Morgunblaðið - 29.04.1960, Blaðsíða 11

Föstudagur 28. apríl 1960
MORGVNBLAÐIÐ
11
ýjar námsbækur
FJÓRAR bækur liggja á borð-
inu fýnr framan mig. Ég hef
eignazt þær allar í vetur, þá síð-
ustu fyrir fáum dögum. Þær eru
allar námsbækur handa börnum
eða unglingum. Þó er engin
þejrra gefin út af Ríkisútgáfu
námsbóka. Höfundar þeirra allra
eru kennarar, einn að visu ekki
starfandi kennari sem stendur.
Ekki get ég betur séð en að á-
hugi á starfinu sé það afl, sem
knúð hefur til framkvæmda á út-
gáfu þessara bóka. Er ánægju-
legt að verða var slíks áhuga og
ósíngirni, þegar sérhagsmuna- og
peningahyggja virðist hertaka
hugi fjöldans.
Vil ég nú geta þessara bóka
allra lítillega. Nefni ég fyrst
Vinnubók í landafræði eftir Jón
Þórðarson, kennara. Guðmundur
í. Guðjónsson skrifaði textann.
Um þessa bók hefur nokkuð
verið skrifað og yfirleitt eða ein-
göngu lofsamlega, og ekki mun
mín umsögn verða falskur tónn í
þeim samhljómi.
Allir þekkja hið gamla, hefð-
bundna lexíunám með fylgjandi
yfirheyrslu í kennslustund. Næst
um allar íslenzkar námsbækur
eru sniðnar fyrir þann kennslu-
máta. En til er önnur kennsluað-
ferð, þar sem nemendur verða
sjálfir starfandi í náminu. Er það
stundum nefnt starfræn kennsla
eða blátt áfram vinnubókaaðferð.
Ýmsir íslenzkir kennarar hafa
kynnzt þeim aðferðum erlendis
og reynt að vinna eftir þeim hér,
en hafa þá jafnan hnotið um
þann þröskuld, að hentugar náms
bækur og önnur nauðsynleg
kennslugögn vantaði.
Fyrir 10 árum kaus fulltrúa-
þing S.I.B. nefnd manna, er finna
skyldi lausn á þessum vanda. Sú
nefnd gerði ýmsar tillögur, sem
fæstar hafa komizt í framkvæmd,
en hún hófst einnig handa sjálf
um framkvæmdir. Eitt af því var
að þýða á íslenzku danska vinnu
bók eftir Axel Nielsen, sem talin
var hentug handbók fyrir börn
við landafræðinám. Jón Þórðar-
son kennari við Austurbæjarskól
ann og Guðmundur heitinn Páls-
son kennari við Melaskólann,
tóku þetta að sér. Byrjuðu þeir
á að þýða hefti um Evrópu utan
Norðurlanda. En Guðmundur
féll frá áður en því væri lokið.
Jón hélt verkinú áfram, og síðan
þýddi hann einnig hefti um Norð
urlönd. Var þetta góður fengur
fyrir þá kennara, sem létu gera
vinnubækur í landafræði. En þó
vantaði það, sem mestu máli
skipti, bók um ísland. Hún er nú
komin og er eingöngu verk Jóns
og Guðm. f. Guðjónssonar, sem
skrifað hefur alla texta bókar-
innar, eins og hann einnig hafði
gert í hinum heftunum tveim.
Þetta er engin smáræðisbók,
tvö hefti í allstóru broti, alls 124
bls. í fjrrra heftinu er þetta:
Myndunarsaga íslands, um veð-
urfar, almenn landafræði, um at
vinnuvegi þjóðarinnar og þróun
þeirra, samgöngur fyrr og nú og
nokkur atriði úr þjóðfélagsfræði
Þetta er yfirgripsmikill fróðleik-
ur settur fram með stuttorðri frá
sögn, kortum og ýmiss konar upp
dráttum, hlutfallsmyndum,
skýrslum, töflum og mörgum
ljósmyndum. Hér er öllu saman
þjappað svo sem vera ber í eins
konar handbók, En í þessari bók
er margan þann fróðleik að finna
sem almenningur grípur ekki
upp hvar sem er. Vil ég t. d.
benda á töflur um vatnsföll á fs-
landi. En töflur hafa löngum þótt
þurr fróðleikur og lítt við hæfi
barna. Það gegnir þó öðru máli,
þegar þær eru gerðar lifandi með
myndum, svo sem er sums staðar
í þessari bók, t.d. um fiskafla fs-
lendinga bls. 43. Ekki hefur höf-
undur getað stillt sig um að leyfa
skáldskapnum ofurlítið rúm (sjá
bls. 26), og er það sízt að lasta.
Siðara heftið byrjar á frásögn
af forsetabústaðnum, Bessastöð-
um. Annars er aðalefni þess sýsl-
ur landsins. Er lítið kort af hverri
sýslu og stuttorð umsögn um
hana. Ekki eru prentuð nöfn á
kortin, en hreppar merktir með
tölum. Þá kemur kafli um
Reykjavík og kaupstaði alla á 7.
bls. Þar eru margar smámyndir.
Loks er kort af Færeyjum og
ýmislegt um þær á síðustu blað-
síðum bókarinnar. Sá kafli finnst
mér að þyrfti síðar að flytjast í
II. hefti — ætti þar betur heima.
í umsögn um sýslurnar er get-
ið allra helztu sögustaða, sem
þar eru. Þannig er sagan tengd
landinu svo sem vera ber. Það
er einnig gert í I. a. þar sem er
þróun atvinnuveganna og sam-
gangna.
færi til að prófa þessa bók við
kennslu, en auðséð er, að hún
gefur talsverða möguleika til
starfs um leið og tölur eru kennd-
ar og talnahugtök æfð. Börnin fá
að lita myndir og teikna. Marg-
ar myndirnar gefa tækifæri til
umtals og beinnar kennslu í átt-
hagafræði. Er það kostur í mín-
um augum.
í fljótu bragði virðist formið
nokkuð fast og bindandi, en vafa
laust getur hver kennari sem
vill vikið frá þvi, ef hann telur
það heppilegra. Mikinn kost tel
ég það, hve raðtölunum eru gerð
góð skil. Aftur á móti felli ég)
mig ekki við upphafssstafaletrið
á skýringunum. Varla er þörf á
að nota reikningsbækur sem
Úr kennslustund í barnaskóla.
Heyrt hef ég raddir um það, að
þessi bók sé allt of viðamikil og
nákvæm. Jú, finna má rök fyrir
því, en vel skil ég höfundinn.
Þegar hann safnar efninu, er örð
ugt að ákveða, hverju sleppa
skuli. Þessi bók er ekki eingöngu
ætluð börnum heldur einnig
unglingum og þar er oft mikill
munur á þroska og vinnufærni.
Og loks er bókin fyrir kennarann,
einskonar handbók og sem slík
er hún sízt ofhlaðin fróðleik.
Frágangur bókarinnar er mjög
vandaður og útlitið glæsilegt.
Hin gullfallega rithönd Guðmund
ar á sinn þátt í því, en fleira
kemur til. Því miður hefur út-
lit námsbóka fyrir íslenzka
barnaskóla verið þannig, að við
kennarar höfum haft ástæðu til
að roðna hvert skipti, sem erlend
ir stéttarbræður okkar hafa kom
ið og handleikið þær. Viðleitni
til endurbóta hefur þó gætt hin
síðari ár, og er það vel, en hér
ber þó hæst. Höfum við nú „sleg-
ið“ Dani út, ef þessi bók Jóns
Þórðarsonar er borin saman við
vinnubók Axels Nielsen um Dan-
mörk.
Ég dáist að dugnaði Jóns og
áræði. Þessi útgáfa hlýtur að
vera dýr, og því miður er sala
bókarinnar ekki trygg. En barna
kennaralaun veita ekki mikið
fram yfir nauðþurftir. Ég óska
þess, að hann þurfi ekki að íðr-
ast dirfsku sinnar. Og þökk sé
honum fyrir verkið.
í Barnaskóla Akureyrar hefur
lengi verið nokkur framsækni í
kennsluháttum og lif í skólastarfi
öllu. Á Akureyri hefur verið mið
depill félagsskapar kennara við
Eyjafjörð. Er Kennarafélag Eyja
fjarðar langfjölmennasta kenn-
arafélag norðan lands. Það gefur
út ritið Heimili og skóla^en það
er eina tímaritið hér á landi, er
sinnir fyrst og fremst öllum þelm
málum, er varða skólastarf og
uppeldi.
Nú hefur þetta félag sent frá
sér fjölritað bókarhefti (24 bls..),
sem nefnist Leikið og reiknaö.
Er það, eins og nafnið bendir til,
byrjendabók í reikningi. Bók
þessa hefur Þórarinn Guðmunds-
son kennari (nú við Gagnfræða-
skóla Akureyrar) tekið saman en
Einar Helgason teiknikennari hef
ur teiknað myndirnar og skrifað
lesmál. Ekki hef ég haft tæki-
þessa við kennslu greindustu og
þroskuðustu byrjenda í barna-
skólunum, það gæti jafnvel tafið
fyrir reikningsnáminu. Allt öðru
máli gegnir um hin miður
greindu og þau ,sem seint þrosk-
ast. Þar er einmitt nauðsyn slíkra
vinnubragðá, sem þarna er gert
ráð fyrir. Ekki veit ég um verð
bókarinnar, en það skiptir
nokkru máli, þar sem börnin
verða að kaupa hana sjálf, en
það er hins vegar ekki hægt að
gera að skyldu.
Önnur fjölrituð reikningsbók
hefur komið frá Akureyri á þess
um vetri Er það mikið safn hugar
reikningsdæma'— alls 400 dæmi
— eftir Jóhannes Óla Sæmunds-
son, námsstjóra. Þessum 400 dæm
jim er skipt í 25 kafla eftir aðferð
um og eðli. Geta fyrirsagnir kafl-
anna hugmynd um þessa aðgrein
ingu: Að helminga og tvöfalda,
Klukkan og tíminn, Kaup og
vinna, Meðaltal, Mælt og vegið,
Er dýrt að reykja, Hvað kostar
maturinn o.s.frv. Almennt mun
of lítið gert að því að æfa börn í
hugarreikningi. Því eru margir
fullorðnir broslega úrræðalausir
cf eitthvað þarf að reikna, en blý
antur ekki við höndina, eða blað.
Vel væri, ef litla reikningsbókin
hans Jóhannesar Óla yrði til þess
að styrkja þennan þátt reiknings-
kerinslunnar - hugarreikninginn.
Þá kem ég að síðustu bókini,
en það er Íslandssöguvísur eftir
Örn Snorrason, kennara á Akur-
eyri. Útg. er Norðri, en bókin er
prentuð í Prentverki Odds Björns
sonar.
Þetta er nýstárleg bók og
skemmtileg. Ýmsir hafa reynt að
setja margskonar fróðleik í rím
til þess að gera mörmum auð-
veldara að festa hann í minni.
Þetta er ekki vandalaust, enda
hafa margar slíkar tilraunir tek-
izt miður vel. En sumar hafa þó
náð tilgangi. Mörgum hefur vísa
Halldórs Briem um núþálegu
sagnirnar hjálpað til að muna
þær.
Íslandssöguvísur eru hvorki
meira né minna en 145 talsins og
ná yfir alla söguna (þá, sem
kennd er í barnaskólunum). Það
er ótrúlegt, hve mikið efni er
bundið í þessum stuttu vísum.
Öllum helztu ártölunum er komið
þar fyrir og raunar miklu fleiri
Framh. á bs. 14.
Viðarull vcentanleg
Tekið á móti pöntunum.
O. V. JOHANNSSON & CO
Hafnarstræti 19 — Símar 12363 og 17563.
Bifreiðarstjóri óskast
Bifreiðastjóri á aldrinum 25—35 ára, reglusamur og
duglegur getur fengið atvinnu hj,á opinberri stofnun
nú þegar. Umsóknir með upplýsingum um fyrri störf
og meðmælum ef til eru sendist til afgreiðslu blaðs-
ins fyrir 3. maí n.k. merkt: „Duglegur bifreiðastjóri
— 3229“.
Húseignin
nr. 2 við Frakkastíg er til sölu. Eignarlóð og hita-
veita. Upplýsingar gefnar á skrifstofu minni en
ekki í síma.
KRISTJAN GUÐLAUGSSON, hrl.,
Hafnarstræti 11 (efstu hæð).
ÚTBOÐ
Tilboð óskast í að byggja hluta af barnaskóla við
Hamrahlíð. Uppdrátta og skilmála má vitja í skrif-
stofu vora, Traðarkotssundi 6, gegn 500 kr. skila-
tryggingu.
Innkaupastofnun Reykjavíkurbæjar.
4 herbergja
fokheld íbúð er til sölu í Álfheimum. Upplýsingar
gefnar í skrifstofu minni, Hafnarstræti 11 (efstu
hæð) en ekki í síma.
KRISTJAN GUÐUAUGSSÓN, hrl.,
Vil skipta á Ford Consul ‘SS
keyrður að 23.000 km. fyrir Opel Record ’60 eða Ford
Taunus ’60. Milligjöf staðgreiðsla. Upplýsingai í
síma 2-39-42 eða 3-55-55.
Búðarinnrétting
hentug í tóbaksbúð eða snyrtivörubúð.
Til sýnis og sölu í dag og á morgun.
NÝJA BlÓKJALLARANUM
(inng. frá Austurstræti).
TILKYIMIMIIMG
um atvinnuleysisskráni igu
Atvinnuleysisskráning samkvæmt ákvörðun laga nr.
52 frá 9. apríl 1956, fer fram í Ráðningarstofu
Reykjavíkurbæjar, Hafnarstræti 20, dagana 2., 3.
og 4. maí þ. á., og eiga hlutaðeigendur, er óska að
skrá sig samkvæmt lögunum að gefa sig fram kl.
10—12 f. h. og kl. 1—5 e. h. hina tilteknu daga.
Óskað er eftir að þeir, sem skrá sig séu viðbúnir
að svara meðal annars spurningum:
1. Um atvinnudaga og tekjur síðustu þrjá mánuði.
2. Um eignir og skuldir.
Reykjavík, 29. apríl 1960.
Borgarstjórinn í Reykjavík.