Morgunblaðið - 13.05.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAl 1972
17
Ingólfur Jónsson;
Óhæfuverk og ofbeldi
ÞAÐ vakti tallsverða athyig'li,
þegar Rogers, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna kom til
ístends á ieið sinni til nokk-
urra Evrópulanda. Ráðherr-
ann var gestur islienzku ríkis-
stjórnarinnar, meðan hann
dvaldist hér á landi. Forsætis
ráðherra, utanríkisráðherra
og formaður utanríkismála-
nefndar áttu sérstakfega við
ræður við bandariska ráðherr
ann. Rætt var m.a. um land-
heillgismálið, Atlantshjafs-
bandalagið og dvöl varnarliðs
inis á ísfendi. Einnig var nokk
uð rætt um Efnahagsba'nda-
laig Evrópu og viðleitni íslend
inga til þeiss að ná viðskipta-
saimningiuim við það. Kom
fram, að ríkisistjórn Banda-
rikjantna vi’l veita íslandi lið
í samningaumleitunum við
Efnahagsbandalagið. Rogers,
utanríkisráðherra fullyrti, að
Bandaríkin hefðu mikla sam-
úð með málstað íslands í land
helgismál'iiniu. fsJiendingar
vænta mikils stuðnings Banda
ríkjastjórniar við útfærslu
fiskveiðiMnunmacr.
GERBREYTT VIÐHORF
í LANDHELGISMÁLINU
Það eru góð tlðindi, að nú
hefiur veóð lágt fram lagafrv.
í fuilíltrúadeild Baindaríkja-
þings um að færa út fiskveiði
takmörk fyrir ertend skip
í 200 mílur frá ströndum
Bandarikjanna. Enn fremuir
hafa rikisistjórnir Bandaríkj-
ainma og Brasilíu undirritað
samning, sem heimilar stjórn
Brasilíu, að setja regliur nm
veiðar bandarískra rækjubáta
innan 200 milna landheligi
Brasilíu. Ba,ndaríkin hafa ekki
enn viðurkennt 200 milna
laindheigi S-Ameríku eða ann
ars staðar. Eigi að síðnr hef'ur
viðhorfið gerbreytzt og er nú
stórt spor stigið til viðurkemn
ingar með nefndum samning
um. Þannig hefur tíminn unn
ið með islenzka máistaðnum.
A tiltöliuitega fáum árum hafa
margar þjóðir gert sér grein
fyrir því, að þrýna nauðsyn
ber til að endurskoða og auka
fiskveiðilögsöigu einstakra
ríkja. -— Utanrikisráðherra
Bandaríkjanna lagði áherzlu á
þýðingu Atlantshafsbanda-
lagsims til varðveizlu friðar i
heimin'um og að ísland hefði
mikilvæigu hlutverk\ að
gegna. Ráðherrann sagði að
varnarl'iðið færi frá íslandi ef
íslendingar óskuðu ekki eftir
að hafa vairnarlið í landinu. —
Þannig kemur fram sá regin-
munur, sem er á lýðræðisþjóð
skipuiiagi, og einræðisstjórnar
fari. Lýðræðisþjóðirinar hafa
ekki her á erlendri grund, ef
viðkomandi stjórnvöld óska
ekki eftir því. Þar sem einræð
iisskipuil'agið ræður er þessu á
annan veg farið, eins og mörg
dæmi samma, m.a. í A-Evrópu.
Einar Ágústsson, utanríkisr.'áð
he.rra hefur lýst því yfir, að
fslendingar muni standa við
allar sikyldur við Atlantshafls
bandailia.gið. íslendingar munu
ekki bregðast bandalagsþjóð-
unum, enda fara hagsmuniar
íslands og bandalagsþjóðanna
Ingólfur Jónsson.
sama.n í varnarmálum. Varn-
arliðið verður því ekki látið
fara írá íslandi, ef athugun
leiðir i ljós að varnarmáttur
Atliantshafsbandalagsins muni
minnka við það.
FRIÐARSINNINN BRANDT
WiMy Brandt er mikili frið
arsinni og hefiur l'agt frarn
stóran s'kerf til friðsaimlegrar
sambúðar Evrópuþjóða. Viður
kenna menn einlægan vilja
hans bæði austan tjaids og
vestan til þess að tryggja
firið'nn í heimimum. En Wiiilý
Brandt lítur á málin af raun
sæi með hliðsión aif því, sem
hefur gerzt í siaríiskiptum
miili þjóða og gæti gerzt aft-
ur, ef ekk'. væri vel fyrir öllu
séð. Þeis-s vegma leggur hann
áherzlu á, að varmarlið Banda
ríkjanna verði áfram í Vestrur-
Þýzkalandi og fleiri löndum
Evrópu. Þeir, sem af íslands
háiifu ræddu við Rogers utan
rikisráðherxa hafa lýst
ánægju simmi yfir gagrdiegum
og hreinskilnum viðræðum
um miklvægiustu mál.
Er ástæða til þess að vona,
að heimsókn Rogers miegi
verða til góðs og greiða fyrir
farsælli lausn á stórum og
þýðinigarmiklium málum.
SKRÍLSLÆTIN MEGA EKKI
ENDURTAKA SIG
Eins og vera bar tóku for
sætis- og utanrikisráðherra
vel á móti viiruveittum gesti og
fylgdarliði hans. Það væri
ekki sanmgjarnt að ásaka
þessa tvo ráðherra, þótt annar
þeirra sé dómsmálaráðherra,
fyrir þan leiðindi, sem urðu
ve'gma skrílisláta við Árna-
garð. Ekki var það hei'dur
þeiri'a sök þótt stofnað væri
til vandræða á Álftanesi í því
skyni að hindra banda-
Framhald á bls. 21
-ílul
'IIMHIIIII
•0
ll»
umhverfí manns
Hákon Bjarnason:
Umhverfi íslendinga
Umhverfis litla húsið, þar sem ég
nú sit og sikrifa þessar linur, hefur
vaxið upp nærri mannhæðar hátt
birkikjarr af gömlum rótum á und-
anförnum 12 árum. Þótt kjarrið sé
enn ekki orðið hærra er samt mikill
munur á, hve það er orðið skýlla í
og við húsið en áður var, þegar vart
var unnt að koma auga á birkilaufið
i grasrótinni. Ekki þarf nú meira til
■að draga úr vindhraðanum yfir land
ið. Kjarrið á enn eftir að hækka og
grenitrén eru sums staðar komin
langt upp yfir það, svo að hér verð-
ur margfalt skýlla þegar fram líða
stundir.
Við Islendingar höfum fengið gróð
urvana og skóglaust land í vöggu-
gjöf, og því skynjum við ekki hvers
virði það skjól er, sem skógar og
lundir veita öllu lífi, allt frá hinum
minnsta maðki að manninum sjálfum.
Samt er það svo, að við leitum í skjól
ið eins og aðrir, og eitt gleggsta
dæmi þess er, að þau fáu skóglendi,
sem enn eru eftir, eru einhverjir hin
ir fjölsóttustu ferðamannastaðir.
Þangað hópast fólk á hverju sumri í
orlofi sínu, og margt kýs að dvelja
þar langdvölum. Sumir staðir eru
orðnir svo fjölsóttir, að til vandræða
horfir með nauðsynlegt hreinlæti og
erfitt að halda við fallegum grasflöt
um í rjóðrum. En það er önnur saga.
Ástæðan til gróðurfátæktar Is-
lands er fyrst og fremst sú, að land-
ið okkar liggur fjarri meginlöndum
heims, og þangað komst varla nokk-
ur plöntutegund af sjálfsdáðum eft-
ir að síðustu ísöld lauk. Steindór
Steindórsson skólameistari á Akur-
eyri skrifaði um þetta fyrir tiu ár-
um í ágætri bók, sem nefnist „Oin
the Age and Immigration of the Ice-
landic Flora“. Að mínum dómi er
þetta lang merkilegasta bókin, sem
skrifuð hefiur verið í íslenzikuim náitt-
úrufræðum um margra áratuga skeið,
ekki sízjt fyrir það að hún kollvarp-
ar öllum eldri getgátum um upphaf
islenzka gróðurríkisins en setur
fram nýjar og skýrar kenningar um
sögu fjölda plöntutegunda í landinu,
sem ég held að allir plöntufræðing-
ar fallist nú á.
Steindór heldur þvtí fram og skýr-
ir með fjölda dæma, að hávaðinn af
íslenzkum plöntutegundum hafi ver-
ið hér fyrir ísaldirnar en lifað þær
af. Um fjórði hluti plönturíkisins hef
ur slæðzt hingað með innflytjendum
og síðari tíma mönnum á ýmsum tím-
um.
Fyrir ísaldir hefur verið hér blóm
legur og all suðrænn gróður, en með
tilkomu þeirra dóu allar plöntuteg
undirnar út nema þær allra harð-
gerðustu. Og þær eru nú aðal uppi-
staðan i flóru landsins. Er það því
sízt að furða, að islenzk gróðurlendi
eru fátæk af tegundum og að plönt-
urnar eru bæði lág- og sein-
vaxta, þar sem þær eru afkomend-
ur þess gróðurs, sem gat lifað fimb-
ulvetur og frostasumur ísaldanna af.
—O—
Talið er, að á Islandi séu um 440
tegundir innlendra æðri plantna.
Til samanburðar má geta þess, að í
Norður-Noregi eru tvisvar sinnum
fileiri tegundir sem vaxa við svipuð
skilyrði og hér eru, og í Alaska eru
þær þrisvar sinnum fleiri. Er það
fyrst og fremst sakir þess, að þessi
lönd eru í tengslum við stór megin-
lönd, sem nýr gróður gat fikrað sig
eftir um leið og jöklar minnkuðu
og veðrátta hlýnaði.
Með þvi að íslenzk gróðurlendi
hljóta að bera sviðmót af forfeðrum
sínum á sama hátt og við sjálf, þá
sýna þau okkur miklu fremur, hver
gróðurskilyrðin hafi verið á harð-
asta ísaldarskeiðinu, en hver þau eru
nú á siðari hteita 20. aldarinnar. Fyrir
því er ekki unnt að segja neitt um
gróðurskilyrði landsins af útliti og
teguindum þess, sem nú vex hér sem
viltur gróður, eins og gert er í öðr-
um löndum. Bezta aðferðin til að
méta þau, og sú, sem er tiltækileg-
ust, er að dæma þau af vexti er-
lendra plantna, einkum trjáa, sem
fluttar hafa verið til landsins frá
stöðum, þar sem dæma má gróður-
skilyrðin af vexti plantna og veð-
urskýrslum.
Svo er fyrir að þakka af reynslu
þeirxi, sem fengizt hefur við ræktun
erlendra trjátegunda undanfarna 7
arhraði íslenzlku flórunn,ar bendir
eru allmiklu betri en útlit og vaxt-
arhraði lenzku flórunnar bendirsí
tiL Árlegur lengdarvöxtur trjáa og
breidd árhringja veitir hvað mestar
og beztar upplýsingar um gróðurskil
yrði þess staðar, sem trén vaxa á.
Með því að gróðurskilyrðin eru
nokkru betri en hinn innlendi gróð-
ur gefur til kynna, þá hlýtur sú
spurning að vakna, hvort þjóðin
ætti ekki að nýta þau betur en nú
er gert, sjálfri sér og framtíðinni í
hag. Hvort við ættum ekki að vinna
að því, að gera umhverfi mannsins
betra og hlýlegra en það er nú.
Færa það að nokkru í fyrri tíðar
horf og sums staðar enn fjölbreytt-
ara og nytsamlegra en það hefur
nokkurn tíma verið.
—U)—
Nú er það svo, að ýmsir hafa á
móti því að rækta hér erlend tré. Aðr
ir eru því mjög fylgjandi. Hjá h'num
fyrrnefndu virðist einhver tilfinn-
ingasemi ráða, því að engin rök hafa
verið færð fyrir slikri afstöðu. Enn-
fremur getur misskilningur á þvi,
hvað náttúruvernd er, ráðið hér
nokkru um.
Því er ekki úr vegi, að nefna dæmi
frá Danmörku, sem sýnir ljóslega,
hve mannvitið nær stundum skammt.
Heiðafélagið hefur sætt mikilli gagn
rýni af hálfu fárra en hátalaðra
manna fyrir ræktun greniskóga á
heiðum Jótlands. Háværar radd-
ir hafa oft komið fram um það, að
vernda bæri frumigróður józiku heið-
Hákon Bjarnason.
anna, beitilyngið, sem þakti þúsund-
ir hektara lands um miðja síð-
astliðna öld. Ýmsar getgátur voru
uppi um myndun heiðanna fram á
síðasta áratug, og margir trúðu því,
að þær hefðu myndaat strax eftir ís-
öld og verið með sama hætti æ sið-
an. Fyrir störf nokkurra plöntuvisí-
fræðinga er nú fyllilega ljóst, að heið
arnar eru afleiðing af búskaparhátt-
um manna allt frá síðari steinöld.
En áður uxu eikarskógar um öll
þessi lönd. Hér með er þó aðeins
hálfsögð sagan.
Sakir veðurfarsbreytinga og þar
af leiðandi útþenslu ýmissa trjáteg-
unda á kostnað annarra, eins og t.d.
þegar beykið ryður eikinni burt, þá
er grenið á hraðri ferð vestur og
norður um Evrópu. Og ef maðurinn
hefði ekki komið ti'l sögunnar fyrr
en 15 þúsund i stað 5 þúsund árum
eftir ísöld, hefði mestallt Jótland ver
ið vaxið samfelldum greniskógi af
sjálfsdáðum.
Með öðrum orðum, þá hefur mað-
urinn ekki unnið önnur skemmdar-
verk á józku heiðunum en náttúr-
an sjálf hefði gert, ef henni hefw
unnizt tíimi til.
—O—
Með því að flytja inn er-
lendar trjátegundir og reyndar aðr-
ar erlendar plöntur vinnum við
Frauiliald á bls. 21