Helgarpósturinn - 28.01.1988, Side 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Halldór Halldórsson, Helgi Már Arthursson
Blaöamenn: Anna Kristine Magnúsdóttir, Friðrik Þór Guömundson, Gunnar Smári Egilsson, Jónína Leósdóttir, Kristján Kristjánsson, Ólafur Hannibalsson, Páll Hannesson.
Prófarkir: Sigríöur H. Gunnarsdóttir
Ljósmyndir: Jim Smart
Útlit: Jón Óskar
Framkvœmdastjóri: Hákon Hákonarson
Dreifingarstjóri: Birgir Lárusson
Sölu- og markaösstjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson
Auglýsingar: Bergþóra Sigurbjörnsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir, Sigurður Baldursson.
Áskrift: Guðrún Geirsdóttir
Afgreiðsla: Bryndís Hilmarsdóttir
Aösetur blaösins: er í Ármúla 36, Reykjavík, sími 91-681511.
Útgefandi: Goðgá hf.
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Sameiginlegir hagsmunir
Hugtakið „sameiginlegir hagsmunir íslendinga” skýt-
ur stundum upp kollinum. Nú síðast var útlendingi, Paul
Watson, vísað úr landi fyrir að hafa verið með yfirlýsing-
ar, sem ganga þvert á sameiginlega hagsmuni íslend-
inga, eins og stjórnkerfið kýs að kalla það. Watson þessi
var handtekinn við komuna til íslands, leiddur út í lög-
reglubíl og tekinn til yfirheyrslna hjá Rannsóknarlög-
reglu ríkisins. Svo mikið var í húfi að ríkissaksóknari og
vararíkissaksóknari voru viðstaddir yfirheyrslurnar, sem
er vægast sagt óvenjulegt, enda þótt þeim sé það heimilt
samkvæmt lögum. En víkjum að brottvísuninni.
Við yfirheyrslur kom, samkvæmt upplýsingum dóms-
yfirvalda, ekkert fram sem réttlætti ákæru á hendur um-
rædds Watsons. Honum var því sleppt eftir yfirheyrslur
og leiddur út í lögreglubíl og sendur með flugvél til
Bandaríkjanna. Hér má spyrja: Ef Watson þessi hefur
ekki gerst brotlegur við lög og þar af leiðandi ekki hægt
að ákæra manninn, hvernig er þá hægt að vísa honum
úr Iandi? Svar yfirvalda var, að hann hefði haft uppi yfir-
lýsingar sem gengu þvert á sameiginlega hagsmuni ís-
lendinga. Og þótt ótrúlegt megi virðast hafa yfirvöld lög-
in með sér. Menn geta hins vegar spurt sig, hver fyrir sig,
hvort maðurinn hefur með hegðan sinni gengið þvert á
þeirra hagsmuni. Vera kann að lögreglu- og dómsyfir-
völd í landinu búi yfir upplýsingum sem réttlæta brottvís-
un Pauls Watson. Sé svo er það skylda þeirra að skýra frá
því, en ekki láta sér nægja að vísa til laga nr. 45 frá 1965,
11. grein, og gera hagsmuni einkafyrirtækis að hagsmun-
um þjóðarinnar.
Önnur hlið brottvísunarinnar snýr að fjölmiðlum og
fréttamönnum. Upplýst er að fréttamenn voru teknir úr
umferð suður á Velli. Þeim var haldið föstum í tiltekinn
tíma, án þess að vitað sé til að þeir hafi brotið af sér.
Hindraðir í starfi sínu sem fréttamenn og með því komið
í veg fyrir að þeir gætu miðlað fréttum af hingaðkomu
umrædds Watsons. Með því að taka fréttamenn úr um-
ferð stigu Iögregluyfirvöld stórt skref í áttina frá því sem
gæti kallast eðlileg samskipti fréttamanna og lögreglu og
sýnir svo ekki verður um villst hversu auðvelt það reynist
yfirmönnum lögreglunnar að fara yfir strikið.
Sagt er að valdbeiting lögreglu á Keflavíkurflugvelli
hafi náð svo langt, að leggja hald á ljósmyndavél eins
Ijósmyndara dagblaðanna, af því grunur lék á, að við-
komandi hefði í starfi sínu náð myndum af því þegar Paul
Watson var handtekinn í landgangi Flugleiðavélar. Lög-
reglan mun hafa skilað ljósmyndavélinni sólarhring síð-
ar, þegar ljóst var hvað Ieyndist á filmunni. Hér er um svo
alvarlegt tilvik að ræða að fulltrúarnir í dómsmálaráðu-
neytinu ættu að sitja skjálfandi við skrifborðin og ráð-
herra að skjálfa mest.
Þeir mættu líka skjálfa fyrir að hafa vísað fréttamönn-
um af lóðinni við Síðumúlafangelsið, þar sem Watson var
yfirheyrður, á þeirri forsendu að fréttamenn væru stadd-
ir á eignarlóð ríkisins!
En ráðherra lögreglunnar, eða lægra settir yfirmenn
liðsins, skjálfa ekki. Og er það miður. Skýringin er sú að
valdbeitingarmennirnir hafa komist upp með þetta fram-
ferði nær athugasemdalaust. Aðferðirnar sem beitt var
í Watson-málinu staðfesta gjá á milli skilnings lögreglu á
hlutverki sínu og þess skilnings sem þorri manna hefur
á lýðræðislegum leikreglum.
Fjölmiðlar hafa sumir hverjir þurft að gera „hags-
munabandalag” við lögreglu til að ná í upplýsingar.
Framferði liðsins ætti að sýna mönnum að slíkt hags-
munabandalag er óæskilegt, en umfram allt hættulegt.
Eða hafa menn orðið varir við athugasemdir við aðgerð-
ir lögreglu? Hefur Blaðamannafélag íslands mótmælt
valdbeitingunni?
10 HELGARPÓSTURINN
Þrálátar missagnir í HP um lífeyri bænda
Helgarpósturinn básúnaði 17.
des. sl., að bændur væru forrétt-
indastétt í lífeyrismálum. Þessi mis-
skilningur var skipulega leiðréttur
hér á síðunum (22. des. sl.), en
vegna þess að blaðið er á sömu nót-
um 7. jan. sl., og bætir við laglínuna,
er nauðsynlegt að hreinsa andrúms-
loftið betur fyrir lesendur.
BÆNDUR FÁ LÁGAR
LÍFEYRISGREIÐSLUR
HP hefur enn ekki leiðrétt aðal-
missögn sína og meginuppslátt, að
bændur fái hærri lífeyri en aðrar
stéttir, og reynir 7. jan að gera at-
hugasemdir mínar um þetta atriði
tortryggilegar. Til að komast að
óyggjandi niðurstöðu er einfaldast
að bera saman nokkra dæmigerða
einstaklinga sem hafa nákvæmlega
sömu stöðu gagnvart lífeyrissjóði
sínum:
En þetta er ekki allt og sumt. Við
bætist sá mismunur, að verðtrygg-
ing kemur á lífeyrisgreiðslur til aldr-
aðra bænda tvisvar á ári, en hjá
öldruðum félagsmönnum í verka-
lýðshreyfingunni er miðað við laun
1. hvers mánaðar. Auk þess eru
grundvallarlaun lífeyris bænda
lægri.
Allt ber þetta að sama brunni,
bændur njóta lakari lífeyris og líf-
eyrisréttinda en aðrar stéttir.
inn hefur ekki kynnt sér sjálfur líf-
eyrismálin nægilega, en fer að því
er virðist eftir einhverjum lausa-
fregnum. Er sú aðferð kannski skýr-
ing á því hve gallaður allur málatil-
búnaður hans hefur verið frá upp-
hafi.
Eins og skýrt kemur fram hér að
neðan er úrslitaröksemd blaða-
manns HP röng. Lítum því til sönn-
unnar á raunveruleikann í þessum
efnum fyrir aðra en bændur:
Eftirtaldir aðilar útvega fjármagn sem fer til að greiða lífeyri
annarra en bænda, skv. lögum um eftirlaun til aldraðra:
— Ríkissjóður.
— Atvinnuleysistryggingasjóður (25% atvinnurekendur,
25% sveitarfélög og 50% ríkissjóöur).
— Jöfnunarsjóður sveitarfélaga [82,9% framlag ríkissjóðs
af söluskatti, — 77,7% landsútsvar).
— Lífeyrissjóðirnir (þar á meðal Lífeyrissjóður bænda).
67 ÁRA EINSTAKLINGUR MEÐ 15 STIG
Lifeyrisgreiðslur í krónum í janúar 1988
Lífeyrissjóður verslunarmanna 9710
Lífeyrissjóður Dagsbr. og Framsóknar 6636
Söfnunarsjóður lífeyrisréttinda 6636
Lífeyrissjóður bænda 6483
0 2000 4000 6000 8000 10000
Útreikninqar: Starfsmenn viðkomandi lífevrissjóða
Bændurnir eru iægstir. I frásögn
HP stóð hins vegar skýrum stöfum
að bændur fengju „lífeyri, sem er
mun hœrri en adrar stéttir njóta“ —
„langt umfram þad sem almenning-
ur fœr“, svo vitnað sé orðrétt í HP.
Eiga lesendur út frá þessu að dæma
um áreiðanleika blaðsins í öðrum
efnum?
BÆNDUR ERU LENGUR
AÐ AFLA SÉR RÉTTINDA
Bændastéttin er líka skör lægra
sett en aðrir lífeyrisþegar, þegar
kemur að réttindaöflun í lífeyrismál-
um. Bóndinn þarf að greiða meira í
lífeyrissjóð sinn heldur en t.d. Dags-
brúnarmaðurinn. Framsóknarkon-
an eða verslunarmaðurinn til að ná
sama stigafjöldanum, sömu réttind-
unum. Margföldunarstuðullinn í
reikningsdæmi þeirra er lægri en
annarra, eins og hér kemur skýrt
fram:
Stig til réttinda i lífeyrissjóöum
reiknast á þennan hátt:
LIFEYRISSJÓÐUR BÆNDA:
Iðgjald x 24 = Stig
Grundvallarlaun*)
FLESTIR AÐRIR LÍFEYRISSJÓÐIR:
Iðgjald x 25
----------------= Stig
Grundvallarlaun*)
* Grundvallarlaun eru þau sömu hjá flestum lífeyris-
sjóöunum, en hærri þó hjá Lifeyrissjóði verslunar-
manna.
ALDRAÐIR BÆNDUR
ERU VERR SETTIR
Aldraður bóndi, fæddur fyrir
1914, fær tæplega 11% lægri lífeyris-
greiðslu en fyrrverandi verkamaður
á sama aldri, og verðtrygging kem-
ur sjaldnar á iífeyri bóndans.
Sams konar löggjöf tryggir öldr-
uðum bændum og launþegum, sem
fæddir eru fyrir 1914, lífeyri, sem
ekki er byggður á iðgjaldagreiðsl-
um. Berum saman tvo aldraða
menn í nákvæmlega sömu aðstöðu,
annar var bóndi og hinn félagi í
verkalýðshreyfingunni:
VANÞEKKING
Með ólíkindum er hve langt HP
gengur í staðleysum um Lífeyrissjóð
bænda. Auk þeirra sem birtar voru
fyrir jólin bættust við 7. janúar:
1....Auk þess er Lífeyrissjódur
bænda ekki skertur vegna Umsjón-
arnefndar eftirlauna." (Og getur þar
af leiðandi greitt hærri lífeyris-
greiðslur en aðrir, að mati blaða-
mannsins.)
Þessu er þveröfugt farið. Skýrt
kemur fram í reikningum Lífeyris-
sjóðs bænda, að hann greiðir, eins
og aðrir lífeyrissjóðir, 3% af öllum
iðgjaldatekjum sínum og framiög-
um til Umsjónarnefndar eftirlauna.
Blaðamaður HP óskaði eftir og fékk
að sjálfsögðu reikninga þar sem
þetta kemur fram, áður en hann
birti fyrri grein sína, auk þess sem
þeir eru birtir í Stjórnartíðindum ár
hvert.
2. Alvarlegri villa er síðan í frá-
sögn HP 7. jan. um ímynduð forrétt-
indi bænda í sambandi við lífeyris-
greiðslur til aldraðra. Blaðamaður-
inn er haldinn þeirri ranghugmynd,
að ríkissjóður geri óeðlilega vel við
aldraða bændur, miðað við aldraða
verkamenn, og ætlar með þessu að
sanna gæfumuninn:
„Sérstaöa bœnda í þessu tilfelli
snýst kannski fyrst og fremst um
þad, ad lífeyrissjódir annarra stétta
greida til umsjónarnefndarinnar
svo hœgt sé ad greida eldri félags-
mönnum þeirra lífeyri, en Stofn-
lónadeild landbúnaöarins og ríkis-
sjódur sjó um þessar greidslur til
bœndanna."
Ekki er hægt að skilja þessa rök-
semdafærslu blaðamannsins,
hvernig sem samhengið er skoðað,
á annan hátt en þann að lífeyrissjóð-
ir annarra stétta standi að megin-
hluta undir greiðslunum til gömlu
félaganna, ríkið komi þar ekki við
sögu eins og hjá bændunum.
Þessi staðhæfing er röng. Eins og
allir vita, sem við lífeyrismál fást,
eru það ekki hinir lífeyrissjóðirnir
sem bera aðalkostnaðinn af því að
greiða sínum eldri félögum lífeyri.
Það eru opinberir aðilar. Klausan
opinberar Ijóslega, að blaðamaður-
Lífeyrisgreiöslur í janúar 1988 til 75 ára kvænts einstaklings
með 15 stig / réttindaár:
Hjá Lífeyrissjóði bænda kr. 8.644
Hjá Úmsjónarnefnd eftirlauna kr. 9.712
Það er sem sé ranglega gefið í
skyn í HP, að stéttarfélögin standi
ein undir þessum greiðslum. Upp-
runi fjármagnsins sem fer til að
tryggja öldruðum bændum og öldr-
uðum verkamönnum lífeyri er ekki
jafn fjarskyldur og ætla mætti. Op-
inberir aðilar bera þungann af verk-
efninu í báðum tilvikum.
BÆNDUR GREIÐA SITT
IÐGJALD SJÁLFIR
í HP hefur ítrekað verið fullyrt, að
bændur greiði ekki iðgjöld í Lífeyris-
sjóð bænda, heldur borgi neytendur
og skattborgarar fyrir þá. Þetta
stenst ekki. í lögum nr. 50/1984 seg-
ir skýrt hvernig draga skal lífeyrisið-
gjöld af tekjum bænda og hefur það
verið gert þannig fram að þessu.
Blaðamanninum er heldur greini-
lega ekki kunnugt um að sumir
bændanna greiða iðgjöld sín beint,
þau eru ekki tekin á öðrum stöðum
i kerfinu.
Blaðamaður HP vill hins vegar
líta á bændur sem atvinnurekendur
og að neytendur greiði iðgjald
þeirra um leið og þeir kaupa mat-
vörur af þeim. Skattalega eru bænd-
ur að sönnu atvinnurekendur, en
gallinn er sá, að með þessari rök-
semdafærslu greiðir heldur enginn
íslendingur iðgjald í lífeyrissjóð af
kaupi sínu, heldur launagreiðendur.
HVERS VEGNA?
Ekkert stendur nú eftir af upp-
runalegum málatilbúnaði í HP um
Lífeyrissjóð bænda. í hnotskurn
voru fullyrðingar svona: „Bændur
fá hærri lífeyri en aðrir, njóta gífur-
legra forréttinda, greiða ekki ið-
gjöld, ríkissjóður blæðir, þetta er allt
ein leynileg svikamylla." Þetta var
uppslátturinn og þýðingarlaust fyrir
blaðamann að víkja sér hjá að ræða
staðreyndirnar, sem tala allt öðru
máli.
Hver er ástæða þessarar villandi
umfjöllunar HP? Röksemdir finnast
ekki. Er hún þá tilfinningalegs eðlis?
Hefur einhver bóndi verið dónaleg-
ur við ritstjórn blaðsins þegar hún
vildi tína ber eða meinað henni um
tjaldstæði? Eða er talið óhætt að
banka hvernig og hvenær sem er í
bændastéttina, hún hafi örugglega
alltaf vondan málstað? Vísbending
um þessa afstöðu felst í niðurlags-
orðum blaðamanns 7. jan.: / „land-
búnaöarlógíkinni“ — „er ekkert
sem á skylt vid skynsemi". Þægilegt
skálkaskjól?
Með eindreginni von um ábyrgð
og heiðarleika HP í framtíðinni.
Ólafur H. Torfason,
Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins.