Morgunblaðið - 13.05.1972, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDÁGUR 13. MAl 1972
Ef stjórnin eyðir ekki dýr-
tíðinni—étur hún stjórnina
Úr ræðu Jóhanns Hafstein, formanns
Sjálfstæðisflokksins í eldhúsdagsumræðunum
HÖRÐ ádeila á stjórnleysi
ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum kom fram í ræðu
Jóhanns Hafstein, formanns
Sjálfstæðisflokksins í eldhús-
dagsumræðunum í gærkvöldi.
f upphafi máls síns minnti
Jóhann Hafstein á, að ríkis-
stjórnin hefði tekið við góðu
búi í efnahagsmálum og for-
sætisráðherra sjálfur viður-
kennt það á Alþingi, en síðan
hefði sigið mjög á ógæfuhlið-
ina.
Formaður Sjálfstæðisflokks
ins vakti athygli á hinni
óskaplegu fjárvöntun ríkis-
stjórnarinnar, sem léti greip-
ar sópa um fjármagn lands-
manna, hann gerði að umtals-
efni öngþveitið í skattamál-
um, vísitölufölsunina og verð-
bólguna. Hér fer á eftir megin
efni ræðu Jóhanns Hafstein:
Tók við
traustu búi
Forsætisráðherra var að þvi
spurður á Alþingi 15. nóvember
sl. hvort ríkisstjórnin hefði
kynnt sér, hvort atvinnuvegirnir
og þjóðarbúið gætu staðið undir
því, að veita launþegum 20%
c kaupmáttaraukningu, lengingu
orlofs og styttingu vinnuvikunn
ar. Forsætisráðherra svaraði þvi
skýrt og afdráttarlaust.
Svar forsætisráðherra var þann
ig:
„Að sjálfsögðu var ríkis-
stjórnin búin að kynna sér
þau gögn, sem lágu fyrir
og þær upplýsingar, sem hún
fékk í hendur frá ýmsum aðil
um, áður en hún gaf sína yfir
lýsingu út. Þetta var hennar
mat þá á þeim gögnum, sem
fyrir lágu, að þannig væri
hægt að standa að málum, að
þvi markmiði, sem þar var
sett fram, yrði náð“.
En hvar stöndum við nú?
Öryggismál
í ólestri
Fyrst er e.t.v. rétt að huga að
innviðum stjórnarsamstarfsins.
Varðandi utanríkismál, segir í
stjórnarsáttmálanum, að stjórn
arfiokkarnir hafi komið sér sam
an um, að ágreiningur sé milli
þeirra um afstöðuna til aðildar
Islands að Atlantshafsbandalag-
inu. Þetta var þá upphafið og
hvers mátti síðan vænta? Þegar
um jafn mikilvægt mál var að
ræða, hefði reyndar mátt ætla,
að með slíkri yfirlýsingu væri
sagt, að grundvöllur stjómarsam
• starfs væri alls ekki fyrir hendi.
Er það sennilegá algjört eins-
dæmi i hinum vestræna heimi,
og enda þótt skyggnzt væri aust
ur fyrir járntjald, að ríkisstjóm
sé saman sett á ágreiningi um
sjálf varnarmál landsins. En hér
var talið til mikils að vinna. For
maður Framsóknarflokksins
mjmdaði ríkisstjórnina og það
eitt að komast í ríkisstjórn var
látið sitja fyrir öðru. Kommún-
istar voru leiddir til hásætis í
öllum meginmálum, nema utan
rikismálum, en þar hefir kennt
margra grasa, enda yfirlýstur
ágreiningur frá upphafi. Til
þess að samrýmast yfirlýstum
ágreiningi hefir utanrikisráðherr
ann þurft að gefa hverja yfirlýs
iniguna af annarri, annaðhvort
með eða á móti því, sem komm-
únistar hafa viljað og þeir síðan
hnykkt á sitt á hvað og fá menn
tæpast tölu komið á þá mörgu
snúninga. Þjóðin fékk augum að
líta riddaralið það, sem Fram-
sókn valdi sér til brautargengis
i sjónvarpsþætti á liðnum vetri
og enn fagnaði þetta sama
lið höfðingjum sinum að Árna-
garði ekki alls fyrir löngu. Mann
valið er mikilfenglegt. Einu sinni
slettist upp á vináttuna, um
sjálfa páskahelgina, en þá klofn-
aði hin virðulega ríkisstjórn um
lengingu flugbrautar á Keflavik
urflugvelli. Við þann þverbrest
var svo látið sitja og yfirlýst i
blöðum stjórnarliðsins, að vinátt
an innan stjórnarherbúðanna
hefði aldrei verið innilegri og
betri en eftir klofninginn.
Allt er framferði rikisstjórnar
innar í utanríkismálum þjóðar-
innar og öryggismálum slík háð
ung, að engu tali tekur.
Ég hygg einnig, að æ fleiri
séu þeirrar skoðunar í dag, að
ríkisstjórnin muni sjá að sér áð-
ur en lýkur og væri þá betur
komið okkar málum.
Eining og
frumkvæði í
landhelgismáli
Um landhelgismálið náðist ein
róma samstaða á Alþingi, en rík
isstjórninni og hennar liði er
ekki sérlega fyrir að þakka. Eft-
ir að fórnað hafði verið eða
felldar tillögur beggja stjórnar-
andstöðuflokkanna um land-
grunnsstefnuna létu þeir gott
heita að fylgja rikisstjórninni
um minni kröfur en fólust í þá-
gildandi ályktun Alþingis frá 7.
apríi x fyrra. til þess að fyrir
lægi einróma samstaða út á við.
Það er krafa þjóðarinnar í dag
að landhelgismálinu sé stýrt far
sællega í höfn með samkomulagi
til bráðabirgða við aðrar þjóðir,
gagnkvæmum skilningi, en sig-
urvilja.
Telja mætti næsta eðlilegt að
hafa um jákvæð úrlausnarefni
þessa vandamáls, sem þó stefnir
ótvirætt að sigri okkar, samráð
við fulltrúa sjómanna og útgerð
armanna og yfirleitt að skapa í
sérhverjum aðgerðum okkar sem
mesta breidd og samstöðu eins
og þessu lífshagsmunamáli ís-
lenzku þjóðarinnar bezt sæmir.
Við sjálfstæðismenn höfum
flutt á þessu þingi frumvörp og
þingsályktunartillögur til þess
að styrkja stöðu okkar í land-
helgismálinu, bæði varðandi
landgrunnið, landhelgismörkin,
byggingu varðskips og áætlunar-
gerð um eflingu landhelgisgsezl-
únnar í framtíðinni samfara stór"
auknum framlögum til Landhelg
issjóðs íslands.
Vissulega hefðum við mátt
vænta jákvæðrar afstöðu stjórn
arliðsins til slikra mála, enda þá
fyrst samræmi í einingu þing-
flokka í þessu máli og fram-
vindu þess, en slík mál liggja
óbætt hjá garði enn í þxngnefnd
1 um.
Óskapleg
f járvöntun
Rikisstjórnin leggur nú fram
í þinglokin framkvæmda- og fjár
öflunaráætlun, sem lýsir fjár-
öflun til opinberra framkvæmda
og fjárfestingarsjóða samtals
upp á meira en 2000 milljónir.
Þetta gerðist í einu mesta góðæri
sem við höfum notið.
Spariskírteini með verðtrýgg-
ingu ætlar ríkisstjómin að selja
fyrir 500 milljónir króna. 200
milljónir kr. spariskírteinalán
voru seld fyrir áramót. Ný verð
bréfaútgáfa af þessu tagi hefir
numið um 75 milljónum króna
síðustu ár. Hér við bætist um 100
millj. króna happdrættislán til
vegagerðar yfir Skeiðarársand
og loks eru 300 milljónir króna
af eldri spariskírteinum, sem á
að endurlána.
Alvarleg áhrif
Hvaða áhrif halda menn að
slík ráðsmennska hafi á getu
banka og sparisjóða til þess að
sinna rekstrarlánaþörf atvinnu-
veganna? Vissulega verða þessar
fjárfúlgur teknar úr bönkum og
sparisjóðum, nær allar. Þar á
ofan bætist víxilsláttur ríkissjóðs
hjá bönkum, sem ráðgerður er,
að nema kunni um hundruðum
milljóna, en slíkt er eitt af nýj-
ustu „bjargráðunum". Hér er
ekki staðar numið. Þessu til við
bótar á að taka erlend lán, sem
sagt er, að muni nema um 700
milljónum króna. Erlend lán
ve'gna framkvæmdaáætlunar í
fyrra námu aðeins 80 millj. kr.
Með þessum hætti er þvinguð
fram tilfærsla fjármagns frá fyr
irtækjum og einstaklingum til
hins opinbera og fjárfúlgurnar
notaðar til þess að yfirbjóða
vinnuaflið og kynda undir verð-
bólgunni.
Að visu má segja, að fram-
kvæmdir, sem til er vitnað í
fraunkvæmdaáætluninni að afla
fjár til, séu út af fyrir sig
góðra gjalda verðar. En — hvert
stefnir? Er visvitandi verið náeð
öllum ráðum að auka þensluna
af hálfu hins opinbera. 1 skýrslu
ríkisstjórnarinnar segir svo: „niá
fastlega gera ráð fyrir, að allt
þanþol sé á þrotum".
Fölsk kaup-
máttaraukning
Gert er ráð fyrir í skýrslu rík
isistjómarinnar, að þjóðartekjur
muni tæpast vaxa á þessu ári
nema um 5—6%. Samt er gert
ráð fyrir því, að „kaupmáttur
ráðstöfunartekna heimilanna
verði í heild nálega 5% meiri
en á síðasta ári“. Þessir útreikn
ingar um kaupmáttaraukningu
þarfnast alvarlegrar endurskoð-
unar og liggur reyndar i augum
uppi að þeir geta ekki stuðzt við
annað en ráðagerðir um, að þjóð
in eigi að lifa á slætti með við
skiptahalla við útlönd, sem nema
muni þúsundum mliljóna króna.
Þannig á að skrifa ávísun á
framtíðina, auk þess sem vísi-
tölufölsunin er ekki talin með í
dæminiu og stytting vinnutima
rangmetin til kjarabóta sem
j|.aupmáttarauknmg. Á slikri kaup
máttaraukningu skyldu launþeg-
ar alvarlega vara sig.
Alvarlegum áhyggjum hlýtur
að valda, að gjaldeyrisvarasjóð-
urinn gangi til þurrðar, enda
minnkað um 1000 milljónir kr.
frá áramótum, þegar eríendar
lántökur eru frá taldar. Undan-
farin ár, 1969 og 1970, var við-
Skiptajöfnuðurinn við útlönd hag
stæður, sem m.a. leiddi til hins
mikla hagvaxtar síðustu ára, t.d.
í iðnaði allt að 15%.
Skattamál
í öngþveiti
Sé litið yfir þinghaldið í heild
verður ekki aninað sagt, en að
mörg meiri háttar mál hafi ver-
ið mjög flausturslega undirbúin.
Og hvað eftir annað hefir orðið
ljós verulegur ágreiningur inn-
an stjórnarliðsins. Virðist það
stundum stafa af því að einum
stjórnarflokki er tæpast ljóst,
hvað annar hefst að í málatilbún
aði.
Þetta varð m.a. mjög bert varð
andi skattamálin. Mjög stirð-
lega gekk að afgreiða þau. Víða
kom í ljós að alvarlega er hall
að á vissa aðila svo sem t.d.
aldraða fólkið og einstæðar mæð
ur, sem tæplega virtist mega
gera ráð fyrir, að raunverulega
vekti fyrir stjórnarliðinu. Ungt
fólk, sem hefir í því staðið að
koma sér upp húsnæði með ærn-
um tilkostnaði og þá jafrtan mik
illi skuldasötfnun fær ekki vexti
af lánum reiknaða til frádráttar
þegar útsvar er lagt á. Sérstakur
frádráttur aldraðra, sem heim-
ilaður var í lögum í fyrra, er nú
afnumim, og veldur það eldra
fólki þungum byrðum, samfara
þyngingu fasteignaskatta hjá
þeim, sem eignazt hafa húsnæði
á lífsleiðinni. Sýnt hefir verið
fram á að skattar ekkju, sem
fær ellilaun og 50% makabætur
geta í lægri launaflokkum hækk
að um meira en 100%. Felld var
tillaga sjálfstæðismanna um að
heimila sveitarstjómum að veita
allt að 50% frádratt frá tekjum
giftra kvenna, áður en útsvar er
á þær lagt. Reynslan mun stað-
festa það, sem við sjálfstæðis-
menn sögðum frá öndverðu, að
hin nýju skattalög mundu yfir-
leitt íþyngja öllum þorra fólks
með miðlungstekjur.
Stefna sjálf-
stæðismanna
Of langt mál er nú að rekja
hinar miklu deilur um skatta-
málin á liðnum vetri. I næsta
mánuði kemur skattskráin út
og þá er líka komið að skulda-
dögunum.
Á hitt vil ég benda að þing-
menn Sjálfstæðisflokksins mót-
uðu mjög ákveðna stefnu í
skattamálunum í nefndarálitum
sínum við afgreiðslu málanna. 1
stytztu máli er hún þessi:
1. Skattheimtan má aldrei ganga
það langt, að hún lami fram-
tak einstaklinga og félaga.
2. Það ber að stefna að þvi að
skattleggja eyðsluna en örva
eignamyndun.
3. Einstaklingnum verður að
tryggja eðlilegan ráðstöfunar
rétt yfir tekjum sínum í hverju
skattþrepi og samanlagðir
skattar í hæstu skattþrepun-
um ekki yfir 50% þ.e. af síð
ustu tekjuöflun.
4. Verkaskipting sveitarféilaga
og ríkis miðist við aukið
sjálfsforræði sveitarfélaganna
og tekjuöflunarmöguleikar
þeirra í samræmi þar við.
Vísitölufals
Á þinginu var gerð breyting
á almannatryggingalögunum.
Að vissu leyti var hér um að
ræða framhald á heildarendur-
skoðun laganna á Alþingi í
fyrra. En tryggingabætur voru
enn hækkaðar, og var ekki um
það ágreiningur í þinginu. Á-
greiningur var ekki heldur um
að hverfa fra innheimtu per-
sónuskatta eða nefslkatta I forml
almannatryggingagjalds og ið-
gjalds sjúkrasamlaiga. En hér
féll ríkisstjómin á prófinu. Stöð
ugt var talað um, að þessi gjöld
væru „niður felld“. Svo er ekki.
Þau eru innheimt í gegnum tekju
skattakerfið. Þessi gjöld höfðu
áhrif á vísitöluútreikning, fram
færsluvisitölu og kaupgjaldsVLsi
tölú. Fjármálaráðherra sagði í
upphafi, að vlsitalan mundi
lækka um ca. 4% af þessum sök-
um og þá væri ákveðið að lækka
niðurgreiðslur á landbúnaðarvör
um, sem hækkaði verðlag þeirra
eins og allir vita. Svo eiga menn
eftir að greiða hiina fyrri nef-
skatta í tekj uskattsinnheimt-
unni, en hún verkar ékki á vísi-
Framhald á bls. 21
.Jóhainn Hafsfcein.