Morgunblaðið - 29.04.1960, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 28. april 1960
Spjallað við hans hátign
Kláus 1. af Salvatoríu
FJÖRUTÍU dögum fyrir páska
rennur upp meðal kaþólskra sá
skeflilegi tími, er þeir mega ekki
neyta kjöts eða stunda holdlega
skemmtan, svo að þeir geti af
öllum mætti og andagt fylgt
Herrans pínu, þá er sú stund
rennur upp. Á meðan sá siður
var og hét og menn tóku hann
alvarlega, þótti þessi tími eðli-
lega harla óskemmtilegur og þess
vegna tóku menn upp á því að
„taka forskot á sæluna“, éta kjöt
án afláts og drekka mjöð, en
kasta sér síðan í öskuna á degi
föstuinngangsins, öskudegi, í
iðran og yfirvegun. Þannig hófst
kjötkveðuhátíðin. Sjálfur siður.
inn um föstuna er nú á tímum
ekki tekinn yfirmáta alvarlega,
en siðurinn um kjötkveðjuhátið-
ina því alvarlegar.
Hátíðartímabilið hefst á þrett-
ándanum og stendur til öskudags.
Er það því i ár nær 2 mánuðir.
í þessu tilefni eru árlega kosin
prins og prinsessa til þess að
koma fram á dansleikjum og
mannamótum, veifa fólkinu og
yfirleitt „stjórna" hátíðinni. f
þetta sinn var kosinn sem prins
' að kynna sér þennan stórbrotna
| og merkilega sið þeirra kaþólsku.
Til þess að fullnægja þessari fróð'
leiksfýsn minni ákvað ég að fá
viðtal hjá hans hátign prinsin-
um og spyrja hann spjörunum úr
um málið. Það er að vísu ekki á
hverjum degi, sem maður stend-
ur augliti til auglits við svo kon-
unglega persónu, en ég herti samt
upp hugann, hét á alla mína
verndarengla — og bankaði.
— Kominn, sagði hans hátign.
Hann hafði reyndar átt von á
mér. Hálftíma á dag getur hann
nú orðið vegna anna mætt í
vinnunni hjá fyrirtækinu föður
sins, og stundarfjórðung af þess-
um hálftíma hafði hann lofað að
fórna handa mér. Ég beit á jaxl-
inn og gekk vandræðalega inn.
Þar sat þá hans hátign og las
nótur. Hann á sennilega að
syngja eitthvað í kvöld, hugsaði
ég. Og á samri stundu varð allt
mitt sveitarlega uppburðarleysi
rokið út í veður og vind. Hans
hátign var þá bara ósköp látlaus
náungi, ekkert hátignarlegur
eða rogginmannlegur, heldur
þvert á móti einstaklega hlýleg-
ur og alúðlegur maður. Hann
sigldi á móti mér, hristi hönd
mína og sagði: — En því miður
aðeins stundarfjórðung, því að þá
þarf ég að lesa ritaranum mínum
fyrir nokkur bréf.
Skemmt sér fyrir föstuna.
— Allt í lagi, sagði ég, greip
til snjáðrar og ódiplómatískrar
stílabókar, þar sem ég hafði hrip
að niður nokkrar spurningar, og
hóf þegar yfirheyrsluna: — Hvað
er eiginlega Fasching? spurði ég
heimskulega, en svo er kjöt-
kveðjuhátíðin nefnd á þessu
plássi.
Fagrir þegnar Kláusar I.
dr. Klaus nokkur Thomas, sem
tók sér titilinn „af Salvatoríu",
vegna þess að faðir hans, sem er
forstjóri eins stærsta ölbrugg-
unarfyrirtækis staðarins (hvað
annað!), hefur upp á vissa teg-
und bjórs að bjóða, er Salvator
nefnist. -
Gengið á fund prinsins.
Er ekki nema eðlilegt, að mót-
mælendatrúarmanni frá landi,
þar sem er látið sér nægja að
borða saltkjöt og baunir daginn
fyrir föstuinngang, langi til þass
Ja, um það get ég ekkert sagt
nemna það, sem öllum er kunn-
ugt. Frá fornu fari hafa menn
fundið hjá sér löngun til þess
að skvetta sér ærlega upp áður
en fastan hefst, og það er dansað
fram á rauða nótt, sungið og
drukkið, — kampavín og bjór-
inn freyða, „konfettí“-ræmurn-
ar þjóta um skreytta salina, all-
ir klæðast fáránlegum og skraut
legum búningum o. s. frv. Auð-
vitað er þetta líka að meira eða
minna leyti orðin verzlunarhátíð
eins og jól og páskar, en engu
að síður skemmtilegur tími, sem
ekki er hægt að lýsa, slíkt verð-
ur maður að sjá með eigin aug-
um. Þér eigið mikið eftir.
— Jáhá, sagði ég, og það hlakk
aði í mér, — en hvað segið þér
mér um Faschingsnafnið? Vana-
lega er þetta þó kallað Karne-
val.
.— Það er komið af orðinu Fast
ing eða Fastnacht, þótt sumum
kunni að finnast það öfugmæli,
sem von er, um þennan tíma, en
í rauninni á nafnið líka uppruna
lega aðeins við síðustu nóttina
fyrir föstuna.
Á sjötta hundrað dansleikja.
— Kunnið þér að segja frá
nokkrum gömlum og skemmti-
legum siðum á hátíðinni?
— Það er þá ekki nema skrúð-
gangan, sem í þetta sinn verður
28. febrúar. Er hún mjög fjöl-
breytt og kostuleg, menn láta
öllum illum látum, bera gríðar-
stórar grímur og skrítnar, blóma
vagnar eru dregnir um götumar
o. fl. Þá fer og hátiðin að ná
hámarki sínu, því að tveimur
dögum síðar hefst svo fastan.
(Andvarp). Alls eru haldin hátt
á 6. hundrað stórballa á meðan
hátíðin stendur yfir.
—• Og eru það allt búningaböll?
— Já, og hans hátign gerist nú
heimspekilegur, — það er nú ein
hvern veginn árátta hjá mann-
fólkinu að vilja helzt dubba sig
upp og klæðast skrautlegum og
jafnvel óvanalegum og furðu-
legum fötum, þegar það gerir sér
dagamun, kasta af sér hversdags
legum jakkafötum eða kjólum og
skemmta sér incognito —
— og rasa út.
— Einmitt. Og það er ekki
nema mannlegt. Karlmenn geta
oft klæðzt hinum afkáralegustu
búningum, þótt þeir láti sér líka
oft nægja að setja upp óvanaleg
pottlok, en píurnar hugsa ögn
meira um að hafa sig til og vera
„sexí“ og klæðast nú langmest
hasafengnum teygjubuxum.stund
um strápilsum, og setja upp fjólu
bláar hárkollur.
— En hvernig er þá með ykk-
ar siðavöndu kaþólsku? Er ekki
• • • •
— Nei, blessaðir verið þér, það
er daðrað hressilega annað veif-
ið.
Prinsinn borinn til grafar.
— Aha. Hvenær enda svo ó-
sköpin og hvernig?
— Á sprengidaginn (1. marz).
Þá heitir það Hehraus (sem
mætti útleggjast: Allir út á
götu)). Þá fara allir út á götu
og dansa og syngja. Viss liður
á dagskránni er þá merkilegur
götudans markaðskerlinganna á
markaðstorginu Viktualenmarkt.
Þykir það fróðleg sjón.
— Hvað dansa þær?
— Ekki ballett!
— Kannski frekar í anda
Bakkadynjanna í den tid?
— Öllu heldur. Nema hvað hér
eru oft kavalérar með í dansin-
um, því að menn koma gjarnan
þangað til þess að fá sér snúning
við þær.
— Og síðan er öllu lokið?
— Já, þá um kvöldið er allt
yfirstaðið, og strax þá um nótt-
ina verður prinsinn borinn til
grafar.
— Hvað segið þér! Það fór
um mig hryllingur.
— Já, grafinn með sálmasöng
og gráti og öllu tilheyrandi, —
en auðvitað bara symbólskt.
— Það verður átakanlegt.
skrifar úr
daglega lííínu
3
Hér er bréf frá þjóðleikhús-
stjóra:
„Kæri Velvakandi!
Viljið þér gjöra svo vel að
taka eftirfarandi athuga-
semd:
„Frumsýningargestur“ skrif
ar til Velvakanda í gær og
líður sýnilega mjög illa út af
því að hafa ekki fengið að
sitja á sama stól á síðustu
frumsýningu Þjóðleikhússins
og hann er búinn að sitja á,
líklega í síðastliðin 10 ár.
Auk þess hefur sá hinn sami
geysilegar áhyggjur út af
skattahækkun vegna væntan-
legs halla leikhússins, sem
stafa muni af því að við höld-
um upp á 10 ára afmæli þess.
Fyrir það fyrsta eiga ekki
frumsýningargestir stólana í
leikhúsinu heldur kaupa rétt-
inn hverju sinni til þess að
sitja þar og horfa á sýningu.
Síðastliðið haust fengu allir
frumsýningargestir leikhúss-
ins bréf frá leikhúsinu, þar
sem þeim var gefinn kostur
á að fá frumsýningarmiða
áfram, en tekið fram að þeir
hefðu ekki forgangrétt til
þeirra ef leikhúsið þyrfti,
vegna boðsgesta þess sjálfs, að
nota sætin. Auk þess var þeim
gert að skyldu að sækja mið-
ana fyrir ákveðinn tíma, eða
segja til fyrir sama tíma,
hvort þeir óskuðu að þeir
yrðu seldir öðrum. Þessari
skyldu hafa alltof margir
frumsýningargestir brugðizt".
* Sækja ekki miðana
„Það bar að minnsta kosti
ekki á því að þeir teldu sig
hafa miklar skyldur við leik-
húsið nýverið, þegar hið
merka kórverk Carmina Bur-
ana var flutt, þá brást um
það bil helmingur frumsýning
argesta og sótti ekki miða
sína, og í fyrravetur þegar við
höfðum ballettsýningu, ein-
göngu með okkar duglega, ís-
lenzka ballett, mættu um 25%
venjulegra frumsýningargesta
og allmargir þeirra, meira að
segja, undanþágu sig skyld-
unni að kaupa miða að frum-
sýningu á leikritinu „I Skál-
holti" vegna þess að þeir
gátu ekki farið í Leikhús-
kjallarann á eftir sýningu. Já.
það er ekki lítið óréttlæti sem
þetta aumingja fólk hefur
orðið fyrir, að það skuli hafa
þurft að flytja sig á annan
stól en það situr venjulega á.
Það er nú ekki nein smá-
ræðis ábyrgðartilfinning sem
frumsýningargestirnir hafa
gagnvart Þjóðleikhúsinu! En
allir eru nú, sem betur fer,
ekki í sama númeri hvað
þetta snertir. En hvað um
alla þá, sem gjarna vilja
koma á frumsýningar en geta
ekki komizt að vegna þeirra,
sem búnir eru að hafa frum-
sýningarmiða í fjölda ára?
Hvað mættu þeir þá segja?
Nei, það er engin hætta á
þvi, þó núverandi frumsýn-
ingargestir hætti að koma á
frumsýningar, að leikhúsið
fari á hausinn vegna þess,
því hundruð manna bíða eftir
því að komast að. — í athug-
un er líka að breyta því fyrir-
komulagi, sem nú er, þannig
að miðar að frumsýningum
verði seldir eins og á aðrar
sýningar eða í biðröð“.
• Verðgildi eins
konfektpoka
„Frumsýningargestur” þarf
áreiðanlega engar áhyggjur
að hafa af því að skattarnir
hans eða annarra hækki af
eyðslu leikhússins vegna af-
mælissýninga þess, þær munu
áreiðanlega borga sig. Á sL
ári var auk þess rekstrarhagn-
aður á leikhúsinu yfir 400 þús.
krónur. Sá eini stuðningur,
sem Þjóðleikhúsið fær, er
hluti af skemmtanaskatti, sem
það fólk greiðir aðallega sem
fer á böll og í kvikmyndahús,
og nemur sem svarar verði
eins konfektpoka á mann á ári.
Hve margir Islendingar vilja
heldur kaupa sér einum kon-
fektpoka fleira á ári og vera
þá ún Þjóðleikhússine, eða
spara kaup á þessum eina og
hafa Þjóðleikhúsið eins og það
er nú, með leiksýningum, óper
um, óperettum, balettum _ og
hljóinleikum? Þjóðleikhúsið
fær um það bil 3,2 millj. kr.
á ári í tekjur af skemmtana-
skatti, sem því samkvæmt lög
„Hans háheit Klaus I af Salva-
tóríu og hennar elskulegheit
Kristín I af Schlossrondel“. —
— Dýrlegasta stúnd lífs míns!
— Svo að maður snúi sér þá
að yður og yðar málefnum, eða
hvers vegna eru eiginlega kosin
prins og prinsessa?
— Tja, menn vilja einfaldlega
hafa einhverja toppfígúru til
þess að geta klappað fyrir, sem
á að koma fram, sýna sig, halda
ræður og þess háttar. Þeir í
Monaco hafa sína Gracíu, —
Múnchenarbúar vilja líka sinn
prins og sína prinsessu. Þó er
þetta ekki ýkjagamall siður.
Narrhalla.
— Og hverjir koma til greina?
Getur póstþjónninn boðið sig
Framh. á bls. 23.
um ber. Það er öll fórnin, sem
þjóðin færir Þjóðleikhúsinu og
það er miklu minni styrkur
heldur en nokkurt annað rík-
is- eða bæjarrekið leikhýs fær
x nálægum löndum. Til sam-
anburðar má geta þess, að
þjóðleikhús Dana fær 11 millj.
kr. danskar í styrk á ári, eða
sem svarar rúmlega 60 miilj.
ísl. kr. Þjóðleikhús Svía og
Norðmanna fá sem svarar 22
millj. og óperan í Stokkhólmi
fær sem svara 45 millj ísl.
kr. á ári, og önnur þjóðleik-
hús og bæjarleikhús fá yfir-
leitt tilsvarandi. Það er ekk-
ert opinbert leikhús til, mér
vitanlega, sem hefur nálægt
því jafn hagstæðan rekstur og
þjóðleikhús vort.”
• Gróði af gestaleikjum
„Þá er fjargviðrast út af
bruðli leikhússins og gjald-
eyriseyðslu í sambandi við
gestaleikina. En ég get full-
vissað þá um, sem á'hyggjur
hafa af því, að leikhúsið hefur
grætt sem nemur milljónum
á gestaleikjum, og meiri hluti
gestaleikjanna hefur engan
gjaldeyri kostað leikhúsið eða
þjóðina.
Sem betur fer er það ekki
nema lítill hluti Islendinga, er
hefur þann smásálar hugsun-
arhátt sem þessi „frumsýning-
argestur” hefur. Mikill meiri
hluti Islendinga myndi jafn-
vel vilja fórna meiru en 19
krónum á ári, ef þeir ættu að
velja á milli þess að hafa
Þjóðleikhúsið með hinu fjöl-
breytta listastarfi þess, eða
ekkert þjóðleikhús.”
G.R.