Helgarpósturinn - 10.03.1988, Blaðsíða 6

Uppgjör gamla Utvegsbankans
BÓKHALDSBRELLUR
„KYRRSTAÐ ÚTLÁN
OG AFSKRIFTIR
í júní 1987 setti þáverandi bankamálaráðherra,
Matthías Bjarnason, eins konar skilanefnd til að ganga
endanlega frá slitum á Útvegsbanka íslands. Þetta gerði
ráðherra vegna gloppu í lögum um nýjan hlutafélags-
banka. bar gleymdist að gera ráð fyrir skilanefnd vegna
slita gamla bankans, annaðhvort fyrir slysni og vegna
fúsks í lagasetningu eða vegna þess að menn gerðu ráð
fyrir því að bankinn yrði ekki seldur. Annar möguleiki er
sá að menn hafi gert ráð fyrir því þegar lögin voru samin,
að einhverjir af bankastjórum gamla bankans yrðu ekki
ákærðir og því sjálfsagðir bankastjórar nýja bankans og
að þeir myndu ganga frá slitum á gamla bankanum. Það
síðastnefnda er sennilegasta skýringin. Bréfið ritaði ráð-
herra vegna þess að bankastjórar sögðu starfi sínu lausu
og gamla bankaráðið var sett af. í bréfinu fól Matthías
Bjarnason bankastjórum og bankaráði gamla bankans
að slíta Útvegsbanka Islands.
EFTIR HELGA MÁ ARTHURSSON OG PÁl H. HANNESSON MYND: JIM SMART
Bréfaskriftir ráðherra í júní 1987
benda til þess að menn hafi hreint
ekki gert ráð fyrir að bankastjórarn-
ir yrðu ákærðir, eins og raunin varð
rétt áður en fyrirhugaðar breyting-
ar á stjórn bankans áttu að koma til
framkvæmda. Það er eina skýringin
á því að eigandi bankans, ríkið, taldi
sig við lagasetningu ekki þurfa að
setja inn sérstaka menn til að gæta
hagsmuna eigenda bankans þegar
hann átti að gera upp.
HRAKTIR FRÁ
BANKANUM
Sú óvænta stefna sem banka-
stjóramálin í Útvegsbankanum tóku
sl. vor varð til þess að nýr banka-
málaráðherra, Jón Sigurdsson, og
nýr fjármálaráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson, skipuðu hvor sinn
fulltrúa til að gæta hagsmuna eig-
enda bankans, þegar honum yrði
slitið. Þessir fulltrúar voru Sveinn
Björnsson frá viðskiptaráðuneyti og
Siguröur Þórdarson frá fjármála-
ráðuneyti. Með skipan þeirra gengu
fjármála- og viðskiptaráðherra
þvert á ákvörðun fyrrum banka-
málaráðherra, Matthíasar Bjarna-
sonar, sem ætlaðist til að slit bank-
ans yrðu í höndum bankastjóra og
bankaráðs gamla bankans.
Með bréfi 5. ágúst sl. tilkynntu
ráðherrarnir, Jón Baldvin og Jón
6 HELGARPÓSTURINN
Sigurðsson, þessa fyrirætlan sína og
gerðu viðkomandi með því ljóst, að
nærveru hinna gömlu stjórnenda
bankans væri ekki óskað í Útvegs-
bankanum. Gamla bankaráðið
hraktist úr bankanum og banka-
stjórarnir þrír, Lárus Jónsson, Hall-
dór Gudbjarnason og Ólafur Helga-
son, hættu fljótlega þeim störfum,
sem þeir töldu sig eiga að vinna.
Niðurstaða þess máls er sú, að
bankaráð og bankastjórar gamla Út-
vegsbankans neituðu að skrifa und-
ir reikninga bankans og eftirlétu
ríkisendurskoðun, hagsmunagæslu-
mönnum ráðuneytanna tveggja og
viðskiptaráðherra að skrá nöfn sín á
þessa endanlegu reikninga fyrir Út-
vegsbanka íslands fyrstu fjóra mán-
uði ársins 1987.
FRÁVIK FRÁ
REIKNINGS-
SKILAVENJUM
í reikningum Útvegsbanka ís-
lands og einnig í matsnefndarskýrsl-
unni, sem sérstakiega skipuð mats-
nefnd mun skila í næstu viku, munu
vera veruleg frávik frá reiknings-
skilavenjum sem gilda um uppgjör
fyrirtækja, t.d. ríkisbanka, að því er
heimildamenn HP fullyrða. Þetta
kemur fram í fjórum punktum sér-
staklega, en þeir eru færðir til bókar
með fororði um að hér sé um „frá-
vik frá reikningsskilavenjum" að
ræða og hlýtur það að teljast óvana-
legt, svo ekki sé meira sagt.
I fyrsta lagi eru ,paranlegir rekstr-
arfjármunir" gamla bankans metnir
á svokölluðu staðgreiðsluverði, sem
fengið er út á grundvelli mats Al-
mennu verkfrœdistofunnar á eign-
um Útvegsbankans gamla. Þeir sem
hafa haft umsjón með þessu mati á
vegum Seðlabanka eru Jóhannes
Nordal Seðlabankastjóri og Gardar
Ingvarsson, aðstoðarmaður banka-
stjórnar Seðlabanka.
I öðru lagi er búinn til í lokareikn-
ingum sérstakur liður sem kallast
„kyrrstœd útlárí'. Þetta eru útlán
gamla bankans sem nýi bankinn yf-
irtekur, en eru skv. mati endurskoð-
enda og matsnefndar töpuð að ein-
hverju leyti. Munu 420 milljónir af
„kyrrstæðum útlánum" upp á 1.500
milljónir teljast afskrifaðar. Þetta
flokkast undir ,,varúöarafskriftir“
sem er viðtekin bankavenja, eins og
einn heimildamaður HP sagði í sam-
tali við blaðið, en hann benti jafn-
Samkvœmt lögum um stofnun
hlutafélagsbanka um Útvegsbanka
Islands er gert rád fyrir sérstakri
matsnefndtil að meta eiginfjárstödu
Útvegsbanka íslands. Matsnefndin
er skipud þremur mönnum. Frá
Sedlabanka, Fiskveiðasjóöi, auk
fulltrúa sem viðskiptaráðherra skip-
ar. Arnljótur Björnsson er skipaður
af viðskiptaráðherra, og er hann
formaður matsnefndarinnar, Ragn-
ar Hafliðason, fulltrúi Seðlabanka
Islands, og Stefán Svavarsson, full-
trúi Fiskveiðasjóðs.
Matsnefndin á að meta eiginfjár-
stöðu Útvegsbanka íslands á þeim
degi að hiutafélagsbankinn tekur
við rekstrinum. Fram kemur í lög-
unum að ef eiginfjárstaða Útvegs-
bankans er neikvæð þá ábyrgist
ríkissjóður greiðslu á mismuninum.
Ríkissjóður skal greiða mismuninn
framt á, að þetta þýddi engan veg-
inn að bankinn félli frá neinum kröf-
um og að nýi hlutafélagsbankinn,
Útvegsbankinn hf„ fengi þessi af-
skrifuðu lán og gæti e.t.v. náð þeim
inn aftur. Takist það er það beinn
hagnaður nýja bankans en tap fyrir
ríkissjóð.
í þriðja lagi eru lífeyrisskuldbind-
ingar vegna allra bankastjóra Út-
vegsbanka fslands metnar af trygg-
ingafræðingi og gjaldfærðar á
gamla Útvegsbankann, samtals 221
milljón kr. Þessi upphæð er síðan
færð sem skuld á efnahagsreikningi
gamla bankans og lækkar eiginfjár-
stöðu bankans verulega. í endanleg-
um reikningum segir að eiginfjár-
staða bankans sé neikvæð um u.þ.b.
385 milljónir og eru tífeyrisskuld-
bindingar vegna bankastjóranna
m.ö.o um 221 milljón af þessari tölu.
í þessu sambandi er rétt að minnast
á að reikningsskilavenjur annarra
banka, t.d. Seðlabanka og I-ands-
banka, gera ekki ráð fyrir að lífeyris-
skuldbindingar vegna bankastjóra
með útgáfu 10 ára skuldabréfs,
verðtryggðs og með meðaltalsvöxt-
um innlánsstofnana. Sama er að
segja, ef eiginfjárstaða Útvegsbanka
íslands er jákvæðari en menn gera
ráð fyrir, þá er hlutafélagsbankan-
um gert að greiða ríkissjóði mis-
muninn með sömu vaxtakjörum.
Annars staðar kemur fram, að við
mat á eiginfjárstöðu Útvegsbanka
íslands kýs matsnefndin að færa
áunnin lífeyrisréttindi bankastjóra
til skuldar á efnahagsreikningi
gamla bankans. Þetta er óvenjulegt
í ljósi þess hvernig farið er með þess-
ar skuldbindingar annarra banka,
en hefur í þessu tiltekna dæmi þau
áhrif, að eiginfjárstaða Útvegs-
banka íslands versnar sem nemur
þessum skuldbindingum, eða 220
milljónum krónum, en það er sú
upphæð sem tryggingafræðingar
telja að hlutafélagsbankinn þurfi að
séu færðar á þann hátt sem hér er
gert.
I fjórða lagi er afgreiðslan á svo-
kölluðu ,fkattalegu hagrœði" afar
sérstök. Samanlagt skattalegt tap
gamla Útvegsbankans nemur á ann-
an milljarð króna, og fylgir honum
því verulegt skattalegt hagræði.
Þetta tap gamla bankans getur nýi
bankinn dregið frá væntanlegum
hagnaði um ókomin ár. Er tap, þetta
verðtryggt og hagstætt fyrir nýja
bankann að kaupa þetta tap fyrir
aðeins 185—190 milljónir króna. Sú
upphæð er mjög lág fyrir svo mikið
tap, að áliti endurskoðenda, sem HP
ræddi þessi mál við.
HVERJIR GRÆÐA —
HVERJIR TAPA?
Ef byrjað er á ríkissjóði að þá eru
tölurnar sagðar þessar. I fyrsta lagi
eru bókfærðar út úr ríkissjóði 800
milljónir sem hlutafjárframlag rík-
issjóðs til Útvegsbankans hf. Af því
voru síðan seld hlutabréf fyrir um
36 milljónir króna, þannig að út-
greiða vegna lífeyrisskuldbindinga
bankastjóranna. I þessu sambandi
má benda á að ef eiginfjárstaða
Landsbanka íslands, svo dæmi sé
tekið, væri sett upp á sambærilegan
hátt, þá myndi eiginfjárstaða hans
stórversna, enda skuldbindingar við
bankastjóra miklar.
Það er eftirtektarvert, að þessar
skuldbindingar vegna bankastjór-
anna skuli vera fluttar yfir á hlutafé-
lagsbankann og honum þannig ætl-
að að greiða lífeyri til bankastjóra úr
ríkisbönkum. í fljótu bragði virðist
nærtækara að ríkissjóður tæki þess-
ar skuldbindingar á sig beint í stað
þess að leggja nýja bankanum til
þetta fé með 10 ára skuldabréfi.
Með þessum æfingum er gert ráð
fyrir, að endanleg niðurstaða mats-
nefndarinnar verði, að eigið fé Út-
vegsbanka íslands verði neikvætt
um 385 milljónir.
Mat á eiginfjárstödu Útuegsbankans
NEIKVÆÐ UM 385 MILLJÓNIR
Lífeyrisskuldbindingar bankastjóra skuldfœrðar í efnahagsreikningi
gamla bankans