið fyrir hefðu
6 HELGARPÓSTURINN
komið til hennar forstjóri Trygg-
ingastofnunar, deildarstjóri lífeyris-
deildar TR sem og tryggingayfir-
læknir og þeir hefðu allir verið mjög
á móti frumvarpinu.
„En þetta er ekki aðalatriðið,
heldur er beinlínis út í hött að einn
maður hafi á hendi allt örorkumat í
landinu. Því hann hefur ekki aðeins
örorkumat fyrir TR á höndum, held-
ur og einnig í stórum mæli fyrir
tryggingafélögin. Það eralvegsama
hver tryggingalæknir er, þetta er
auðvitað alltof mikið vald á hendi
eins manns, það er mergur málsins,"
sagði Guðrún Helgadóttir.
Eins og kom fram hér að framan
sér tryggingayfirlæknir ekki aðeins
um allt almennt örorkumat í land-
inu hvað viðkemur almannatrygg-
ingakerfinu, heldur vinnur hann
einnig upp örorkumat fyrir trygg-
ingafélögin, þegar svo ber við að
örorkuþegi hefur lent í slysi og hef-
ur áður keypt tryggingu hjá trygg-
ingafélagi. En öfugt við það sem
tíðkast þegar lífey rissjóðir þurfa slíkt
örorkumat og fá það frá Trygginga-
stofnun sem slíkri án endurgjalds
vinna Björn Önundarson og aðrir
læknar við TR örorkumat fyrir
tryggingafélögin sem einstaklingar
og fá fyrir það greitt sérstaklega.
Tryggingafélögin munu nú greiða
viðkomandi lækni um 10 þúsund
krónur fyrir slíkt örorkumat, sam-
kvæmt heimildum Helgarpóstsins.
Trúnaðarlæknir hjá einu trygginga-
félaganna staðhæfði að þó trygg-
ingafélögunum væri heimilt að leita
til hvaða hæfs læknis sem er til að fá
örorkumat sem gagnaðist þeim
væru það í flestum tilfellum læknar
TR sem sæju um þetta og „senni-
lega tryggingayfirlæknir langmest".
Tryggingafélögin þurfa á örorku-
mati að halda til að ákvarða hvaða
bætur þeim beri að greiða trygging-
arkaupa, enda hækkar greiðsla
þeirra til metins öryrkja í hlutfalli
við hækkandi örorkustig viðkom-
andi.
Það er hins vegar íhugunarefni
hvort það getur talist með öllu rétt
að tryggingayfirlæknir og aðrir
læknar hjá Tryggingastofnun sinni
þessari þjónustu við tryggingafé-
lögin gegn gjaldi. í fyrsta lagi eru
þessir aðilar í fullu starfi hjá Trygg-
ingastofnun ríkisins að meta örorku
einstaklinga svo þeir fái notið rétt-
inda sinna hjá almannatryggingum.
Þegar læknar TR síðan fá beiðni um
það frá tryggingafélagi að meta ein-
stakling til örorku hafa þeir þegar
unnið það verk í starfi sínu sem
opinberir starfsmenn. Örorkumat
það sem tryggingafélögin krefjast
kann hins vegar að vera í einhverju
frábrugðið mati TR að því leyti að
það þarf að aðhæfa tryggingaskil-
málum viðkomandi. Því nægir t.d.
ekki fyrir tryggingafélag að hringja
í TR og fá uppgefið örorkumat í
gegnum síma. Örorkumatið sem
tryggingafélögin fá er hins vegar
ekki neitt málamyndaplagg. í sam-
tali við deildarstjóra hjá trygginga-
félagi, sem fær slík gögn í hendurn-
ar, kom fram að „heilu blaðsíðurnar
eru teknar orðréttar úr vottorðum,
vitnað er í lækna sem hafa gefið út
vottorð og ef menn hafa verið send-
ir til sérfræðinga þá kemur það
einnig orðrétt. Þannig að allar for-
sendur eru þarna, sjálfstætt plagg
með lýsingu á slysinu og tilheyrandi
sögu“.
Því hljóta læknar TR að hafa
mikla sérstöðu umfram aðra lækna,
sem vildu taka að sér örorkumat
fyrir tryggingafélögin, þar sem þeir
hafa þegar unnið verkið og hafa öll
gögn fyrir framan sig.
Gudjón Magnússon aðstoðarland-
læknir sagðist í samtali við HP hafa
velt því fyrir sér hvort það gæti talist
eðlilegt að maður sem vinnur fyrir
stofnun og hefur aðgang að gögn-
um sem stofnunin raunverulega á og
hefur vegna lagaskyldu ætti að hafa
rétt á því að gefa út mat fyrir annan
aðila,,, því það er útilokað að sanna
eða vefengja í hvaða tilvikum hann
hefur nýtt sér þessa vitnesku í þágu
þess aðila sem hann er að selja vinn-
una. Ef hann á ekki að njóta sérrétt-
inda gagnvart öðrum læknum ætti
að hleypa öðrum læknum sem hafa
áhuga á að taka að sér örorkumat
fyrir tryggingafélög í það örorku-
mat sem liggur á Tryggingastofnun,
svo utanaðkomandi læknar geti
nýtt sér þær upplýsingar á sama
hátt og læknar TR. Það yrði auðvit-
að aldrei leyft", sagði Guðjón.
„Ég ligg ekkert á þeirri skoðun
minni að það geta verið þau tilvik,
þar sem einstaklingur á annars veg-
ar rétt á bótum frá tryggingafélagi
og hins vegar örorkubótum frá
opinberum sjóðum og að í þeim til-
vikum sé óæskilegt að það sé sami
aðili sem úrskurðar hvort tveggja.
Það er vegna þess að hagsmunir
tryggingafélagsins þurfa ekki alltaf
að falla saman við hagsmuni ein-
staklingsins og þess vegna er mikii-
vægt að einstaklingurinn geti á ein-
hvern hátt áfrýjað þessu mati. Og ég
veit ekki hvert á að áfrýja ef það er
sjálfur tryggingayfirlæknir, sem
hefur framkvæmt matið fyrir trygg-
ingafélagið," sagði hann. Sagði Guð-
jón það umhugsunarefni af hverju
tryggingafélögin keyptu ekki þetta
mat beint frá Tryggingastofnun,
sérstaklega ef haft er til hliðsjónar
að Tryggingastofnun lætur öllum líf-
eyrissjóðum slíkt mat í té, endur-
gjaldslaust.
Björn Önundarson tryggingayfirlæknir
EKKERT ÖEÐLILEGT
Hvernig er samstarfi TR og
tryggingafélaga háttaö, þegar
menn eru metnir til örorku?
„Það er nú ekkert sem er fast-
bundið í lögum eða reglum. Það er
náttúrulega bæði leitað til mín og
annarra með það, það er alveg rétt
og margra ára „praksis" á því, en
það er bara um slysamat að ræða
i þeim tilvikum."
Sinna margir lceknar í landinu
svona örorkumati fyrir trygginga-
félögin?
„Já, já, það eru þó nokkrir lækn-
ar sem gera það, utan stofnunar-
innar, og svo höfum við hérna gert
þetta líka í okkar frítímum. Ég
gæti trúað að það væru 10 menn."
Nú höfum viö heyrt aö þaö endi
flestir þessara sjúklinga á TR til aö
fá mat?
„Ég veit nú ekki hvort það er
alveg rétt, en það er rétt að það
eru margir sem eru metnir hérna
af okkur starfsmönnum hér. Fjöld-
inn er óskaplega misjafn frá ári til
árs. En sennilega nokkrir tugir til-
fella sem ég framkvæmi. Menn
vinna þetta í sínum frítíma, á
kvöldin eða um helgar, menn fá
greitt fyrir þetta frá tryggingafé-
lögunum.
Það er þannig að þeir sem hafa
sérfræðinám í embættislækning-
um, eða hafa kynnt sér þetta sér-
staklega, geta framkvæmt þetta
mat. Eg vil alls ekki segja að hvaða
læknir sem er geti ekki gengið inn
í þetta starf. Það er ekki krafist
neins sérstaks í þessu sambandi.
Grunnurinn er sá að menn séu
læknar."
Er þaö rétt aö þetta mat sé unniö
aö einhverju leyti af starfsfólki
innan TR?
„Nei, það er alveg úr lausu lofti
gripið. Stúlkurnar vélrita þetta fyr-
ir okkur í sínum frítíma á kvöldin,
fá fyrir það sérstakan taxta, senni-
lega frá lögfræðingafélaginu. Það
væri algjörlega fráleitt að láta sér
detta í hug að þetta væri unnið í al-
mennum vinnutíma TR.“
Nú sendiö þiö þetta örorkumat
frá ykkur til tryggingafélaganna,
sem er nokkuö nákvœmt, lœknis-
frœöilega séö. Þetta fer fyrir deild-
arstjóra og aöra. Hvernig snýr
þetta aö trúnaöarskyldu lœkna?
„Eg tel ekki að það sé nokkur
trúnaður rofinn, m.a. af því að
sjúklingarnir sjálfir óska eftir
þessu. Þetta fjallar um eitt sérstakt
tilvik, það er ekki verið að rekja
hvort amma þín í föðurætt hafi
verið geðveik eða eitthvað, heldur
hvernig þú hefur þróast út frá
slæmu fótbroti. Þannig að ég tel
ekki að það séu nokkrar heilsu-
farslegar upplýsingar þarna sem
geta orkað tvímælis og síst af öllu
þar sem þetta er nú í þágu sjúkl-
ingsins sjálfs.
Flestir af þeim sem við metum
koma í viðtal og óska eftir þessu
sjálfir."
Menn hafa ennfremur velt því
fyrir sér hvort ekki stangaöist á viö
starf þitt sem tryggingayfirlœknir
aö þú seldir tryggingafélögun-
um örorkumat?
„Ég hafna því algjörlega, mér
finnst það fáranleg umræða. Þetta
tekur til ákveðinna hluta skv. ósk
viðkomandi einstaklings og þetta
er ekkert sem snertir nein leynd-
armál. Annað er það, að upplýs-
ingar um almenna örorku mynd-
um við ekki láta. Þær upplýsingar
eru mög nákvæmar og liggja í þús-
undatali hér, þær léti ég hvorki
tryggingafélög né aðra fá. Þetta
„Vinn þetta eins og hver annar
læknir i frftíma mínum."
eru allt upplýsingar í kringum
ákveðin slys, en tryggingafélög fá
ekki upplýsingar þar sem rakin er
ákveðin heilsufarssaga, því það er
mjög nákvæmt mat.“
Þannig aö þú vinnur þetta sem
hver annar lœknir sem hefur
þekkingu til í þínum frítíma?
„Akkúrat, bæði ég og samstarfs-
menn mínir. Við erum 3 í föstu
starfi, þetta hefur komið inn á
borð hjá okkur öllum í gegnum
áratugi, að tryggingalæknarnir
hafa metið meira og minna örorku
vegna slysa. Það er ekkert nýtt.
Eg bara veit ekki hversu mörg
tilfelli ég afgreiddi í fyrra, en það
gætu verið miili 10 og 50 mál.“