Morgunblaðið - 26.11.1970, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, FBÆMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1970
5
Björn Guðmundsson, útgm.;
Þið eruð komn-
ir í fiskibæ —
EFTIRFABANDI ávarp var
flutt við setningu landsfundar
LÍÚ í Vestmannaeyjum:
GÓÐIR landsfundarfulltrúar og
gestir.
Þessi landsfundur eða aðal-
fumdur Landssambands ísl. út-
vegsmanna er 31. aðalfundarsam
koma innan samtakanna, og sú
fyrsta að því er ég bezt veit, sem
baldin er utan höfuðborgarinn-
ar. Hér er því brotið blað. Þrjá-
tíu aðalfundir samtakanna hafa
verið haldnir í Reykjavík. Sá 31.
er að hetfjast hér í Vestmanna-
eyjum.
Af þessu tilefni hefur okkur
útvegsmönnum hér í Eyjum, sem
buðum Landssambandinu til að-
alfundarsetu hér, þótt tilhlýða
að ávarpa gesti okkar nokkrum
orðum í upphafi fundar, og þá
fyrst og fremst bjóða ykkur
hjartanlega velkomna. Megi fund
arsetan verða ykkur til ánægju
°g gagns, og dvölin hér þessa
fáu daga til fróðleiks og gleði.
Þessar óskir eru bornar fram af
einlægum hug af því að við vit
um, að þið hafið lagt nokkuð á
ykkur til þess að sækja okkur
heim, sýnið okkur virðingu og
velvild um leið og þið afsalið
ykkur nokkru af þeim þægind-
um, er fundarseta á höfuðborgar
ovæðinu hefur upp á að bjóða.
Hins vegar vonum við, að nokk
uð vegi upp á mótd, að þið eruð
komnir í fiskibæ, sem um margt
er sérstæður, bæði að náttúru og
sögu. Náttúrufegurð Eyjanna
ætla ég ekki að lýsa, þar er sjón
sögú ríkari. En það er von mín,
að veðurguðirnir verði okkur
hliðhollir og Eyjarnar skarti sínu
fegursta fyrir gesti okkar, og að
vindmælirinn á Stórhöfða snúist
ögn hægara þessa dagana, sem
þið dveljið hér, heldur en hann
gerir stundum á nóvemberdög-
um.
Hins vegar langaði mig til þess
að víkja í fáum orðum að sög-
unni, og þá einkum að einum
þætti hennar, það er útgerðar-
sögu Eyjanna. í því efni ætla ég
að stikla á stóru, annars yrði of
langt mál, því af miklu og
mörgu er að taka. Rétt er þess
að geta, að ekki flyt ég Eyjabú-
um, er hér eru staddir í dag
nokkurn nýjan fróðleik. En við
höfum hér góða gesti, sem komn
ir eru vel flestir um langan veg
í þeim tilgangi að fjalla um mál-
etfni útgerðarinnar. Þá þótti mér
vel hlýða, að rekja nokkuð þætti
hennar í sögu þessa byggðar-
lags.
Fram yfir aldamótin var sótt
á sjóinn héðan úr Eyjum á svip
aðan hátt og venja var um allt
land, á opnum róðrarskipum. —
16 áraskipa rreu héðan á vetr-
arvertíð árið 1900, en með 20.
öldinni hetfst einnig öld vélbát-
anna. Þá verða aldahvörf og
framfaraskeið útgerðar og Eyj-
anna hefst, sem staðið hefur nær
óslitið síðan.
Árið 1905 koma fyrstu vélbát-
arnir til Eyja, og voru fyrst gerð
ir út á vertíð 1906, þá aðeins
tveir að tölu. Ekki þættu þetta
merkileg skip í dag, en mönnum
hló hugur í brjósti, striti árabarn
ingsins lauk, og þá hófst hæg en
markviss þróun vélbátaútvegs-
ins, og þar með byggðarlagsins.
Ekki var hægt um vik að taka
stór stökk fyrstu árin, því eng
ir voru hafnargarðarnir, engar
bryggjur, fiskurinn seilaður um
borð í bátnum og dreginn að
landi eða fluttur í land á smá
kænum. En stór voru stökkin þó
þvi að 1912 voru vélbátarnir orðn
ir 58, en vel að merkja smáir.
Hafnleysið hafði þar sitt að
segja. En svo var hafizt handa
um gerð hafnargarðamna 1914.
Það mannvirki var Eyjabúum erf
itt í skauti, en olli þáttaskilum.
Björn Guðmundsson
Vélbátunum fjölgaði, þeir stækk
uðu, og þegar aldarfjórðungur er
liðinn af vélbátaöldinni, eða Al-
þingiishátíðarárið 1930 eru þeir
orðnir nær 100, sá stærsti þá
tæpar 40 lestir.
Heimskreppan 1930 gerði strik
í reikninginn. En þróunin heldur
þó áfram, bátarnir stækka. Árið
1954 eru hér skráðir um 70 bát-
ar, sá stærsti 85 rúmlestir. Þá fær
um við okkur fram til dagsins í
dag. Á sl. vertíð voru gerðir hér
út tæplega 80 bátar, sá stærsti
264 lestir.
Þegar maður lítur yfir þessa
sögu, þá er rétt að við vitum af
því, sökum þess að á fundum sem
þessum er nú mjög gjarnan tal-
að um útgerðarkostnað, og er
gaman til fróðleiks, að geta þess,
að árið 1908 er áætlaður útgerð
arkostnaður vélbáts 8.185,00 kr.
Helztu liðirnir eru salt 600,00 kr.
veiðarfæri 500,00 kr., beita 750.00
ki\, steinolía 840,00 kr. og kaup
2.000,00 krónur.
Svo sem að líkum lætur hafa
aflabrögð verið misjöfn frá ári
til árs. T.d. kom ein milljón fiska
á land hér árið 1911, og dags-
afli á netavertíð hefur komizt
upp í 2.000 smálestir á dag. f ár
eða til 15. september sl., er afl-
inn orðinn tæpar 49 000 smálest
ir, 38.400 smálestir veidduist hér
á vetrarvertíð og 10.600 smálest
ir hafa veiðzt hér á sumiarvertíð
eða fram til 15. september. Að
auki hafa borizt hér á land á sl.
vertíð 74.000 smálestir atf loðnu
en af því magni öfluðu Eyjabúar
19.000 smálesta.
Árið 1954 var útflutningsverð-
mæti framleiðslunnar hér í Eyj
um um 100 millj. króna eða þá
um tæp 12% af heildarútflutn-
ingsverðmæti þjóðarinnar. Þetta
hlutfall hefur haldizt nokkuð síð
an. í fyrra var það um einn millj
arður króna og í ár er talið að
það geti orðið um 1300 milljónir
króna, 1,3 milljarðar, einhvers
staðar um 12—15% af útflutnings
verðmæti landsmanna. Þetta er
þó nokkur skerfur, þegar það er
haft í huga, að hér búa liðlega
2% af þjóðinni.
Þessi mikla verðmætasköpun
hefði ekki getað orðið, nema
miklar breytingar hefðu orðið á
í framleiðisluháttum. Það hefur
líka verið lagzt vel á árina. Næg
ir þar að bendá á hin stóru fisk
iðjuver, sem hér eru, þau stærstu
á landinu, og eru þau vissulega
éinn atf hymingarsteinum út-
gerðarinmair hér. Á svona löngu
tímabili í útgerðarsögunmi, eða
síðan um aldamót, hafa orðið hér
í Eyjum miklar breytingar á út-
búnaði skipa og veiðarfæra, sum
ar valdið stórbreytinguim, Árið
1897 er fyrst lögð lína í sjó, en
árið 1901 er samþykfct fiskveiði
samþykkt „Reglur á hafinu". —
Árið 1916 er byrjað fyrir alvöru
að veiða í þorskanet, þótt tilraun
ir hefðu verið gerðar áður. Árið
1921 er byrjað með dragnót, raf
lýsing og talstöðvar korna hér í
báta á árunum 1927 til ársins
1930. Árið 1954 er byrjað hér á
humarveiðum og 1952 er fyrst
veiddur þorskur í nót af Eyja-
báti á vetrarvertíð. Hér eru nokk
ur dæmi nefnd, og stiklað á
stóru.
Þá er rétt að minnast á félags-
mál útgerðariinnar. Þau hafa jafn
an verið góð, og sum tímabil með
miklium ágætum. Má í því sam-
bandi minna á Bátaábyrgðiarfélag
Vestrmanmaeyja, stofnað 1862, lið
lega aldargamalt, en það hetfur
verið sverð og skjöldur útgerðar
hér í Eyjum, stendiur nú hagur
þess með miklum blóma. Björg-
unarfélag Vestmannaeyja var
stofnað til að hamla á móti hin
um miklu mannfórnum, er Eyja
búar hafa orðið að færa í glím-
unni við Ægi, en hápunktur
þeirrar starfsemi var, er gamli
Þór kom hingað árið 1920, og
hann er í rauninni grundvöUur
að landhelgisgæzlu íslendinga.
Kaupin á Þór voru einstakt afrek
fyrir svo lítið byggðarlag.
Þá hafa útgerðarmenn stofnað
ýmis félög til hagsbóta útgerð,
svo sem netagerð, samlag um lifr
arvinnslu, olíusamlag, samlag
um flutninga á ísfiski á erlendan
markað, og ekki sakar að minn-
ast á Útvegsbændafélagið, sem í
dag er rúmlega 50 ára gamalt,
því það er stofnað 20. október
1920.
Það er komið að lokaorðum
mínum, en áður en ég lýk máli
mínu, vildi ég mega biðja þeœs,
að fundur þessi verði útgerðar
mönnum og útgerð allri til heiUa
og veltfarnaðar.
Við hér í Eyjum eigum aUt
undir útgerð og útgerðarmálum.
Leysist þau mál vel og útgerð
blómgiist, þá er okkar hag borg-
ið. Hugsandi menn og velviljaðir
vita, að það sem er gott fyrir út
gerðina er gott fyrir þjóðina. Frá
heimilum og fólki hér í bæ vil
ég mega segja, að til ykkar
streyma góðar óskir um, að þessi
fundur vel takist.
Verið hjartanlega velkomnir.
Atvinnuffugmenn
Aðalfundur FIA 1970 verður haldinn að Háaleitisbraut 68
fimmtudaginn 26. nóv. kl. 20,30.
Venjuleg aðalfundarstörf. — önnur mál.
STJÓRNIN.
H afnarfjörður
Stúlka ekki yngri en 18 ára óskast nú þegar til starfa allan
daginn á skrifstofu í Hafnarfirði.
Upplýsingar um menntun og tyrri störf sendist i pósthólf 67
Hafnarfirði.
Þurrkað TEAK
Þurrkuð EIK
Þurrkað OREGON PINE
Vandvirkir smiðir nota eingöngu
bezta efni.
TIMBURVERZLUNIN VÖLUNDURHF
KLAPPARSTÍG 1 - SKEIFAN 19
Auglýsing
Samkvæmt ósk Húseigendasambands ís-
lands, Félags löggiltra endurskoðenda og
fleiri aðila, hefir ráðuneytið ákveðið, að
kærufrestur til fasteignamatsnefnda í
Reykjavík, kaupstöðum og sýslum, vegna
nýja fasteignamatsins, framlengist til 20.
desember 1970.
Athygli er vakin á því, að framlagning á
fasteignamatsskrám á áður auglýstum stöð-
um rann út 21. þ.m.
Á tímabilinu til 20. desember verða upplýs-
ingar um matið aðeins fáanlegar hjá fast-
eignamatsnef ndum.
Fjármálaráðuneytið, 25. nóv. 1970.
Mamma skilur
mig ekki
Samt er hún bezta mamma í heimi. En
minnist ég á ís, segir hún: „Ekkert ís-
kvabb, drengur, þú fserð ís á sunnudag-
inn.“ Persónulega held ég, að hún geri
ekki greinarmun á rjómaís og sælgæti,
bara af því að ís er svo góður á bragð-
ið. Samt er fullt af vítamínum, eggja-
hvítuefnum og svoleiðis í ísnum. Ef ég
gæti galdrað, þá mundi ég galdra, að
það væri sunnudagur á hverjum degi.
mm ^
ess íspinnarog ístoppar